Mỗi năm chỉ xuất hiện một mùa, sống bám mình nơi những ghềnh đá hiểm trở và mang hương vị biển cả đặc trưng, con hà biển từ lâu đã được người dân vùng biển Quảng Ninh xem như một món quà của thiên nhiên, một thứ “lộc trời” vừa ngon vừa bổ dưỡng.
Hà biển bám vào gành đá, rất khó để khai thác
Hà biển thuộc họ nhuyễn thể, thoạt nhìn khá giống con hàu. Tuy nhiên, quan sát kỹ có thể thấy vỏ hà sần sùi, sắc cạnh, không nhẵn mịn như hàu. Chúng bám chắc vào chân núi đá hoặc quanh gốc cây sú, cây vẹt, những nơi nước biển lên xuống thường xuyên. Trong các vùng biển Quảng Ninh, hà Quảng Yên là nổi tiếng nhất, không chỉ bởi sản lượng mà còn bởi hương vị thơm ngon đặc biệt.
Từ khoảng tháng 11 đến tháng 3 năm sau là mùa khai thác hà. Nhưng bắt được con hà không hề dễ. Chúng tiết ra một lớp nhầy khô cứng, khiến cơ thể bám chặt vào đá. Người đi gõ hà phải dùng dụng cụ sắc và cứng, thường là lưỡi dao tự rèn, búa, hoặc mũi thép để tách chúng ra khỏi lớp đá và lớp nhầy cứng như xi măng. Công việc phải thật khéo léo, bởi chỉ cần sơ ý, vỏ hà sẽ vỡ, ruột dính cát, mất giá trị.
Gõ hà là công việc đặc thù, đòi hỏi sự kiên nhẫn, sức bền và đôi mắt tinh tường. Người gõ phải nhận biết được đâu là hà “có ruột”, đâu là vỏ rỗng. Phần thịt trắng nõn, béo mềm của con hà nổi bật giữa những mảng đá xù xì chính là phần tinh túy nhất. Mỗi ngày, nếu gặp điều kiện thuận lợi, một người chỉ có thể khai thác được từ 3-5 kg hà. Với người chuyên tách ruột hà, cả ngày cũng chỉ được dăm bảy cân. Dù công việc vất vả, lại tiềm ẩn nguy hiểm như ngã từ ghềnh đá trơn trượt, cảm lạnh mùa đông, đau nhức xương khớp nhưng người dân nơi đây vẫn kiên trì bám nghề.
Khai thác hà là công việc gian nan và tiềm ẩn những nguy hiểm
Trước đây, hà biển chủ yếu được khai thác tự nhiên. Người dân đi thuyền nhỏ men theo chân núi đá hoặc ra bãi sú, cạy hà từ các gốc cây, hốc đá, gọi là đánh hà. Ngày nay, tuy đã có thêm dụng cụ hỗ trợ, nhưng nghề này vẫn giữ nguyên tính thủ công và phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm người thợ.
Trên thị trường, ruột hà được bán với giá từ 150.000 đồng/kg. Tại chợ Quảng Yên hay các chợ hải sản lớn ở Quảng Ninh, mặt hàng này luôn cháy hàng. Sau khi được tách ruột, hà được thương lái thu mua tận nơi để nhập vào các nhà hàng hay bán đi khắp các tỉnh thành.
Hà biển làm thành nhiều món ăn thanh mát
Không chỉ quý vì hiếm, hà biển còn hấp dẫn nhờ hương vị mặn mòi, béo ngậy, ăn một lần là nhớ mãi. Ruột hà tươi chỉ cần rửa sạch, không cần nêm nếm nhiều vì bản thân đã đậm đà vị biển. Người dân thường ăn sống với mù tạt, xào với cà chua, nấu cháo, nấu canh chua với me, hoặc trộn trứng làm chả. Trong các nhà hàng ở Hạ Long hay Quảng Yên, những món từ hà biển luôn nằm trong thực đơn dành cho thực khách sành ăn, nhất là vào mùa du lịch biển.
H.A