Khi mới được hạ thủy, các thiết giáp hạm lớp Deutschland là niềm tự hào của Hải quân Đức. Đã có hai tàu được chọn làm kì hạm cho hạm đội Đức, đó là chiếc Deutschland (1933-1936) và chiếc Đô đốc Graf Spee (1936-1938). Cả ba tàu đều đã tham gia tuần tra (không can thiệp) ngoài khơi bờ biển Tây Ban Nha trong khi cuộc nội chiến diễn ra.
Ngày 29/5/1937, tàu Deutschland bị trúng hai quả bom từ các máy bay ném bom Tupolev SB của phe Cộng hòa ở gần Ibiza, Tây Ban Nha. Để trả đũa lại, chỉ hai ngày sau, tàu Đô đốc Scheer được lệnh pháo kích Almeria, Tây Ban Nha.
|
Các thủy thủ trên tàu Đô đốc Scheer (góc dưới bên phải) đứng bên tháp pháo phòng không 105mm hai nòng quan sát một tàu Đồng Minh bị bắn chìm |
Trước khi chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ không lâu, cả hai tàu Deutschland và Đô đốc Graf Spee đều được tung vào những cuộc săn lùng tàu buôn dài ngày trên biển. Tàu Deutschland rởi cảng ngày 24/8/1939 đến khu đợi ở phía nam đảo Greenland (phụ trách phía bắc Đại Tây Dương). Trong khí tàu Đô đốc Graf Spee khởi hành sớm hơn ngày 21/8/1939 để đến khu đợi cơ phía nam Đại Tây Dương.
Các chỉ huy Hải quân Đức đã thiết kế cho chiếc Đô đốc Graf Spee một hải trình cắt ngang những tuyến tiếp vận lớn trên biển. Ba tháng tung hoành trên Đại Tây Dương, chiếc Đô đốc Graf Spee đã đánh chìm nhiều tàu với tổng trọng tải 50.089 tấn. Hải quân đồng Minh đã phải huy động một lực lượng lớn để săn tìm con tàu.
Ngày 13/12/1939, Đô đốc Graf Spee bị ba tàu tuần dương (HMS Exter và HMS Ajax của Hải quân Anh, HMNZS Achilles của Hải quân New Zealand) vây đánh. Dù đã chiến đấu rất kiên cường nhưng nó vẫn không thể thoát được khỏi sự bám đuổi quyết liệt và dai dẳng của tàu địch. Sau cùng, con tàu đầy mình thương tích và chỉ còn rất ít nhiên liệu đã bị dồn vào cảng trung lập Montevideo, Uruguay. Do áp lực chính trị, người Uruguay buộc con tàu phải rời cảng sau 72 giờ. Người Đức đã có đánh giá sai lệch khi cho rằng một hạm đội của Anh với sức mạnh áp đảo đang chờ sẵn ngoài cảng, nên quyết định tự đánh chìm chiếc Đô đốc Graf Spee. Ba ngày sau khi tàu chìm, khi đã lo mọi việc cho thủy thủ đoàn, đại tá Langsdorff đã quấn mình trong một lá cờ Đế chế Đức và tự sát.
|
Hải trình phức tạp của hai tàu chiến lớp Deutschland thời kì đầu Chiến tranh thế giới thứ hai. Đường nét liền là của tàu Đô đốc Graf Spee, còn nét đứt là của tàu Deutschland. Các vị trí có dấu chấm tròn là nơi có tàu Đồng Minh bị đánh đắm, còn dấu cộng là nơi có tàu Đồng Minh bị bắt sống. Biểu tượng hai lưỡi gươm giao nhau và chữ X là nơi đã diễn ra trận River Plate, và nơi tàu Đô đốc Graf Spee tự đánh chìm. |
Bất chấp thất bại này, hoạt động ngăn chặn thương mại, săn lùng tàu buôn của những chiếc thiết giáp hạm Deutschland đã rất thành côngm Mãi cho đến khi hoạt động của không quân Đồng Minh khiến cho những chiến dịch của lực lượng tàu mặt nước Đức trên Đại Tây Dương trở nên không hiệu quả.
Theo thống kê, chiếc Deutschland (sau này đổi tên là Lutzow) đã đánh chìm 6.962 tấn hàng hóa vận tải của tàu thuyền Đồng Minh, với chiếc Đô đốc Graf Spee là 50.089 tấn, và Đô đốc Scheer lên tới 137.223 tấn. Không chỉ là những con tàu đã bị đánh chìm, mà hoạt động của các tàu chiến Deutschland còn làm tắc nghẽn đường vận tải biển của Đồng Minh và thu hút một lượng lớn nhân lực, vật lực vào cuộc chiến này.
|
Quân kì của Hải quân Đức tung bay trên tàu Đô đốc Graf Spee sau trận River Plate. Bên trái cột cờ là một thủy phi cơ Arado Ar 196 bị cháy rụi. |
Tuy nhiên, kết cục của những con tàu này đều giống nhau, và cũng giống như số phận Đức Quốc xã. Do lo sợ tàu Deutschland (mang tên “nước Đức”) nếu bị đánh chìm sẽ là vận rủi, nên ngày 15/11/1939 con tàu đã được đổi tên thành Lutzow. Quyết định này có vẻ là hợp lí, vì đây là con tàu “đen đủi” nhất trong số ba chiếc tàu cùng lớp.
Ngày 9/4/1940, khi đấu pháo với pháo binh bờ biển Na Uy tại Oslofjord, nó bị trúng ba phát đạn pháo 280mm. Hai ngày sau, khi đang trên đường trở về để sửa chữa, nó tiếp tục bị trúng một ngư lôi từ tàu ngầm Anh HMS Spearfish, gây thiệt hại nghiêm trọng ở phần đuôi tàu. Tàu được kéo về cảng Kiel và ngừng trực chiến cho đến tháng 1/1941. Đến ngày 13/7/1941, khi đang cố gắng tiến ra Đại Tây Dương, Deutschland lại bị trúng ngư lôi từ máy bay của hải quân Anh, và phải nằm lại cảng Kiel sửa chữa cho đến tháng 1/1942.
|
Việc tàu Graf Spee tự đánh chìm đã giúp quân Đồng Minh khám phá ra nhiều công nghệ của hải quân Đức. Trong ảnh là một tháp pháo phòng không 105mm hai nòng đang bị tháo dỡ để nghiên cứu. |
Bước sang mùa hè năm 1942, tàu được điều đến Na Uy, nhưng có vẻ vận đen vẫn không buông tha nó. Ngày 3/7/1942, tàu bị mắc cạn khi bắt đầu chiến dịch Rosselsprung đánh chặn đoàn tàu vận tải PQ.17 của Đồng Minh. Nó buộc phải rút về sửa chữa tại Gotenhafen (nay là Gdynia, Ba Lan), kéo theo đó là sự thất bại của chiến dịch.
Trong hai ngày 30-31/12/1942, chiếc Deutschland tham gia chiến dịch Regenbogen (Cầu vồng) đánh chặn đoàn tàu vận tải JW.51B của Đồng Minh gần đảo Gấu, và đã đấu pháo với các tàu hộ vệ đoàn vận tải. Tàu đã gây thiệt hại nặng cho khu trục hạm HMS Obdurate, nhưng chiến dịch đã kết thúc do không tìm được tàu buôn đối phương.
Trong những ngày cuối cùng của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai, tàu vẫn tiếp tục tham chiến và dùng hỏa lực pháo binh đánh chặn các mũi tiến quân của Hồng quân Liên Xô. Ngày 16/4/1945, tàu bị đánh chìm trong tư thế thẳng đứng ở vùng nước nông Swinemunde (nay là Swinoujscie, Ba Lan) do một quả bom 6 tấn của Không quân Hoàng gia Anh nổ ở gần. Tháp pháo chính vẫn được sử dụng như một ụ pháo nổi trên biển. Đến ngày 4/5/1945, tàu bị thủy thủ đoàn đặt chất nổ phá hủy để ngăn không bị chiếm giữ.
|
Tàu Đô đốc Graf Spee bốc cháy sau khi tự đánh chìm |
Khi hai tàu Deutschland và Đô đốc Graf Spee lên đường tiến ra Đại Tây Dương vào tháng 8/1939, thì tàu Đô đốc Scheer vẫn ở lại cảng làm lực lượng dự bị. Nhưng nó lại là con tàu có thành tích đánh chìm tàu địch lớn nhất: 137.223 tấn!
Ngày 4/9/1939, tàu bị trúng ba quả bom của không quân Anh, nhưng may mắn không quả nào phát nổ. Sau đó tàu được tái trang bị, và đến ngày 5/11/1940 đã tấn công đoàn vận tải HX.84 của Đồng Minh, đánh chìm tàu tuần dương hỗ trợ HMS Jervis Bay và 6 tàu buôn, cũng như đánh hỏng thêm 3 chiếc khác. Tàu tiếp tục hoạt động săn tàu buôn ở Nam Đại Tây Dương.
Đến ngày 1/4/1941, con tàu trở về cảng Kiel, báo cáo đã đánh chìm 17 tàu trong 5 tháng săn lùng trên biển. Ngày 16/08/1942, con tàu lên đường tham gia chiến dịch Wunderland (Miền đất kì diệu) trên biển Kara, và bốn ngày sau đã đánh chìm tàu phá băng Sibiryakov của Liên Xô.
Một tuần sau đó, ngày 27/8/1942, tàu pháo kích cảng Dickson, phá hủy thêm hai tàu khác. Với những diễn biến xấu trên chiến trường, tàu Đô đốc Scheer phải trở về cảng Wilhelmshaven để tái trang bị và phục vụ như tàu huấn luyện. Ngày 9/4/1945, nó bị trúng 5 quả bom của không quân Hoàng gia Anh khiến lật ngửa tàu.
Chiến tích của ba thiết giáp hạm lớp Deutschland chấm dứt tại đây.
Thanh Hoa