Kiến vàng có tên khoa học là Oecophylla smaragdina, thuộc bộ cánh màng hymenoptera, họ formicidae, có màu vàng nhạt. Chúng làm tổ trong những lá cây được xếp chụm lại và gắn dính với nhau bởi tơ của ấu trùng kiến nên chúng còn có tên khác là kiến thợ dệt.
Kiến vàng thích sinh sống ở những vườn cây ăn trái có múi, cây xoài, mận, ổi, đào… và nhiều cây thân gỗ khác. Kiến vàng vốn đã được đánh giá là loài thiên địch lợi hại của ruộng vườn bởi khả năng khống chế, xử lý côn trùng gây hại.
Kiến vàng như một loài “vệ sĩ” giúp bảo vệ cây trồng khỏi sâu hại, côn trùng
Loài kiến vàng rất dễ nuôi, không tốn nhiều thời gian, công sức, chi phí chăm sóc. Kiến vàng hiện diện quanh năm trong vườn cây ăn trái với mật độ rất lớn, tuy nhiên số lượng vẫn có sự dao động theo những thời điểm trong năm, tổ kiến vàng xuất hiện nhiều nhất vào đầu mùa mưa.
Phát triển và nuôi dưỡng kiến vàng trong vườn cây ăn trái là một giải pháp sinh học thông minh thay thế thuốc trừ sâu và bảo vệ môi trường, tạo dựng thói quen sản xuất lành mạnh, hợp với xu thế nông nghiệp thuận tự nhiên.
Nhờ vào đặc tính sẵn có của kiến vàng mà việc diệt trừ sâu hại trên cây ăn trái đã trở nên thật đơn giản. Nhiều hộ nông dân đã nuôi kiến vàng ngay trên vườn cây ăn quả nhà mình như một biện pháp ngăn ngừa sâu hại, giúp cây phát triển tốt, cho năng suất cao.
Là 1 trong 4 chủ trang trại thực hiện mô hình nuôi kiến vàng đầu tiên ở Hà Tĩnh, ông Lê Quang Toại hiện đang phát triển tốt trang trại rộng hơn 2 ha trồng cam 7 năm tuổi. Theo ông Toại, trước năm 2022, sản lượng thu hoạch đạt khoảng 7 tấn/ha và giá cam chỉ đạt 15.000 đồng/kg do chất lượng quả thấp, lợi nhuận thu về không cao. Tuy nhiên, từ khi áp dụng mô hình nuôi kiến vàng để bảo vệ cây trồng, vườn cam của gia đình ông đã được cải thiện về chất lượng và năng suất.
Ông Toại nuôi kiến vàng để bảo vệ trang trại cam rộng lớn
Để có tổ kiến vàng, ban đầu ông Toại phải đi vào rừng cây keo tìm tổ của chúng. Sau khi phát hiện tổ kiến, ông cắt luôn cả cành cây có tổ kiến đó bỏ vào bao tải bọc kín mang về gác lên cây cam. Để đàn kiến ở lại trên cây cam, ông phải bỏ thức ăn như tép biển hoặc cơm nguội vào các chai nhựa rồi buộc lên cành cam để làm mồi cho kiến. Với vài tổ ban đầu, sau khoảng gần 3 tháng, vườn cam của ông Toại hiện đã có hơn 40 tổ kiến vàng.
Quá trình nuôi và theo dõi kiến vàng từ khi đưa về thả nuôi trên cây cam, ông nhận thấy các loài như rệp, bọ xít, nhện đỏ, sâu đục quả, sâu đục thân… đều bị kiến xử lý hết. Biện pháp này giúp gia đình đỡ tốn công chăm sóc, sau nữa là hiệu quả mang lại cho vườn cam.
Đàn kiến vàng ông Toại nuôi đang có xu hướng tiếp tục tăng đàn. Đặc biệt, năng suất cam đạt cao hơn trước do không bị côn trùng phá, ước tính đến cuối vụ gia đình ông thu về khoảng 18 tấn, cao hơn trước 3 tấn, thu nhập cũng sẽ tăng cao nhờ chất lượng quả được nâng lên.
Năm 2007, ông Đoàn Văn Le (Đồng Nai) được một giảng viên đại học gợi ý nuôi kiến vàng để nó trừ bọ xít, muỗi, rệp, nấm. Mới đầu ông cũng bán tín bán nghi, nhưng cũng làm theo thử vì ông nghĩ, mỗi năm mình cũng tốn bao nhiêu tiền để phun xịt thuốc trừ sâu.
Kiến vàng làm tổ ngay trên cây, không tốn công chăm sóc
Ông Le đi đến những cây tràm giáp vườn có nhiều kiến vàng, rồi thòng dây dẫn dụ chúng về bằng cách treo mồi là nội tạng của gà, lợn. Trong quá trình chờ bầy kiến phát triển, ông không sử dụng bất cứ loại thuốc trừ sâu nữa nên vườn ca cao bị sâu hại tàn phá, thất thu.
Mất khoảng 3 năm chấp nhận thiệt hại về năng suất cây trồng do không sử dụng thuốc trừ sâu, đến khi đàn kiến phát triển đều khắp vườn cây do có môi trường sống thích hợp thì cũng là thời điểm vườn cây của ông Le được đàn kiến bảo vệ.
Hiện nay, vườn nhà ông có hàng triệu con kiến tỏa ra khắp nơi tìm bắt sâu bọ với khoảng 2.000 tổ kiến vàng khắp vườn cây từ ca cao tới chôm chôm… Nhờ vào lũ kiến, mỗi năm ông Le tiết kiệm gần 50 triệu đồng tiền phun thuốc bảo vệ thực vật, thu hoạch khoảng 50 tấn quả các loại, thu lợi nhuận hàng trăm triệu đồng.
Trước đây, gia đình anh Nguyễn Văn Tuấn (Đồng Nai) phải tốn hàng chục triệu đồng mỗi năm để mua thuốc trừ sâu, hóa học xịt, bón vườn bưởi rộng gần 1ha. Đó là chưa kể đến nỗi lo ảnh hưởng đến sức khỏe, môi trường và nông sản làm ra không đảm bảo về an toàn thực phẩm.
Anh Tuấn thành công khi nuôi kiến vàng phòng sâu hại cho cây trồng
Năm 2018, anh bắt đầu mày mò tìm cách làm nông nghiệp sạch thay vì dùng thuốc hóa học vừa độc vừa tốn kém. Được biết, con kiến vàng là loài rất phù hợp để tiêu diệt những loại sâu bệnh gây hại, bảo vệ cây có múi nên anh đã nuôi thử nghiệm.
Khi bắt tay nuôi kiến vàng, anh Tuấn nhận được nhiều lời bàn ra của người thân và hàng xóm. Bất chấp mọi lời ngăn cản, anh vẫn quyết tâm làm bằng được. Sự kiên định và nỗ lực của anh Tuấn đã được đền đáp. Đàn kiến dần thích nghi với cách chăm sóc của anh và ngày càng sinh sôi nhiều hơn. Hiện nay, đàn kiến đã phủ khắp và bảo vệ hiệu quả cho vườn bưởi với doanh thu đạt hàng trăm triệu đồng mỗi năm.
Với mong muốn cùng bà con làm giàu, anh Tuấn không ngần ngại chia sẻ kinh nghiệm và phương thức nuôi kiến vàng để bảo vệ cây ăn quả. Đây là loài “vệ sĩ” tốt, không tốn nhiều vốn đầu tư lại gần gũi với môi trường, cho năng suất cao.
THẢO ANH