Trên thị trường, ớt là một loại gia vị quen thuộc được bán khắp các chợ dân sinh hay ở siêu thị với giá rẻ, chỉ vài chục nghìn đồng/kg. Thậm chí ở các miền quê, ớt không ai mang ra mua bán. Thế nhưng, vài năm gần đây trên chợ mạng xuất hiện một loại ớt lạ, có giá vô cùng đắt đỏ khiến ai cũng tò mò, đó là quả ớt trung đoàn - một đặc sản đặc biệt của vùng đất Lai Châu.
Nhắc đến ớt trung đoàn, những ai từng một lần nếm thử đều không thể quên hương vị đặc biệt của nó. Tương truyền, loại ớt này cay đến mức cả một trung đoàn chỉ cần một quả là đủ, từ đó cái tên "ớt trung đoàn" ra đời. Không chỉ nổi tiếng vì độ cay "xé lưỡi", loại ớt này còn có mùi thơm rất đặc trưng, khác hẳn với bất kỳ giống ớt nào khác. Ai từng ăn qua đều ấn tượng, nhớ mãi không quên.
Ớt trung đoàn là loại cây theo mùa, thường được trồng từ tháng 5 và thu hoạch đến khoảng tháng 11. Vào thời điểm tháng 6 đến tháng 8, ớt chín rộ nhất, cho hương vị cay nồng và thơm ngon nhất. Sau khoảng hai tháng gieo trồng, cây ớt bắt đầu cho quả, mỗi cây nếu được mùa có thể cho từ 3–4kg.
Ở Lai Châu, ớt trung đoàn xuất hiện từ lâu đời, thường mọc dại ở bờ rào, bìa rừng, bãi đất trồng, hoặc có người trồng nhưng số lượng ớt trồng rất ít, mỗi nhà chỉ có vài cây để phục vụ nhu cầu của gia đình, rất ít khi có bán. Tuy nhiên, vài năm gần đây, khi nhiều thương lái từ miền xuôi bắt đầu tìm mua ớt trung đoàn với giá cao, người dân trong vùng mới mở rộng diện tích trồng để phục vụ nhu cầu ngày càng lớn. Gia đình chị và nhiều hộ dân khác cũng bắt đầu chuyển sang canh tác chuyên nghiệp hơn để tận dụng lợi thế từ loại nông sản độc đáo này.
Ớt trung đoàn là một loại cây trồng khá "khó chiều", chỉ thích hợp trồng vào vụ từ tháng 5 đến tháng 10 hằng năm. Dù việc trồng để cây sống không quá khó, nhưng để cho ra những trái ớt đạt độ cay đặc trưng và mùi thơm nồng nàn thì phải gieo trồng ở các khe núi đá cao, nơi có khí hậu mát mẻ và điều kiện tự nhiên khắt khe – điều mà không phải vùng nào cũng đáp ứng được.
Cũng chính vì điều kiện canh tác đặc biệt đó mà ớt trung đoàn có giá trị cao trên thị trường. Giá ớt thường dao động từ 250.000 đến 300.000 đồng/kg, tùy thời điểm trong mùa. Vào chính vụ, giá có thể hạ nhẹ xuống khoảng 170.000–180.000 đồng/kg, nhưng sức mua vẫn không hề giảm.
Chị Nhung – một hộ trồng ớt trung đoàn ở xã Thu Lũm (huyện Mường Tè, Lai Châu) – cho biết, ngay từ đầu vụ, đã có nhiều khách từ miền xuôi liên hệ đặt hàng, thậm chí mua để biếu hoặc trữ ăn dần quanh năm. “So với các loại ớt thông thường, ớt trung đoàn quả to, cay nồng hơn hẳn, nên dù giá cao, nhiều người vẫn lặn lội lên tận nơi để mua cho bằng được”, chị Nhung chia sẻ. Vào những ngày cao điểm, chị có thể thu hoạch được 10kg ớt mỗi ngày, mang lại thu nhập ổn định cho gia đình.
Ngoài bán quả, trên chợ mạng còn có nhiều địa chỉ bán cây giống ớt trung đoàn để mọi người mua về để trồng ở ban công và trong vườn nhà.
PHÚ NGUYỄN