Rau má còn được biết đến với các tên gọi như tích tuyết thảo, liên tiền thảo (pennywort), là một loài thực vật thân thảo thuộc họ Hoa tán (Umbelliferae), mang tên khoa học Centella asiatica (L.). Đây là loại cây mọc hoang dã, ưa môi trường ẩm thấp như bờ mương, thung lũng, ruộng vườn, thường thấy ở các vùng nhiệt đới như Việt Nam, Lào, Campuchia, Indonesia, Malaysia, Madagascar...
Ở Việt Nam, rau má phân bố rộng khắp cả ba miền. Trước kia, rau má thường mọc hoang ở sân vườn, ven đường hay ruộng đồng, và chỉ được người dân địa phương hái về dùng làm rau ăn kèm trong bữa cơm hằng ngày. Dù bình dị và dân dã, rau má vẫn mang trong mình hương vị rất riêng: ban đầu là vị đăng đắng nhẹ, sau đó dần dần trở nên bùi béo và thơm mát. Khi ăn kèm với xà lách, rau thơm hay diếp cá, rau má càng tôn thêm hương vị đồng quê mộc mạc mà khó quên.
Từ loại rau “quê mùa” từng bị xem nhẹ, ngày nay rau má đã trở thành món ăn, thức uống được ưa chuộng ở các thành phố lớn nhờ hương vị lạ miệng và những công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Không chỉ là rau sống trong các món ăn dân dã, rau má còn “lên đời” thành sinh tố, nước ép, thậm chí có mặt trong những món kết hợp độc đáo như nước rau má đậu xanh, rau má củ đậu, rau má nước dừa, hay nộm rau má thanh mát...
Giá trị kinh tế của rau má cũng ngày càng được nâng cao. Tại các chợ ở Hà Nội hay trên chợ online, rau má tươi được bán với giá khoảng 30.000 đồng/kg, trong khi rau má khô có thể lên đến 120.000 đồng/kg. Nhiều hộ dân đã mở rộng mô hình trồng để bán ra thị trường.
Trong 100g rau má có chứa: Calo: 23,0 kcal, Carbs: 1,7g, Protein: 2,0g, Chất béo 2,0g, Chất xơ: 0,7 g. Các chất dinh dưỡng như: Beta caroten, canxi, sắt, magie, mangan, phospho, kali, kẽm và các loại vitamin trong rau má sẽ thay đổi hàm lượng phụ thuộc theo khu vực trồng trọt và mùa thu hoạch. Chúng được ví như nhân sâm của người nghèo vì những tác dụng tuyệt vời đối với sức khoẻ.
Rau má từ lâu đã được biết đến không chỉ như một loại rau ăn dân dã mà còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền và hiện đại. Nhờ chứa nhiều hoạt chất sinh học, rau má mang lại nhiều tác dụng tích cực cho sức khỏe, đặc biệt là trong việc tăng cường chức năng não bộ, làm đẹp da và hỗ trợ điều trị một số bệnh lý.
Những tác dụng của rau má với sức khoẻ
Cải thiện chức năng nhận thức
Rau má giúp tăng cường hiệu suất học tập và khả năng ghi nhớ, nhờ vào các hoạt chất chính như triterpenes pentacyclic. Những hợp chất này có khả năng kích hoạt các gen chống oxy hóa trong cơ thể, từ đó hỗ trợ bảo vệ tế bào thần kinh, giúp đầu óc minh mẫn và phản xạ nhanh nhạy hơn.
Hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chiết xuất rau má có khả năng bảo vệ và phục hồi các tế bào thần kinh, giúp làm chậm quá trình thoái hóa não bộ thường gặp ở người mắc bệnh Alzheimer. Ngoài việc làm giảm mức độ gốc tự do, rau má còn góp phần hạ nồng độ amyloid beta – một trong những yếu tố chính gây nên bệnh Alzheimer, từ đó hỗ trợ cải thiện trí nhớ và kéo dài tuổi thọ của tế bào thần kinh.
Giảm lo âu và cải thiện tâm trạng
Một trong những lợi ích đáng chú ý khác của rau má là khả năng làm dịu thần kinh, giúp giải tỏa lo âu và căng thẳng. Hoạt chất trong rau má giúp tăng cường mức serotonin – chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác hạnh phúc, từ đó hỗ trợ cải thiện tâm trạng và góp phần ngăn ngừa chứng trầm cảm nhẹ.
Hỗ trợ điều trị loét dạ dày
Rau má có thể giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày và làm giảm tổn thương do các gốc tự do gây ra. Nhờ vậy, nó hỗ trợ quá trình làm lành các vết loét trong dạ dày, giúp người bệnh cải thiện tình trạng đau và viêm nhiễm đường tiêu hóa.
Làm đẹp da và giảm rạn da
Không chỉ có lợi cho sức khỏe bên trong, rau má còn là “người bạn” thân thiết của làn da. Các chế phẩm từ rau má thường được dùng để làm mờ sẹo sau phẫu thuật, làm căng da và cải thiện độ đàn hồi. Đặc biệt, phụ nữ sau sinh thường dùng sản phẩm chiết xuất từ rau má để làm mờ các vết rạn da một cách tự nhiên và an toàn.
Có thể giúp giảm cân
Rau má chứa rất ít calo, trong 100 gram rau má chỉ chứa khoảng 20 calo nên rất thích hợp làm các món ăn, đồ uống giảm cân. Trong rau má chứa nhiều vitamin, đặc biệt là vitamin B có khả năng ức chế thèm ăn, tạo cảm giác no lâu. Đồng thời, carbohydrate trong rau má còn có thể chuyển hóa chất béo thành năng lượng, hỗ trợ giải độc gan rất tốt.
Ngoài ra, các thành phần chất xơ dồi dào cùng nhiều loại vitamin tổng hợp trong rau má giúp ức chế các cơn thèm ăn, từ đó hạn chế tăng cân và tích tụ chất béo.
Tác dụng chống oxy hóa giúp giảm đau khớp
Các đặc tính chống viêm của rau má có thể hữu ích trong điều trị viêm khớp. Một nghiên cứu năm 2014 về bệnh viêm khớp do collagen ở chuột cho thấy uống rau má làm giảm viêm khớp, xói mòn sụn và xói mòn xương. Tác dụng chống oxy hóa của nó cũng có tác động tích cực đến hệ thống miễn dịch.
H.A