Nhắc đến mắc mật, người ta nghĩ ngay đến thứ gia vị làm nên những món ăn đặc sản, là nét đặc trưng riêng của vùng Tây Bắc. Cả quả và lá của cây mắc mật đều có mùi tinh dầu rất thơm, được người thành phố "săn lùng" trong những năm gần đây.
Quả mắc mật có vị chua ngọt, tỏa ra mùi tinh dầu rất thơm
Trên các hội nhóm có nhiều bài đăng chia sẻ những món ăn có tẩm ướp từ quả mắc mật như cá nướng, thịt nướng, lòng dồi nướng... Mùi thơm của thịt cá nướng kết hợp với mùi tinh dầu từ quả mắc mật khiến món ăn thêm phần hấp dẫn, ai ăn thử cũng thích mê.
Mùa mắc mật chín rộ cũng là lúc mùa măng rừng vào độ khai thác. Đó cũng là lúc người dân Tây Bắc làm măng ớt mắc mật để bán ra thị trường. Món măng ớt khi thêm những quả mắc mật giúp tăng độ kích thích, vừa cay vừa thơm nồng. Đến mùa, những hũ măng ớt ngâm với quả mắc mật được bán ở siêu thị và các cửa hàng đặc sản, được nhiều người tìm mua.
Từ xưa thứ quả này đã được sử dụng để làm nên những món đặc trưng của ẩm thực Tây Bắc
Ngoài làm gia vị cho các món ăn mặn, mắc mật còn được kết hợp trong các món ngọt, cũng rất độc đáo. Theo đó, quả mắc mật có thể làm mứt, làm siro. Mùa hè, siro mắc mật là món giải khát ngon và lạ miệng. Từ phần vỏ mứt từ quả mắc mật, một số người còn sáng tạo sử dụng trong các loại bánh nướng.
Trên thị trường, quả mắc mật được bán dưới 3 dạng: quả tươi, quả khô và bột mắc mật. Quả tươi có giá khoảng 40.000 đồng/kg, quả khô có giá tới 280.000 đồng/kg. Loại khô có thể sử dụng được quanh năm và tiện lợi nên trong các nhà hàng, quán ăn, nhiều đầu bếp sử dụng để làm gia vị.
Quả mắc mật được bán đầy trên chợ mạng mỗi khi đến mùa
Theo tìm hiểu, mắc mật còn có tên gọi khác là hồng bì núi, dương tùng, tên khoa học là Clausena indica, thường phân bố phổ biến ở vùng núi phía Bắc. Ngày trước, loại cây này mọc hoang dại ở khắp bìa rừng và bãi đất trống. Người dân hái lá và quả về để làm thành những món ăn đặc trưng của Tây Bắc.
Hiện nay, thứ quả dại này đã trở thành đặc sản mà người thành phố săn lùng mỗi khi đến mùa vì mùi thơm và vị chua ngọt rất riêng. Cây mắc mật cho lá xanh quanh năm, nhưng mùa quả cho thu hoạch vào tháng 6, tháng 7. Quả mắc mật chín rộ nhanh chứ không kéo dài. Mắc mật là dạng cây thân gỗ nhỏ, thường mọc dọc chân dãy núi đá vôi, ưa mát và rất dễ ươm trồng. Chỉ cần vãi hạt xuống đất trong vòng 2 tuần là có thể nảy mầm những cây con. Vì mang lại giá trị kinh tế nên nhiều hộ dân còn trồng mắc mật để bán ra thị trường.
Mắc mật khô có giá lên tới 280.000 đồng/kg
Chị Hoa (người bán sỉ lẻ mắc mật trên chợ mạng) chia sẻ: "Quả mắc mật được nhiều nhà hàng, quán nướng tại Hà Nội thu mua khi đến mùa. Người dân còn tranh thủ phơi khô hoặc làm thành bột để bán được quanh năm. Thứ quả này vỏ mỏng và dễ bị giập nát nên mỗi khi gửi cho khách ở xa tôi phải đóng gói cẩn thận".
H.A