Ngày 4/4, Thanh tra Chính phủ ban hành Kết luận thanh tra Dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và Dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 của Bệnh viện Việt Đức.
Sai phạm từ khâu phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài
Theo kết luận thanh tra, 2 dự án bệnh viện Bạch Mai, Việt Đức cơ sở 2 được chủ đầu tư là Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm trình và được Bộ trưởng Bộ Y tế phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài để lập dự án vào năm 2014.
Tại tờ trình, chủ đầu tư nêu “công trình xây dựng phải được đầu tư thiết kế và xây dựng với những giải pháp kiến trúc linh hoạt cùng những vật liệu mới phù hợp với sự tiến bộ của trang thiết bị ngày càng nhiều về chủng loại và hiện đại về công nghệ. Do vậy, các đơn vị tư vấn xây dựng trong nước không đảm bảo yêu cầu mà cần thiết phải thuê Tư vấn nước ngoài để thực hiện dự án”.
 |
| Bệnh viện Việt Đức cơ sở 2. |
Tuy nhiên, chủ đầu tư dự án lại không cung cấp được tài liệu chứng minh khẳng định “các đơn vị tư vấn xây dựng trong nước không đảm bảo yêu cầu mà cần thiết phải thuê tư vấn nước ngoài để thực hiện dự án”. Trong khi trên thực tế, từ trước đó, có đơn vị tư vấn trong nước đã thực hiện tư vấn lập dự án, tư vấn thiết kế kỹ thuật thi công - dự toán công trình với quy mô giường bệnh lớn hơn.
Giám đốc Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm trình phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài để lập dự án, nhưng tại Quyết định số 996 ngày 21/3/2014, Bộ trưởng Bộ Y tế phê duyệt thêm cả chủ trương thuê tư vấn nước ngoài thiết kế 2 dự án khi không có đề xuất và ở thời điểm 2 dự án còn chưa được phê duyệt.
Trong Thông báo số 417 ngày 9/5/2014, Bộ trưởng Bộ Y tế có ý kiến chỉ đạo xác định Công ty VK Group (Vương quốc Bỉ) là đơn vị tư vấn lập dự án khi chưa tổ chức lựa chọn nhà thầu.
Theo TTCP, việc trình, phê duyệt kế hoạch tuyển chọn, kết quả tuyển chọn phương án thiết kế kiến trúc 2 dự án cũng có những vi phạm nghiêm trọng. Giám đốc Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm trình xin phê duyệt kế hoạch tuyển chọn phương án thiết kế kiến trúc 2 dự án cho Công ty VK Architects and Engineers trước khi Bộ trưởng Bộ Y tế phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài lập dự án.
Giám đốc Ban này đề xuất lựa chọn đơn vị tư vấn nước ngoài là Công ty VK Architects and Engineers được báo cáo các phương án thiết kế kiến trúc, thay vì tổ chức thi tuyển nhưng không làm rõ được cơ sở trình. Đơn vị tư vấn được đề xuất tuyển chọn phương án thiết kế kiến trúc (Công ty VK Architects and Engineers) lại có sự sai khác với đơn vị tư vấn được lựa chọn phương án kiến trúc (Công ty VK Group, đại diện tại Việt Nam là Công ty TNHH một thành viên VK Việt Nam).
Trong khi, hồ sơ, tài liệu chủ đầu tư cung cấp không có thông tin về tư cách pháp nhân của Công ty VK Architects and Engineers; không có hồ sơ, tài liệu chứng minh Công ty TNHH một thành viên VK Việt Nam là đại diện tại Việt Nam của 2 đơn vị - Công ty VK Group và Công ty VK Architects and Engineers.
Việc lập, thẩm tra chi phí thuê tư vấn nước ngoài lập dự án trong dự toán chi phí chuẩn bị đầu tư cũng không có cơ sở, cao hơn nhiều lần tính theo định mức quy định.
“Việc lập, phê duyệt dự án đầu tư thiếu nội dung theo quy định, một số nội dung còn hạn chế dẫn đến phải thay đổi, điều chỉnh ngay sau khi ký kết hợp đồng làm tăng tổng mức đầu tư với số tiền tạm tính khoảng 503 tỉ đồng, gây lãng phí trong đầu tư xây dựng”, kết luận nêu.
Thiệt hại ngân sách khoảng 80 tỷ, nhưng gây lãng phí 1.200 tỷ
Kết luận thanh tra cũng chỉ ra, đã có nhiều vi phạm, sai phạm xảy ra ở các khâu thực hiện 4 gói thầu tư vấn nước ngoài (TV4/2014, TV5/2014, TVBM-04 và TVVĐ-04).
Bộ trưởng Bộ Y tế, Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm và các đơn vị, cá nhân trực tiếp tham gia đã cố ý làm trái, vi phạm các quy định của pháp luật về đấu thầu khi phân chia gói thầu không căn cứ vào tính kỹ thuật, trình tự thực hiện và tính đồng bộ của dự án; đưa vào tên cụ thể của nhà thầu tư vấn nước ngoài khi trình, phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu.
Bộ trưởng Bộ Y tế, Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm và các đơn vị, cá nhân trực tiếp tham gia đã xây dựng tên và nội dung của gói thầu theo hướng thu hẹp phạm vi công việc tư vấn (khi chỉ thực hiện thiết kế kiến trúc với gói thầu TVBM-04 và TVVĐ-04, là 1/9 nội dung của thiết kế xây dựng)…
Quá trình thương thảo, ký kết các hợp đồng tư vấn cũng để xảy ra sai phạm: giá hợp đồng tư vấn lập dự án cao gấp khoảng 5,6 lần (số tiền cao hơn tạm tính khoảng hơn 35,8 tỷ đồng với 2 dự án). Giá trị hợp đồng của công tác tư vấn thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công của dự án (trong đó, giá trị 2 hợp đồng tư vấn thiết kế kiến trúc chiếm 72% tổng giá trị) cao gấp khoảng 2,3 lần (số tiền cao hơn tạm tính khoảng hơn 69 tỷ đồng với 2 dự án).
Như vậy, tổng giá trị hợp đồng cao hơn giá trị tính theo Định mức 957 khoảng 104,86 tỷ đồng. Tổng giá trị đã thanh toán cho các hợp đồng cao hơn giá trị tính theo Định mức 957 tạm tính khoảng 80 tỷ đồng. Điều này, gây thiệt hại ngân sách số tiền tạm tính khoảng 80 tỷ đồng.
Kết luận thanh tra nêu rõ, việc thực hiện thi công kéo dài thời gian làm tăng chi phí so với phương án móng cọc khoan nhồi được phê duyệt ban đầu khi chưa điều chỉnh thiết kế cơ sở. Phương án này gây lãng phí, có dấu hiệu thiệt hại số tiền tạm tính khoảng 20,7 tỷ đồng.
Dự án dừng thi công từ tháng 1/2021 đến nay đã làm cho dự án không thể hoàn thành theo đúng tiến độ để bàn giao, đưa vào sử dụng dẫn tới một số hạng mục đã thực hiện bị hư hỏng, xuống cấp, khiến cho chi phí công tác bảo hành, chi phí quản lý, tiền điện, bảo lãnh ngân hàng...tăng lên với tổng số tiền tạm tính khoảng 253,6 tỷ đồng, trong đó dự án Bệnh viện Việt Đức là 102,5 tỷ đồng, Bạch Mai là 145 tỷ đồng.
Bên cạnh đó, 2 dự án đã khánh thành kỹ thuật rồi lại tạm ngừng hoạt động nên có nguy cơ gây lãng phí vốn nhà nước do không trích được khấu hao và không tính đủ chi phí khấu hao trong giá dịch vụ khám chữa bệnh. Tính đến thời điểm thanh tra, nếu thực hiện trích khấu hao trong 4 năm từ 2021-2024 với khối nhà chính của hai dự án thì giá trị lãng phí tạm tính khoảng 217,1 tỷ đồng.
Hai dự án trên cũng được xác định gây lãng phí khi không sử dụng hết nguồn vốn. Với nguồn vốn từ quỹ hỗ trợ sắp xếp và phát triển doanh nghiệp, cơ quan thanh tra viện dẫn nếu lấy tiền trong từng năm gửi ngân hàng thương mại thì số lãi tạm tính khoảng 309,1 tỷ đồng. Với nguồn vốn ngân sách nhà nước, nếu tính theo lãi suất danh nghĩa trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm thì khoản tiền lãi vay phải trả cho phần vốn đã bố trí cho hai dự án nhưng không được sử dụng hết có giá trị tạm tính khoảng 453,4 tỷ đồng.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ trưởng Bộ Y tế tổ chức kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm trách nhiệm đối với Bộ trưởng, Thứ trưởng được phân công phụ trách 2 dự án theo từng thời kỳ liên quan đến các vi phạm sai phạm.
Bộ Y tế tổ chức kiểm điểm, xử lý nghiêm trách nhiệm đối với lãnh đạo, cán bộ thuộc Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế (nay là Cục Hạ tầng và Thiết bị y tế) và Ban quản lý dự án y tế trọng điểm có liên quan đến vi phạm, sai phạm. Tổ chức kiểm điểm đối với những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm khác thuộc trách nhiệm của Bộ Y tế (theo từng thời kỳ); chỉ đạo các đơn vị kiểm điểm, xử lý trách nhiệm (theo từng thời kỳ) đối với những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm thuộc trách nhiệm của mình…
Theo phụ lục kèm theo, các lãnh đạo Bộ Y tế được Thanh tra Chính phủ đề cập gồm: bà Nguyễn Thị Kim Tiến, cựu bộ trưởng, là người trực tiếp ký các quyết định liên quan tới 2 dự án từ năm 2013 - 2017. Ông Nguyễn Viết Tiến, cựu thứ trưởng, phụ trách lĩnh vực xây dựng cơ bản từ tháng 11/2018 đến tháng 8/2019, phụ trách Ban Quản lý dự án chuyên ngành xây dựng công trình y tế từ tháng 12/2016 đến tháng 8/2019. Ông Nguyễn Trường Sơn, cựu thứ trưởng, phụ trách Ban Quản lý dự án chuyên ngành xây dựng công trình y tế từ tháng 3/2021 và hơn 20 cá nhân là lãnh đạo, cán bộ thuộc Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế, Ban quản lý dự án y tế trọng điểm (Bộ Y tế).
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ Y tế tổ chức xác định thiệt hại và xử lý trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho ngân sách với số tiền hơn 354 tỷ đồng, gồm: 80 tỷ đồng từ 4 gói thầu tư vấn do giá hợp đồng vượt định mức, hơn 253 tỷ đồng chi phí phát sinh do dừng thi công...
Chuyển hồ sơ hàng loạt nội dung đến Bộ Công an
Thanh tra Chính phủ chuyển Bộ Công an 2 nội dung có dấu hiệu vi phạm các quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, quy định tại điều 222 bộ luật Hình sự năm 2015.
Nội dung thứ nhất là 4 gói thầu tư vấn (TV4/2014, TV5/2014, TVBM-04, TVVĐ-04): có hành vi cố ý vi phạm quy định về đấu thầu trong việc trình, phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài lập dự án trong khi chưa làm rõ về khả năng đáp ứng của đơn vị tư vấn trong nước. Sử dụng đề xuất tài chính chi phí tư vấn lập dự án, thiết kế kiến trúc do nhà thầu được chỉ định thầu lập để thẩm tra trái quy định. Tổ chức chỉ định thầu tư vấn lập dự án, tư vấn thiết kế kiến trúc với nhiều nội dung trái pháp luật, xảy ra trong tất cả các khâu lập, thẩm định, phê duyệt hồ sơ yêu cầu, đánh giá hồ sơ đề xuất, thương thảo ký kết hợp đồng.
Những vi phạm nêu trên dẫn đến việc ký kết các hợp đồng tư vấn có giá trị cao gấp nhiều lần giá trị tính theo định mức chi phí ban hành kèm theo Quyết định số 957/2009 của Bộ Xây dựng, gây thiệt hại ngân sách khoảng 80 tỷ đồng.
Nội dung thứ hai là quá trình đấu thầu, ký kết, thực hiện hợp đồng đối với gói thầu TBYT BM-01 có nhiều vi phạm, đặc biệt là có dấu hiệu vi phạm hành vi bị cấm trong đấu thầu; có sự sai khác giữa nội dung yêu cầu của hồ sơ mời thầu và nội dung đề xuất của hồ sơ đề xuất kỹ thuật, hồ sơ đề xuất tài chính. Giá một số thiết bị trong hợp đồng cao hơn nhiều lần giá thiết bị nhập khẩu sau thuế, có nguy cơ gây thiệt hại ngân sách nhà nước; chủ đầu tư vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin theo quy định của luật Thanh tra khi không cung cấp được một số tài liệu quan trọng về quá trình lựa chọn nhà thầu làm căn cứ đề xuất, phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu...
Thanh tra Chính phủ còn chuyển thông tin để Bộ Công an xem xét điều tra, xử lý đối với các nội dung có nhiều vi phạm pháp luật xảy ra ở hầu hết các khâu trong quá trình triển khai dự án.
Tập trung vào một số nhóm chính: việc lập, phê duyệt dự án đầu tư thiếu nội dung, một số nội dung còn hạn chế dẫn đến phải thay đổi, điều chỉnh ngay sau khi ký kết hợp đồng (thiết kế cơ sở, danh mục thiết bị y tế…). Việc điều chỉnh thiết kế cơ sở không thuộc trường hợp được thực hiện, trái quy định tại luật Xây dựng; khởi công công trình, hạng mục công trình khi chưa đủ điều kiện để thi công; có nhiều vi phạm trong thực hiện gói thầu XDBM-01, XDVĐ-01, xảy ra ở tất cả các khâu lập, thẩm định, phê duyệt hồ sơ mời thầu, thương thảo ký kết, thực hiện hợp đồng.
Đặc biệt, thời điểm trình, phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu (trong đó có giá gói thầu) chưa có thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công, dự toán. Điều này dẫn đến phê duyệt giá gói thầu khi chưa có dự toán, trái quy định tại luật Xây dựng.
Hải Ninh