Vào ngày 4/4, các nhà ngoại giao NATO đã trao các tài liệu liên quan đến việc Phần Lan gia nhập khối cho Mỹ, Ngoại trưởng Antony Blinken thông báo rằng, “với việc nhận được tài liệu gia nhập này, giờ đây chúng tôi có thể tuyên bố rằng Phần Lan là thành viên thứ 31 của hiệp ước Đại Tây Dương”.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nói thêm vào cuối buổi lễ rằng “chúng tôi hoan nghênh Phần Lan gia nhập liên minh”. Sau khi NATO mở rộng nhanh chóng sang Đông Âu trong ba thập kỷ sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, Phần Lan vẫn là một trong số ít các quốc gia trên lục địa châu Âu bên ngoài khối quân sự.
Tuy nhiên, trong số tất cả các quốc gia mới gia nhập NATO kể từ năm 1989, việc gia nhập của Phần Lan có thể là quan trọng nhất do mối quan hệ lịch sử của nước này với Nga và vị trí chiến lược của nước này, với 1.340km biên giới với Nga gấp đôi chiều dài biên giới cũ của NATO với Nga.
Biên giới chạy chủ yếu qua các khu rừng taiga không có người ở và qua các vùng nông thôn dân cư thưa thớt. Việc thiếu các đặc điểm tự nhiên như núi hoặc sông ngăn cách hai quốc gia có thể khiến việc phòng thủ của cả hai bên trở nên đặc biệt khó khăn.
 |
| Biên giới NATO-Nga trước và sau khi Phần Lan gia nhập |
Trong khi Thụy Điển, quốc gia cũng đang tìm cách gia nhập NATO, từ lâu đã phối hợp chặt chẽ các lực lượng vũ trang của mình với các lực lượng của Khối phương Tây. Còn Phần Lan đã tiến gần hơn đến trạng thái trung lập hoàn toàn trong Chiến tranh Lạnh, nước này đã sử dụng nhiều khí tài lớn của Liên Xô như máy bay chiến đấu MiG-21.
Điều này đã thay đổi sau khi Liên Xô tan rã, với việc MiG được thay thế bằng máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư F-18 của Mỹ, xe tăng T-55M của Liên Xô được thay thế bằng xe Leopard 2A4 và Leopard 2A6 do Đức chế tạo. Nước này vẫn vận hành một loạt vũ khí của Liên Xô bao gồm xe chiến đấu bộ binh BMP-2 và xe bọc thép chở quân MT-LB.
Trước khi gia nhập NATO, Phần Lan đã mở rộng sự hội nhập của lực lượng vũ trang với lực lượng của các thành viên liên minh, đỉnh điểm là vào năm 2021 Phần Lan đã đặt mua 64 chiếc F-35A, máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ thứ năm dự kiến sẽ gây áp lực đáng kể hơn nữa đối với hệ thống phòng không của Nga.
Các máy bay F-35 trên toàn thế giới được tích hợp vào một mạng chia sẻ dữ liệu duy nhất và đặt ra thách thức đặc biệt đối với lực lượng phòng không của Nga do khả năng tránh radar và tác chiến điện tử tiên tiến của chúng.
Bản thân Nga thiếu một loại máy bay chiến đấu tương đương, chỉ có J-20 của Trung Quốc được coi là đối thủ về mức độ tinh vi của khả năng tàng hình và hệ thống điện tử hàng không.
F-35 vẫn chưa sẵn sàng cho chiến đấu cường độ cao, với một động cơ rắc rối và gần 800 lỗi hiệu suất, nhưng vào cuối thập kỷ này nó có thể là nhân tố thay đổi cuộc chơi đối với khả năng tấn công của phương Tây chống lại Nga nếu những vấn đề này được giải quyết.
Ngoài việc mua F-35, việc triển khai lực lượng dự phòng từ các thành viên NATO đến lãnh thổ Phần Lan đã tiếp tục phát triển trong những năm qua, một ví dụ đáng chú ý là các đợt triển khai lớn xe tăng Challenger 2 của quân đội Anh tới nước này vào tháng 5/2022 để tập trận.
 |
| Xe tăng Challenger 2 của Quân đội Anh tại Phần Lan tháng 5 năm 2022 |
Các lực lượng Phần Lan cũng thường xuyên tham gia các cuộc tập trận của NATO ở nước ngoài với tư cách đối tác. Tuy nhiên, động thái gia nhập NATO thể hiện một bước phát triển quan trọng và có thể mở đường cho việc triển khai lực lượng lớn hơn và lâu dài hơn từ các đồng minh phương Tây khác tới lãnh thổ Phần Lan.
Mỹ cũng mở rộng các thỏa thuận chia sẻ hạt nhân, nhiều thành viên NATO đòi hỏi phải triển khai vũ khí hạt nhân tới lãnh thổ của họ, các thỏa thuận chia sẻ hạt nhân tiếp theo ở Đông Âu dự kiến sẽ thành hiện thực trong thập kỷ tới, có khả năng là với Ba Lan vào cuối thập kỷ này và với Phần Lan có khả năng xảy ra vào những năm 2030 tùy thuộc vào tình trạng quan hệ NATO - Nga lúc bấy giờ.
Về mặt địa chính trị, tổng thống Phần Lan đã tóm tắt sự thay đổi vị thế của đất nước như sau: “Phần Lan ngày nay đã trở thành thành viên của liên minh quốc phòng NATO. Kỷ nguyên không liên kết quân sự trong lịch sử của chúng ta đã kết thúc. Một kỷ nguyên mới bắt đầu”. Ông nói thêm rằng “Tư cách thành viên NATO củng cố vị thế quốc tế của chúng ta và tạo cơ hội cho các hành động. Là một đối tác, từ lâu chúng ta đã tích cực tham gia các hoạt động của NATO. Trong tương lai, Phần Lan sẽ đóng góp vào khả năng phòng thủ và răn đe tập thể của NATO”.
 |
| F-35 của Mỹ đến căn cứ không quân Spangdahlem ở Đức |
Mặc dù các quan chức Nga đã tuyên bố rằng nước này sẽ đáp trả việc Phần Lan gia nhập NATO bằng việc triển khai nhiều khí tài hơn tới khu vực, nhưng cán cân quyền lực trong khu vực vẫn được cho là sẽ kém thuận lợi hơn đối với các lợi ích của Nga.
Việc thiếu các phương tiện như máy bay chiến đấu tàng hình hoặc lực lượng mặt đất với số lượng lớn có nghĩa là Nga có thể sẽ phụ thuộc nhiều vào các phương tiện phi đối xứng như hệ thống phòng không và tên lửa di động được triển khai tới khu vực để đối phó với thách thức an ninh mới của mình.
Các lực lượng vũ trang của Phần Lan từ lâu đã là một trong những lực lượng có năng lực nhất châu Âu, với tài sản pháo binh, nhân lực lớn, khả năng chiến đấu trong mùa đông và khả năng sẵn sàng chiến đấu cao đặc biệt xuất sắc, điều này sẽ khiến Phần Lan trở thành một sự bổ sung quan trọng cho liên minh phương Tây vào thời điểm căng thẳng gia tăng với Nga.
Lê Quang