Khoảng tháng 5 hàng năm, khi những cơn mưa dông đầu mùa đổ về là thời điểm đồng bào Cơ Tu ở các huyện Đông Giang, Tây Giang của tỉnh Quảng Nam đi "săn" mối cánh.
Khi trời sắp mưa, mối bay ra khỏi tổ, tạo điều kiện thuận lợi để người dân thu hoạch. Người Cơ Tu có nhiều cách bắt mối độc đáo, như dùng đèn dầu đặt giữa thau nước lớn để thu hút mối bay vào, hoặc đào lỗ hình nón sát ổ mối, lót lá chuối và giăng bao nilông để hứng mối rơi xuống.
Khoảng tháng 5 âm lịch là thời điểm mối cánh xuất hiện nhiều
Mối càng bay ra nhiều chứng tỏ trận mưa càng lớn. Khi những giọt mưa đầu tiên đổ xuống người Cơ Tu dừng công việc bắt mối, vớt mối trong chậu ra cái mẹt hoặc rổ lớn. Sau đó, người ta dùng nước sạch rửa mối nhẹ nhàng nhiều lần, lấy các ngón tay đảo nhẹ và sảy để cánh mối bung ra.
"Khi phát hiện có mối cánh xuất hiện, người dân thường thắp đèn dầu hoặc đèn cầy, đặt giữa một cái thau lớn để ngoài sân - nơi trống trải, dễ thu hút mối. Trong thau được đổ nước ngập khoảng 1/4 thân đèn. Mối bị ánh sáng thu hút, bay đến rồi sà xuống, gặp nước làm ướt cánh nên không thể bay lên được nữa, đành nằm lại trong thau. Vào mùa mối, có đêm nhà tôi bắt được hơn 5kg, phần thì đem phơi khô, phần thì rang lên ăn ngay", chị Chính (ở Tây Giang, Quảng Nam) chia sẻ.
Các món ăn từ mối cánh lạ miệng và béo bùi hấp dẫn
Công đoạn bắt mối chỉ diễn ra khoảng nửa giờ là kết thúc, lúc này mối đã ít dần, chúng bị rụng cánh và rơi dần ở chung quanh khu vực. Sau khi kết thúc cuộc bắt mối, người ta dùng nước sạch rửa mối nhẹ nhàng nhiều lần cho sạch và vớt ra một cái rá nhựa để cho ráo nước…
Mối đang bắt còn nguyên cánh mỏng, thân dài khoảng 1cm, bụng lớn bằng sợi bún tươi, có viền đen quanh thân màu vàng nâu, ngực và đầu nhỏ hơn.
Từ con mối cánh được làm thành các món sau:
Mối rang: Mối được rang trên chảo nóng cho đến khi có mùi thơm, sau đó sảy bỏ cánh, chỉ còn lại phần thân vàng ươm, béo ngậy. Món ăn này giàu đạm và chất khoáng, thường được ăn kèm với muối hoặc nước mắm.
Cháo mối: Mối rang được nấu cùng gạo thành cháo, tạo nên món ăn béo ngậy, thơm ngon. Đây là món ăn truyền thống, thường được người con rể nấu để thể hiện lòng hiếu thảo với bố mẹ vợ.
Cháo mối cánh thành đặc sản trong nhà hàng
Mối dầm mắm: Mối rang được giã với muối hoặc dầm nước mắm, tạo thành món ăn đậm đà, thường ăn kèm với cơm.
Bánh xèo mối: Thay vì dùng thịt hay hải sản, người Cơ Tu dùng mối – còn gọi là “tôm bay” - làm nhân bánh xèo. Bánh được tráng vừa lửa cho lớp vỏ giòn vàng, thơm phức. Nhân mối béo bùi, lạ miệng mà không ngấy. Món này thường ăn kèm ớt xiêm và rau rừng, tạo nên hương vị đậm đà khó quên.
Vốn là món ăn của người dân địa phương, giờ đây mối cánh được nhiều người biết tới, có mặt trong một số nhà hàng, quán ăn. Vì hương vị độc đáo, chúng nhanh chóng thu hút sự chú ý của du khách gần xa.
H.A