Con don hay con hon, là loài gặm nhấm, thuộc họ nhím. So với nhím thì don nhỏ hơn, có đuôi dài và lông thô ngắn, dẹp. Don chủ yếu ở rừng rậm, núi đá hay núi đá vôi nhiệt đới. Tại Việt Nam, chúng sống hầu hết ở các vùng có rừng cây bởi nơi đó có nhiều rau củ quả tự nhiên.
Don là loài gặm nhấm có vẻ ngoài giống nhím
Thức ăn của don phong phú và đa dạng, bao gồm tất cả các loại rau, củ, quả, rễ cây, mầm cây ngọt bùi đắng chát… thức ăn tinh hỗn hợp, thức ăn bổ sung khoáng, sinh tố…, thức ăn động vật gồm: côn trùng, ốc, giun đất… Chúng có đặc tính ngủ ban ngày và tìm thức ăn ban đêm.
Tuy còn ít người biết đến nhưng thịt don lại là đặc sản núi rừng thơm ngon và nhiều chất dinh dưỡng. Điều đặc biệt, đây là loài vật khó thuần nhưng lại có khả năng thích nghi với nhiều môi trường khác nhau từ rừng nguyên sinh đến các vùng đất canh tác, nên thích hợp cho các trang trại nuôi của hộ nông dân.
Nắm bắt được nhu cầu thị trường, anh Từ Dương Sơn (Đắk Lắk) đã kết hợp nuôi con don với dúi đem lại hiệu quả kinh tế cao, cho thu nhập hàng tỷ đồng mỗi năm. Hiện tại, trang trại của anh đang nuôi hơn 450 con don và hơn 1.400 con dúi má đào thái.
Anh Sơn trong trại nuôi don của gia đình
Từ lúc còn là sinh viên ngành kĩ thuật nhưng đam mê chăn nuôi, trong một lần tình cờ nghe người thân nói về giá trị kinh tế của con don, anh đã tìm hiểu và mua giống về nuôi thử nghiệm. Nhận thấy nuôi don mang lại lợi nhuận cao nên anh dần mở rộng quy mô như bây giờ.
Anh Sơn cho biết, cả don và dúi đều là loài dễ nuôi, dễ chăm sóc, thức ăn dễ tìm và đặc biệt hầu như không mắc bệnh. Thức ăn của don chủ yếu là rau, củ, quả như bí ngô, dưa, chuối… thậm chí cơm, cháo, cám don đều ăn được.
Trên thị trường hiện nay don giống có giá từ 7 triệu đồng/1 cặp. Don thịt có giá từ 1,3 đến 1,8 triệu đồng/kg. Don mỗi năm sinh sản 2 lần, mỗi lần từ 2-3 con. Con don sau từ 10 tháng tuổi là có thể bán thịt thương phẩm. Don sau 1 năm nuôi cho trọng lượng khoảng 4-6kg. Mô hình chăn nuôi don và dúi của anh cho thu nhập khoảng 6 tỷ đồng/năm từ việc bán con giống và thịt thương phẩm ra thị trường.
Anh Trịnh Văn Tiến (Ninh Bình) hiện đang có mô hình trang trại bán hoang dã được gây dựng suốt gần 30 năm qua. Nhận thấy mảnh đất quê hương có thổ nhưỡng bán sơn địa với khí hậu mát mẻ rất thích hợp để nuôi trồng, anh Tiến đã mạnh dạn đầu tư trồng đủ các loại cây như lạc, mía, gà, lợn.... trên diện tích 10ha.
Nguồn thức ăn của con don rất phong phú
Năm 2012, anh Tiến bước đầu tiếp cận nuôi con don đặc sản. Anh lặn lội đến tận vùng đất Hương Sơn, Hà Tĩnh - nơi được coi là “cái nôi” của nghề nuôi con don để tìm tòi, học hỏi các kỹ thuật nuôi don sinh sản và lấy thịt. Thời gian đầu khi thử nghiệm nuôi loài động vật này, anh gặp phải không ít khó khăn, đàn don bị rối loạn tiêu hoá, nhiều con không qua khỏi.
Sau đó, anh Tiến đã bắt đầu lại bằng việc cải cách chuồng trại. Chuồng trệt xuống đất chiều ngang 2m rộng 1m kết hợp bố trí 1-2 bệ cách đất 40cm mục đích để con don có chỗ trú khi trời nóng, dọn dẹp vệ sinh thuận tiện, với diện tích từ 2-4m2 mật độ nuôi 4 con đực 6 con cái hoặc 2 đực 4 cái. Nhờ vậy, thuận tiện chọn ra được con don sinh sản tốt, con nào sinh sản không tốt có thể mang đi bán thịt thương phẩm.
Tại trang trại, hầu như anh Tiến không phải sử dụng các loại thiết bị máy móc phức tạp. Chỉ khi thời tiết miền Bắc nắng nóng, anh có sử dụng thêm các loại quạt công nghiệp và máy phun sương để làm mát tự nhiên cho don. Thức ăn của don khá đơn giản và dễ kiếm được ngoài thiên nhiên, chủ yếu là các loại rau củ quả như: Bí ngô, cà rốt, chuối, dưa hấu….
Với giá thị trường, hiện tại trang trại đang bán 1 đôi, con don giống nhỏ 10 triệu đồng, don sinh sản 22 triệu đồng. Với quy mô chăn nuôi rộng 100m2, xây ô chuồng lưới nuôi 300 con don trung bình một năm trừ hết các chi phí mô hình mang lại lợi nhuận hơn 1 tỷ đồng. Cũng từ đó, anh Tiến phát triển thêm nhiều loại vật nuôi đặc sản như nai, ngựa, dê, nhím đem lại doanh thu lớn.
Trong khi đó, anh nông dân Nguyễn Văn Dũng (Hà Nội) cũng đã thuần hoá và nuôi nhân giống thành công con don mang lại giá trị kinh tế cao. Hiện tại, anh Dũng là chủ của chuỗi trang trại chăn nuôi don trên khắp cả nước, điển hình trong số đó là trang trại tại thôn Sở Hạ, xã Ninh Sở, huyện Thường Tín, Hà Nội.
Anh Dũng thành công với nghề nuôi don
Trước đó, nghề chính của anh Dũng là xây dựng công trình kỹ thuật cầu đường và phải đi nhiều nơi. Một lần tình cờ qua bản trên vùng Tây Bắc, được thưởng thức các món chế biến từ thịt don đặc sản, anh nhận thấy thịt don rất ngon và lạ miệng nên đã nảy ra ý tưởng chăn nuôi con don đặc sản này.
Thời điểm mới bắt đầu, anh Dũng chỉ nuôi don với số lượng nhỏ. Anh mang don về thủ đô nuôi thử, thuần chủng rồi còn bổ sung thêm đồ ăn chín kết hợp với đạm như cháo cá, cháo gà, cháo thịt kết hợp nấu với một số loại rau củ… nên don lớn nhanh. Lứa đầu tiên thu hồi vốn liếng xây dựng chuồng trại, anh còn dư ra được phần lời kha khá.
Cứ như vậy, anh mạnh dạn đầu tư chuồng trại và nhân giống. Gia đình anh Dũng vừa bán don thương phẩm, vừa bán con giống cho doanh thu hàng tỷ đồng mỗi năm. Nhờ có mô hình nuôi don mà vợ chồng anh đã vươn lên làm giàu, trở thành tấm gương được bà con học hỏi và làm theo để phát triển kinh tế.
THẢO ANH