Mắc khén là một trong những loại hạt gia vị nổi tiếng ở Tây Bắc. Chúng được sử dụng để làm chẩm chéo, thịt trâu nướng, bò gác bếp, lạp xưởng, cá nướng... giúp món ăn dậy mùi thơm nức mũi. Quả mắc khén có hình tròn, hạt hình cầu khi chín mắc khén có màu đen óng. Người dân vùng cao cho biết thứ hạt rừng này có mùi khá giống với tinh dầu của vỏ cam nhưng thơm nhẹ hơn, ăn có vị cay cay, tê đầu lưỡi chứ không cay nồng như hạt tiêu.
Lá mắc khén giòn, mùi thơm đặc trưng, từ lâu đã được bà con Tây Bắc sử dụng làm nguyên liệu cho nhiều món ăn
Ít ai biết được rằng, ngoài hạt mắc khén thì lá mắc khén từ xưa đã được người dân vùng cao Tây Bắc sử dụng như một thứ lá gia vị cho nhiều món đặc sản, làm nên nét riêng cho ẩm thực nơi đây.
Người dân Tây Bắc cho biết lá mắc khén không có vị cay của mắc khén nhưng lại có mùi thơm đặc trưng và cực kỳ giòn. Người ta chỉ sử dụng lá non để chế biến món ăn còn lá già có gai và cứng.
Ngày trước chỉ có người dân địa phương mới biết tới lá mắc khén. Cây này mọc đầy ở bìa rừng, đến mùa hạt chín rụng. Hạt sẽ mang về phơi khô để làm gia vị cho các món nướng, còn lá mắc khén dù không có vị cay nhưng lại rất giòn và thơm, thường chế biến nhiều cách như trộn gỏi, nấu canh, tráng trứng... hoặc tẩm bột và rán giòn.
Lá mắc khén dùng để nấu ăn là lá non, lá già sẽ bị cứng
"Mùa xuân là thời điểm cây ra nhiều lá non nhất. Mình thích nhất là lá mắc khén nấu canh với thịt băm. Ngày còn nhỏ, thỉnh thoảng mình theo mẹ đi thu hoạch mắc khén, rồi hái một rổ lá mắc khén về nấu canh. Vị ngọt của thịt kết hợp với mùi thơm và vị giòn ngon của lá mắc khén làm cho món ăn thêm đặc biệt, đảm bảo ai ăn thử cũng thích mê", bạn Hoà Anh (ở Hoà Bình) kể.
Hiện trong nhiều nhà hàng, quán ăn ở các tỉnh Tây Bắc có đưa các món ăn. Với món lá mắc khén chiên giòn, tốt nhất bạn nên ngâm lá mắc khén non đã hái vào nước muối loãng một lúc, có thể làm sạch một số chất bẩn trên bề mặt và còn có tác dụng khử trùng. Cho một ít bột nở vào bột chiên lá mắc khén. Như vậy, món ăn sẽ giòn hơn và khi nguội sẽ không bị mềm. Ngoài ra, gỏi lá mắc khén tôm thịt cũng được du khách gần xa ưa chuộng vì hương vị rất riêng.
Lá này thỉnh thoảng mới thấy có người bán trên chợ mạng, không phải lúc nào cũng dễ dàng mua được
Tại chợ vùng cao, lá mắc khén được bán thành từng bó và bán với giá khoảng 40.000 đồng/kg. Du khách tò mò nên tìm mua về ăn thử. Còn trên chợ mạng, thứ lá gia vị này được bán với giá đắt hơn, lên đến 100.000 đồng/kg.
"Mình biết tới lá mắc khén khi về nhà bạn chơi. Hạt mắc khén mình vẫn hay dùng nhưng không biết cả lá cũng ăn được. Thấy ngon và lạ miệng, mình nhờ mua hộ 2kg về thành phố làm quà, ai ăn cũng tấm tắc khen", anh Phi (ở Hà Nội) chia sẻ.
AN THANH