Ngày 4/4, Bộ Tư pháp công bố hồ sơ dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) do Bộ Công an chủ trì xây dựng, đang được nghiên cứu thẩm định.
Đáng chú ý, trong dự thảo, Bộ Công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình với 8/18 tội danh (chiếm 44,44%) và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội).
Các tội danh này gồm: Tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” (Điều 109 Bộ luật Hình sự); tội “Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” (Điều 114); tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh” (Điều 194 Bộ luật Hình sự); tội “Vận chuyển trái phép chất ma túy” (Điều 250 Bộ luật Hình sự); tội “Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược” (Điều 421 Bộ luật Hình sự); Tội gián điệp (Điều 110), Tội tham ô tài sản (Điều 353) và tội Nhận hối lộ (Điều 354).
 |
|
Bị cáo Trương Mỹ Lan (Ảnh minh họa)
|
Vì sao bỏ án tử hình một số tội danh?
Lý giải về đề xuất bỏ án tử hình với 8 tội danh trên, theo Bộ Công an, 8 năm thi hành luật cho thấy các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập. Các mức định lượng và loại hình phạt trong các khung có mức hình phạt cao nhất là tử hình ở một số tội danh còn tương đối rộng dẫn đến căn cứ để tuyên hình phạt tử hình gặp khó khăn trên thực tế.
Như các tội sản xuất trái phép chất ma túy, vận chuyển trái phép chất ma túy, mua bán trái phép chất ma túy tại khoản 4 Điều 248, Điều 250, Điều 251 Bộ luật Hình sự đều quy định phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình nếu khối lượng ma túy từ 100g heroin, cocaine, methamphetamine... trở lên.
Hơn nữa, theo quy định Bộ luật Hình sự hiện hành có 18 tội danh có mức hình phạt cao nhất là tử hình. Thực tiễn thời gian qua cho thấy một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình. Tòa án cũng không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này, ví dụ như tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”, tội “Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, tội: Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh”… hoặc ít áp dụng như tội “Tham ô tài sản, Nhận hối lộ”...
Về phạm vi không áp dụng hình phạt tử hình, theo Bộ Công an, trường hợp người bị bệnh hiểm nghèo như ung thư giai đoạn cuối, nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS đang có nhiễm trùng cơ hội, tiên lượng xấu là những căn bệnh như một bản án tử hình, nhưng vẫn phải tạm giam kết hợp điều trị tích cực để chờ thi hành án mà chưa có quy định không áp dụng hình phạt tử hình hoặc không thi hành án tử hình với những đối tượng này.
Về thời hiệu thi hành án tử hình, Bộ luật Hình sự hiện hành quy định cụ thể về thời hiệu thi hành bản án tại Điều 60.
Theo đó, khi hết thời hạn quy định, người bị kết án không phải chấp hành về bản án đã tuyên; đối với các trường hợp xử phạt tử hình thì thời hiệu thi hành bản án là 20 năm. Nhưng Bộ luật Hình sự không có quy định sau khi hết thời hiệu thi hành bản án tử hình, người bị kết án tử hình có được chuyển xuống hình phạt khác như tù chung thân, phạt tù có thời hạn hay được trả tự do và chưa có thủ tục chuyển hình phạt.
Bộ Công an nêu thực tế có 17 bị án bị giam hơn 15 năm nhưng vẫn chưa được thi hành án, gây lúng túng cho các cơ quan thực thi trong việc áp dụng quy định tại Điều 55 Bộ luật Hình sự năm 1999 hay Điều 60 Bộ luật Hình sự hiện hành.
Đề xuất tòa án có thể tuyên hoãn thi hành án tử hình 2 năm
Tại dự thảo luật gửi tới Bộ Tư pháp thẩm định, Bộ Công an còn đề nghị sửa đổi một số quy định khác liên quan đến hình phạt tử hình.
Trong đó, dự luật đã bổ sung quy định về việc tòa án có thể tuyên hoãn thi hành án tử hình 2 năm đối với người bị kết án tại thời điểm tuyên bản án tử hình.
Quy định này nhằm đảm bảo tính nhân đạo, phù hợp với thực tiễn và giải quyết một số vướng mắc bất cập về thời hạn nêu trên.
Theo Bộ Công an, tổng kết thực tiễn, trường hợp thi hành án tử hình nhanh nhất cũng mất 16 tháng với bị án không xin ân giảm và 30 tháng với bị án xin ân giảm. Việc tạm hoãn 2 năm là phù hợp. Trong 2 năm đó, các đối tượng nêu tại khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự có thời gian để thực hiện khắc phục hậu quả (nộp 3/4 tài sản tham nhũng để chuyển thành tù chung thân).
Mặt khác, Bộ Công an cho rằng việc quy định thời hạn áp dụng khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự là 2 năm vừa đảm bảo công bằng tránh việc lợi dụng. Thời hạn 2 năm để xét đơn ân giảm cũng giúp giảm áp lực cho Chủ tịch nước và các cơ quan giải quyết đơn xin ân giảm.
Dự thảo luật bổ sung quy định tại Điều 60 Bộ luật Hình sự về trường hợp hết thời hiệu thi hành bản án tử hình. Sau khi hết thời hiệu thi hành bản án tử hình, người bị kết án tử hình được chuyển xuống hình phạt tù chung thân hoặc chung thân không xét giảm án; bổ sung quy định về thủ tục tố tụng khi người bị kết án được chuyển sang hình phạt tù chung thân hoặc chung thân không xét giảm án.
Việc xây dựng Bộ luật Hình sự (sửa đổi) lần này, theo Bộ Công an, là để tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn từ thực tiễn thi hành Bộ luật Hình sự 2015; tiếp tục thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng về công tác phòng chống tội phạm trong giai đoạn mới; hội nhập quốc tế; bảo đảm tính răn đe, góp phần bảo vệ chế độ, bảo vệ quyền con người, bảo vệ lợi ích của Nhà nước và tổ chức; bảo đảm cho mọi người được sống trong một môi trường xã hội và môi trường sinh thái an toàn, lành mạnh...
Hải Ninh