Hàng năm, khoảng tháng 2, tháng 3 hàng năm, khi mưa xuân rơi ấm mặt sông là thời điểm cá mòi từ biển bơi ngước về sông. Loài cá này trước đây có nhiều vô kể, nhiều đến mức người ta bắt về làm thức ăn cho lợn gà hoặc làm mắm. Những năm gần đây, loại cá "nhà nghèo" này lên đời thành đặc sản nổi tiếng, được bán ở thành phố với giá khoảng 120.000 đồng/kg.
Cá mòi là đặc sản nổi tiếng, được ví như "lộc trời"
Cá mòi có ở nhiều nơi như Quảng Ninh, Thanh Hóa, Thái Bình, Đà Nẵng, Hưng Yên..., nhưng ở Thanh Hóa là nơi có nhiều nhất và thịt cá mòi ở đây cũng được đánh giá ngon hơn cả.
Về đặc điểm bên ngoài, cá mòi có đầu hình tam giác, miệng nhỏ và hơi thuôn. Mắt cá to, thân dài, hơi dẹt và thu hẹp ở phần đuôi. Cá mòi có một vây lưng, một vây bụng và hai vây mang, phủ lớp vảy bạc sáng, trong khi lưng của chúng có màu xanh xám. Về kích thước, cá mòi khá nhỏ với chiều dài trung bình từ 10 - 20 cm tùy thuộc vào từng loài.
Thịt cá mòi chắc và có vị ngọt tự nhiên, thơm ngon hấp dẫn. Tuy nhiên, trước đây loài cá này bị chê vì có nhiều xương nhỏ lại có kích thước bé. Hiện nay, chúng được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau, có mặt trong các nhà hàng, quán ăn, được thực khách ưa chuộng.
Cá mòi được chế biến thành nhiều món ngon như hấp, nướng, kho lạt
"Cá mòi phải ăn đúng mùa thì thịt cá mới ngon ngọt và béo. Nếu bắt cá mòi trái mùa, thịt cứng và nhạt, mùi thơm cũng không bằng. Những người có kinh nghiệm sẽ biết cá mòi có nhiều vào tháng 3, ngoài ra chúng còn có vụ phụ là khoảng tháng 9 hàng năm. Vì chúng chỉ có trong tự nhiên, không ai nuôi nên cá mòi được ví như lộc trời, mang về thu nhập cho người dân miền biển.
Khi vào mùa, cá mòi đi theo từng đàn, thuyền bè ra khơi sẽ dễ dàng đánh bắt được cả ngày lẫn đêm. Trước đây cá mòi có nhiều vô kể nhưng bây giờ số lượng ít hơn. Thuyền về đến đâu thương lái thu mua đến đấy để bán đi các tỉnh thành hoặc nhập vào nhà hàng, quán ăn", anh Hải (ở Thanh Hóa) chia sẻ.
Theo anh Hải, cá mòi bán tại cảng có giá khoảng 50.000-60.000 đồng/kg nhưng khi về thành phố, giá đắt hơn gấp 2-3 lần. Trước đây người dân miền biển hay nướng cá mòi bằng vỏ bưởi, thịt cá bùi và thơm, giàu dinh dưỡng. Cá mòi có thể làm thành nhiều món như hấp, nướng, kho lạt, nấu canh chua... nhưng cá mòi hấp là được ưa chuộng hơn cả vì vẫn giữ được vị ngọt tự nhiên.
Cá mòi có thể chế biến thành nhiều cách khác nhau, có thể nướng, hấp hoặc nhúng lẩu...
Còn với món cá mòi rán, cá mòi ăn sạch nên ruột nhỏ dễ làm, thậm chí không cần bỏ ruột và đầu mà ăn vẫn đảm bảo vệ sinh. Đầu tiên, rạch vài đường trên thân cá, lấy nước nghiền nghệ ướp vào từng thớ cá và rán ngập trong mỡ lợn. Nước chấm gừng và ớt là hợp nhất chứ không phải tỏi, cá mòi rán kẹp thêm rau húng hoặc kinh giới, đảm bảo ai ăn một lần cũng nhớ mãi không quên.
PHÚ NGUYỄN