Người mang thân phận tử từ 43 năm: Nạn nhân thành kẻ giết người

Gần 1 năm sau ngày liên ngành các cơ quan tư pháp Trung ương tổ chức buổi công bố quyết định đình chỉ điều tra bị can và công khai xin lỗi đối với ông Trần Văn Thêm (80 tuổi, ngụ tại Bắc Ninh), người đã mang thân phận tử tù suốt 43 năm, đến nay cụ ông Trần Văn Thêm vẫn chưa nhận được tiền đền bù oan sai.

Được biết ngay sau ngày cụ Thêm được minh oan (ngày 11/8/2016), người đại diện theo ủy quyền của cụ Thêm là LS Nguyễn Văn Hòa - Phó Giám đốc Công ty luật Hòa Lợi đã làm đơn đòi bồi thường oan sai gửi đến cơ quan chức năng. Đến ngày 17/4/2017, sau buổi thảo thuận giữa gia đình và TAND Cấp cao, mức bồi thường đã được thống nhất là 6.7 tỷ đồng.

Hiện tại, kết quả thương lượng mức bồi thường đã được chuyển sang Vụ 1 - TAND Tối cao để thẩm định. Nhưng kể từ ngày thương lượng đến nay đã gần 4 tháng trôi qua mà kết quả thẩm định vẫn chưa có, việc bồi thường oan sai cho ông Thêm vẫn “giậm chân tại chỗ”.

Theo hồ sơ vụ việc, đêm 23/7/1970, ông Trần Văn Thêm và người em họ là ông Nguyễn Khắc Văn cùng nhau đi bán thuốc lào và mua quả trám đen. Khi về tới địa bàn xã Đông Tĩnh, huyện Tam Dương (Vĩnh Phú) thì trời tối nên cả hai vào chòi ven đường để ngủ. Khoảng 1h sáng, khi đang ngủ thì ông Thêm thấy choáng váng vì ai đó đã đập búa vào đầu mình. Cùng lúc, tên cướp cũng đã đập một nhát vào đầu ông Văn.

Vẫn còn chút tỉnh táo, anh em ông Thêm chống trả quyết liệt. Tên cướp thấy vậy liền lao xuống sông mất dạng. Thời điểm này, dân làng nghe tiếng kêu cứu chạy đến. Tại hiện trường, trên tay ông Thêm vẫn cầm chiếc cọc thồ dính máu. Cả hai được đưa vào bệnh viện cấp cứu nhưng ông Văn đã tắt thở trên đường. Dù cũng bị cướp đánh trọng thương ở đầu nhưng ông Thêm vẫn bị cơ quan tố tụng tỉnh Vĩnh Phú cáo buộc giết em họ để cướp của.

Năm 1973, TAND tỉnh Vĩnh Phú (nay là tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ) xét xử sơ thẩm và tuyên phạt ông Thêm tử hình về hai tội Giết người và Cướp tài sản. Tại phiên tòa, ông Thêm kêu oan và trình bày ông cũng là nạn nhân như những gì đã diễn ra nhưng không được chấp thuận. Một năm sau, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại Hà Nội bác kháng cáo kêu oan của ông và y án tử hình. Cuối năm 1975, ông Thêm được giám thị trại giam Đức Phú gọi ra khỏi phòng biệt giam để đi thực nghiệm hiện trường. Khi ra đến hiện trường, ông mới biết là có nghi phạm khác bị bắt và khai nhận hành vi giết chết ông Văn cũng như đánh ông bị thương.

Sau đó, ông Thêm được đưa về trại giam của Bộ Công an ở Hà Nội. Hai ngày sau, ông được một cán bộ giải thích là do có vết thương ở đầu nên ông được cấp giấy miễn lao động nặng và được đưa ra Bến xe Gia Lâm để bắt xe khách về nhà ăn Tết với gia đình. Từ đó, không ai hỏi han gì đến ông nữa.

Dù được trả tự do nhưng vẫn mang bản án Giết người ,Cướp của, ông Thêm đã nhờ người cháu ruột là Trần Văn Năm tiếp tục gửi đơn đi kêu oan.

Trong khi cáo trạng hay bản án ông đều không có, tờ giấy cho trở về nhà vì bệnh nặng được miễn lao động, lúc về địa phương ông đã nộp cho chính quyền địa phương nơi cư trú, ông Thêm đã gõ cửa rất nhiều cơ quan tư pháp nhưng cơ quan này lại chỉ sang cơ quan khác.

Sau khi kêu oan ở Hà Nội không được, ông Năm đã cùng con trai đến TAND tỉnh Vĩnh Phú để xin trích lục bản án nhưng tòa trả lời hồ sơ không còn.

Lần mò hỏi được địa chỉ nhà bà Tạ Thị Minh Tâm, thẩm phán, chủ tọa phiên tòa kết án ông Thêm, ông Năm đã đến tận nhà bà Tâm xin xác nhận.

Phải đến lần thứ 2, bà Tâm mới chịu ký vào giấy xác nhận đã xử ông Thêm về tội giết người, cướp của nhưng án tử hình hay chung thân thì mấy chục năm rồi bà không nhớ.

Sau đó, ông Năm tìm thêm được hai cán bộ công an trực tiếp điều tra vụ án là ông Cù Văn Tiện (nguyên Phó Trưởng ban chỉ huy cảnh sát hình sự Sở công an tỉnh Vĩnh Phú) và ông Hoàng Xuân Diệu (nguyên cán bộ Công an huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phú). Cả hai đều làm đơn xác nhận họ từng điều tra vụ án của ông Thêm và đến năm 1974, vì có hung thủ khai nhận hành vi phạm tội nên ông Thêm đã được tha tù.

Tuy nhiên, những bản xác nhận của nhân chứng vẫn không thể giúp ông Thêm được minh oan vì các cơ quan không tìm thấy hồ sơ vụ án.

Sau nhiều thập kỷ kêu oan, ông Thêm ngày càng già yếu, hy vọng của gia đình cũng dần vơi cạn. Ngay lúc ấy, năm 2014, ông Thêm gặp luật sư Vũ Văn Lợi. Sau khi nghe ông Thêm kêu oan, luật sư Lợi đã nhận hồ sơ và hứa giúp đỡ.

Sau nửa năm nghiên cứu hồ sơ, LS Lợi vẫn không tìm thêm được manh mối nào. “Các cơ quan tiến hành tố tụng của Trung ương như Tòa phúc thẩm TANDTC, Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, Bộ Công an đều trả lời bằng văn bản là ông Thêm không cung cấp được hồ sơ vụ việc cho nên không có cơ sở để cho rằng ông bị oan sai. Như vậy, mọi con đường dẫn đến điểm cuối để minh oan cho ông Thêm đều bị đóng cửa”, LS Lợi cho biết.

Đến tháng 9/2014, ông Lợi bất ngờ nảy ra suy nghĩ: “Tôi phát hiện trong hồ sơ một địa chỉ mà các cơ quan giải quyết đơn cho ông Thêm chưa thực hiện xác minh là địa phương, nơi ông Thêm đang sinh sống”. Lần theo manh mối đó, LS Lợi đã gửi công văn tới Giám đốc Công an tỉnh Bắc Ninh đề nghị xác minh và cung cấp hồ sơ liên quan đến vụ án ông Trần Văn Thêm. Cuối năm 2014, phòng hồ sơ Công an tỉnh Bắc Ninh có văn bản phúc đáp khẳng định đang lưu giữ hồ sơ vụ án Giết người mà bị can trong vụ án có tên Trần Văn Thêm.

Ngay lập tức, LS Lợi đã cử nhân viên tới Công an tỉnh Bắc Ninh để tiếp nhận, sao chụp hai bản án liên quan đến vụ án ông Thêm. Chính từ hai bản án này, nội dung vụ án đã dần dần được sáng tỏ. Các cơ quan tố tụng trung ương vào cuộc và xác định ông Thêm thật sự bị oan.

Ngày 11/8/2016, Liên ngành các cơ quan tư pháp trung ương tổ chức buổi công bố quyết định đình chỉ điều tra bị can và công khai xin lỗi đối với ông Trần Văn Thêm (80 tuổi, ngụ tại Bắc Ninh), người đã mang thân phận tử tù suốt 43 năm qua.