Lật ngược nhận định hàng thập kỷ
Từ lâu, giới khoa học tin rằng hóa thạch khủng long chỉ còn lại dấu vết khoáng hóa, toàn bộ vật liệu hữu cơ đã bị phân hủy qua hàng triệu năm. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã thách thức quan niệm này khi phát hiện dấu vết collagen, protein và thậm chí là hóa chất liên quan đến DNA trong hóa thạch của một số loài khủng long kỷ Phấn trắng.
 |
|
Xương hóa thạch của quái thú Edmontosaurus 66 triệu tuổi. Ảnh: Đại học Liverpool.
|
Mới đây, một nghiên cứu của Đại học Liverpool (Anh), công bố trên Analytical Chemistry, đã xác nhận sự tồn tại của collagen trong hóa thạch Edmontosaurus 66 triệu năm tuổi. Trong khi trước đó, nhóm nghiên cứu từ Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc và Đại học Bang Bắc Carolina (Mỹ) cũng tìm thấy mô sụn, protein và dấu vết hóa học DNA trong hộp sọ khủng long Hypacrosaurus 75 triệu năm tuổi.
Những phát hiện này không chỉ gây chấn động giới cổ sinh vật học mà còn mở ra cơ hội tiếp cận di truyền học thời tiền sử – điều trước đây tưởng chừng bất khả thi.
Bước ngoặt trong nghiên cứu cổ sinh
Collagen là protein cấu trúc quan trọng trong xương. Việc tìm thấy nó trong hóa thạch khủng long cho thấy vật liệu hữu cơ có thể tồn tại lâu hơn nhiều so với dự đoán trước đây. Điều này đồng nghĩa với việc các hóa thạch khác trên thế giới cũng có thể lưu giữ những dấu vết sinh học quý giá, mở ra hướng nghiên cứu mới về tiến hóa và sinh học của các loài cổ đại.
Tuy nhiên, phát hiện này cũng vấp phải tranh luận. Một số nhà khoa học cho rằng DNA là phân tử kém ổn định, không thể tồn tại qua hàng triệu năm, và những dấu vết được phát hiện có thể là kết quả của sự ô nhiễm môi trường hiện đại.
GS Tạ Hòa Phương, chuyên gia cổ sinh vật học, nhận định:
"Việc tìm thấy dấu vết vật liệu hữu cơ trong hóa thạch khủng long là một sự kiện đặc biệt quan trọng, có thể dẫn đến những đột phá trong nghiên cứu cổ sinh vật học. Nếu trước đây chúng ta chỉ có thể phân loại khủng long dựa trên hình thái hóa thạch, thì nay, với bằng chứng về protein và DNA, chúng ta có thể tiếp cận chúng ở cấp độ sinh học phân tử, mở ra triển vọng nghiên cứu di truyền học trong quá khứ."
 |
| GS.TS Tạ Hoà Phương - Chủ tịch Hội Cổ sinh Địa tầng Việt Nam. |
Chim – hậu duệ cuối cùng của khủng long?
Một trong những câu hỏi quan trọng nhất của cổ sinh vật học là mối quan hệ tiến hóa giữa khủng long và chim. Phát hiện mới này có thể cung cấp bằng chứng sinh học trực tiếp để kiểm chứng giả thuyết lâu nay rằng chim chính là hậu duệ của khủng long.
GS Tạ Hòa Phương nhấn mạnh:
"Nếu nghiên cứu này xác nhận được mối quan hệ huyết thống giữa khủng long và chim, thì chúng ta có cơ sở khoa học vững chắc để tin rằng chim đã tiến hóa từ khủng long. Và thực tế, các loài chim ngày nay – từ đại bàng, đà điểu đến chim ruồi bé nhỏ – chính là hậu duệ của những loài khủng long khổng lồ từng thống trị Trái Đất trong kỷ Trung Sinh."
Dù vẫn cần nhiều nghiên cứu để củng cố phát hiện này, nhưng rõ ràng nó đã mở ra một hướng đi mới đầy hứa hẹn cho cổ sinh vật học. Một ngày nào đó, thay vì chỉ dựng lại hình ảnh khủng long qua hóa thạch, con người có thể "đọc" lịch sử của chúng qua chính những dấu vết sinh học mà chúng để lại.
Mời quý độc giả đón xem phỏng vấn của Báo Tri thức và Cuộc sống với GS.TS Tạ Hoà Phương - Chủ tịch Hội Cổ sinh Địa tầng Việt Nam về ý nghĩa khoa học của phát hiện này.
Trần Liên