Ai là người đứng đằng sau những biến động ở Kazakhstan?

Lực lượng an ninh của Kazakhstan cố gắng trấn áp đám đông quá khích. Ảnh: Foxnews.

Theo lời kể của người dân địa phương, ngay sau khi biểu tình xảy ra, một số người bản địa đã có những hành động đập phá cửa hàng và hôi của, nhưng khi cảnh sát xuất hiện, số người này đã giải tán ngay. Sau những “vị hôi của” người địa phương là những vị “khách lạ”. Khi thấy họ, lực lượng cảnh sát thậm chí còn tránh xa. Ai cũng ngỡ ngàng, không hiểu đội quân “khách lạ” này từ đâu tới, tất cả cứ như từ dưới đất đội lên. Họ được trang bị vũ khí, có tổ chức và được đào tạo bài bản, không quan tâm lắm tới giá trị vật chất, chủ yếu là đi tìm vũ khí, đạn dược, đốt phá các trụ sở chính quyền, đập phá dinh thự tổng thống. Có người cho rằng đây là những người “anh em” đến từ miền nam nghèo khó của Kazakhstan, có người lại nhận định rằng: giới tội phạm “nhập khẩu” này có lẽ đến từ Afghanistan.

Không phận Kazakhstan đã đóng cửa trong nhiều ngày. Vị “khách” duy nhất của bầu trời Kazakhstan là không quân vận tải quân sự của Liên bang Nga. Máy bay vận tải IL-76 trở lực lượng gìn giữ hòa bình của Nga cứ 30 phút lại hạ cánh xuống  sân bay Zhetygen, chuyến khứ hồi trở những khách du lịch Nga đang mắc kẹt tại Kazakhstan về nước.

Bạo loạn dần mất kiểm soát khi có những kẻ lạ giả danh nhà chức trách tấn công người biểu tình. Ảnh: CNBC.

Giá xăng ở Kazakhstan rất rẻ, tại sao người dân vẫn bất mãn

Trả lời câu hỏi của phóng viên báo AIF: “Kazakhstan là một trong mười nước có giá xăng rẻ nhất thế giới, giá khí hóa lỏng sau khi tăng mạnh cũng vẫn rẻ hơn giá khí đốt ở Nga và nhiều nước khác. Vậy đâu là lí do đích thực của những cuộc biểu tình phản đối?”.

Stanislav Pritchin - chuyên gia của Viện kinh tế thế giới và quan hệ quốc tế mang tên Primakov (IMEMO) cho biết: Tổng thống đầu tiên của Kazakhstan Nursultan Nazarbayev đã gặt hái nhiều thành công trong công cuộc cải cách kinh tế. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã tới Kazakhstan, nhiều doanh nghiệp của Mỹ và châu Âu đã tới khai thác dầu khí ở phía tây Kazakhstan. Hãng LUKOIL của Nga chỉ hoạt động ở hai mỏ dầu Tengiz và Karachaganak.

Ngay sau khi có sự can thiệp của lực lượng CSTO, tình hình căng thẳng ở Kazakhstan đã dịu dần. Ảnh: CNBC.

Về lĩnh vực khai thác dầu khí, trong Cộng đồng các Quốc gia Độc lập SNG, Kazakhstan giữ vị trí thứ 2 sau Nga. Trong lĩnh vực  khai thác uranium, Kazakhstan giữ vị trí số 1 thế giới. Thế nhưng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tính theo đầu người giữa các khu vực ở Kazakhstan rất khác nhau,  thậm chí ngay trong một vùng, giá trị này cũng có sự khác biệt rõ rệt, điều này dẫn đến những xung đột xã hội. Địa phương điển hình của sự khác biệt trong thu nhập của người dân là tỉnh Mangistau nằm bên bờ biển Caspi, thủ phủ của Mangistau là thành phố Aktau, (dưới thời Liên Xô thành phố này có tên là Shevchenko) – đây cũng chính là nơi khởi nguồn cho những cuộc biểu tình bạo động. Người dân thành phố Aktau chủ yếu là công nhân khai thác dầu mỏ, lượng dầu mỏ mà tỉnh Mangistau khai thác được chiếm 25% tổng sản lượng dầu mỏ của Kazakhstan, các mỏ dầu ở đây đã lâu năm, trữ lượng không còn nhiều, cho nên thu nhập của công nhân rất hạn hẹp. Phần lớn lợi nhuận thu được từ khai thác dầu phải nộp cho Trung ương. Các loại hình kinh doanh khác không thể phát triển được vì khí hậu ở đây khô, nước ngọt rất khan hiếm.

Từ năm 2021 trở về trước, công ty dầu khí quốc doanh Kazakhstan KazMunayGas thực hiện trợ cấp giá gas cho người dân, sau 2021 chế độ trợ cấp này không được duy trì nữa, giá gas tăng lên đánh vào túi tiền vốn đã rất ít ỏi của người dân.

Ban đầu, nhiều ý kiến cho rằng binh biến ở Kazakhstan có bàn tay can thiệp từ nước ngoài. Ảnh: CNN.

TIN TÀI TRỢ

Cuộc sống vùng quê ở miền nam Kazakhstan rất khó khăn, đã vậy các gia đình lại đông con, dẫn tới hiện tượng bùng nổ dân số. Thanh, thiếu niên trong những gia đình đông con đó không được học hành đến nơi đến chốn, không có công ăn việc làm ổn định. Hình thành làn sóng li hương, di cư về đô thị. Trong những chuyến đi đó không phải ai cũng thành đạt. Những người thất bại, ôm ấp trong lòng tư tưởng hận thù, tham gia vào các băng đảng. Giá gas tăng lên giống như một tia lửa, châm ngòi cho lòng hận thù đang âm ỉ cháy. Thế lực chống đối nhà nước đã lợi dụng triệt để hiện tượng này.

Vậy ai là người đứng đằng sau cuộc bạo loạn kia?

Tại hội nghị trực tuyến cấp cao của Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể CSTO, tổng thống Kazakhstan Tokaev khẳng định: “Đây là một âm mưu đảo chính. Phiến quân được chỉ đạo từ một trung tâm. Hành động khủng bố đã được thực hiện bằng rất nhiều hình thức khác nhau”.

Trung Quốc thậm chí từng bày tỏ quan điểm sẵn sàng can thiệp vào Kazakhstan nếu cần thiết. Ảnh: Foxnews.