Cá chỉ vàng còn có tên gọi khác là cá ngân chỉ, thuộc họ cá khế, phân bố ở Ấn Độ Dương, tây nam Thái Bình Dương. Thân cá có hình thoi, dẹp hai bên, dọc thân có một sọc vàng óng ánh chạy thẳng từ sau mắt đến gần vây đuôi. Đặc điểm ngoại hình này cũng chính là lý do mà người ta gọi chúng là cá chỉ vàng.
Cá chỉ vàng tươi có màu vàng lấp lánh, dễ phân biệt với các loài cá khác
Theo tìm hiểu, cá chỉ vàng chủ yếu ăn sinh vật nổi, sống thành từng đàn. Cứ đầu hạ cho đến cuối thu là thời điểm cá chỉ vàng vào mùa. Lúc này, ngư dân ra biển khai thác cá chỉ vàng để bán ra thị trường.
Ngày trước, cá chỉ vàng gắn với những bữa cơm dân dã của người dân miền biển. Ở các chợ quê, sáng nào cũng có những mẻ cá chỉ vàng tươi roi rói, các đường sọc vàng óng ánh trông đẹp mắt. Thế nhưng hồi đó cá chỉ vàng rất rẻ, chỉ vài nghìn đồng/kg. Những năm được mùa, cá nhiều đến mức người ta mang đi làm mắm hoặc ăn không hết thì làm thức ăn cho lợn gà.
Cá chỉ vàng giờ đây thành đặc sản rất được ưa chuộng, đặc biệt là vào dịp Tết Nguyên đán
Khoảng chục năm trở lại đây, cá chỉ vàng bỗng lên đời thành đặc sản nổi tiếng ở thành phố với giá không hề rẻ. Những ngày này, trên chợ mạng, ở chợ truyền thống hay trên các sàn thương mại điện tử, cá chỉ vàng được bán với giá từ 200.000-240.000 đồng/kg.
Nghề làm cá chỉ vàng cũng mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân miền biển. Ban đầu, khi đánh bắt được cá chỉ vàng với số lượng lớn, người làm phải phân loại cá rồi chọn những con cá tươi cỡ lớn, chắc thịt đem làm khô. Những con cá nhỏ thường bị loại vì thịt cá nhỏ chưa đủ độ béo, độ ngọt.
Cá tươi đạt chuẩn được xẻ đôi dọc sống lưng rồi rửa sạch và để ráo nước. Sau đó, người làm đem tẩm ướp cá với muối, đường, bột ngọt, ớt, tiêu và một số gia vị khác, ủ hơn một ngày để cho gia vị thấm đều vào từng thớ thịt bên trong. Khi cá đã thấm gia vị, người làm mang cá ra phơi nắng.
Cá chỉ vàng khô có giá khoảng 240.000 đồng/kg
Trong quá trình làm khô cá, ngoài nguồn nguyên liệu tươi ngon, đạt chuẩn kích cỡ và chất lượng thì khâu canh nắng để làm khô cũng quan trọng không kém. Khô cá được phơi vào những ngày nắng nhiều, đảm bảo thịt cá se đều. Nếu phơi cá dưới nắng non, không đủ độ nóng, khô cá sẽ không chắc, thiếu vị ngon. Cá được rải phơi xếp lớp dưới khoảng 2-3 lần nắng cho tới khi màu trắng trên thân cá ngả sang màu đỏ đượm.
Khô cá chỉ vàng thường được làm từ tháng 4 đến tháng 10 âm lịch hàng năm. Bởi đây là thời điểm hoạt động khai thác cá chỉ vàng trên biển hiệu quả, nguồn nguyên liệu khá dồi dào.
Nếu cá chỉ vàng tươi dùng để nấu canh chua, kho tiêu, kho tộ thì cá chỉ vàng khô sẽ chiên lên nướng lên chấm tương ớt, rim mắm đường, làm gỏi...
Người bán tiết lộ, khi mua cá chỉ vàng bạn nên chọn mua những con có hình thoi, phần lưng trắng sạch, phần bụng màu nâu hơi đỏ, khi xé nhẹ phần thịt thấy dai, chắc, không bị bở. Chị em không nên chọn những con cá có màu sắc quá đậm vì đó là những con bị tẩm ướp quá nhiều, không giữ được hương vị tự nhiên của cá.
H.A