Ly kỳ chuyện Bạch Liêu hiến kế đánh giặc

Trong thời gian từ năm 1266 - 1271, Nghệ Tĩnh là điểm tiền tiêu chiến lược của âm mưu xâm lược Đại Việt lần thứ hai của đế quốc Nguyên Mông. Để chuẩn bị cho việc đối phó với quân giặc, Trần Quang Khải hỏi kế Bạch Liêu rồi họp các nhân vật trọng yếu trong trấn bàn kế chống giặc. Ngay trong năm Bính Dần (1266) Bạch Liêu đã giúp Trần Quang Khải vạch ra một kế hoạch gồm các công việc quan trọng.

Về tuyển quân: Bạch Liêu hiến kế điểm lại dân số, tuyển trai tráng vào quân ngũ với một số binh lính đủ 10 vạn quân, luyện tập võ nghệ và sắm đủ số vũ khí. Chọn lấy một số quân thường trực, còn số binh lính khác lúc nào giặc đến thì xung quân.

Về quân lương: Bạch Liêu đề nghị với Trần Quang Khải cho tăng dần niên liệm, quyên góp, tích trữ lương thực từ ít đến nhiều làm sao cho từ Hoành Sơn (Hà Tĩnh) trở ra Ngọc Sơn (Thanh Hoá) cứ 20 dặm dọc theo đường lớn có một kho công kín đáo chứa đầy thóc. Tiền đồng và binh khí cũng phải dự trữ để cung ứng khi có chiến sự.

Về sách lược đối với phía Nam: Củng cố các đồn binh ở biên giới phía Nam Nghệ An (tức đất Hà Tĩnh ngày nay) đồng thời cho nông dân về khai khẩn đất bỏ hoang của người Chiêm Thành. Khai hoang tới đâu, cho dân lập làng tới đó, vừa mở thêm bờ cõi vừa cảnh giác với bọn địch.

Trần Quang Khải khéo dùng Bạch Liêu, khéo vận động quân dân Nghệ Tĩnh thực hiện "biến pháp" nên đã đạt được nhiều kết quả trên các mặt kinh tế, xã hội và củng cố quốc phòng, nên được triều đình khen ngợi.

Tháng 8 năm Nhâm Ngọ (1282), Toa Đô đem 50 vạn quân tinh nhuệ phao tin là mượn đường đi đánh Chiêm Thành, nhưng thực tế là sang xâm lược nước ta. Mùa đông năm Giáp Thân (1284) đại quân của Thoát Hoan chia thành nhiều mũi, từ biên giới phía Bắc đánh vào nước ta, chiếm Vĩnh Châu, Nội Bàng, Thiết Lược, Chi Lăng rồi tràn xuống Vạn Kiếp.

Trong khi đó thì cánh quân của Toa đô đã chiếm xong Ô Lý đang tiến gấp ra Nghệ An. Trong triều, bọn tôn thất hèn nhát, bất mãn như Trần Kiện, Trần Quốc Khang muốn đầu hàng hơn là muốn đánh. Tháng 12 năm Giáp Thân (1284), Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn xin lệnh vua để Thượng tướng thái sư Trần Quang Khải trở lại Nghệ An chặn đánh cánh quân của Toa Đô.

Trần Quang Khải kéo quân vào Nghệ An gặp lại mưu sĩ Bạch Liêu cùng nhiều quan chức địa phương bàn kế chống giặc Toa Đô. Quân Toa đô tiến công dữ dội, chúng chiếm đóng phía Nam sông Cả (sông Lam) từ ngoài biển lên đến huyện lỵ Nam Đường (nay là Nam Đàn). Bạch Liêu theo giúp Trần Quang Khải trong công cuộc chống quân Toa Đô trên đất Nghệ An. Tại đây, quân Trần do Thượng tướng Trần Quang Khải chỉ huy đã lập chiến công vang dội ở bãi Sa Nam, huyện Nam Đường, đuổi quân Toa Đô ra khỏi vùng đất Nghệ An, góp phần vào cuộc chiến thắng quân Nguyên Mông lần thứ hai.

Khi tuổi cao, ông về quê mở trường dạy học và bốc thuốc chữa bệnh. Ông mất khi 79 tuổi. Do có công với đất nước, ông được các triều Lê, Nguyễn sắc phong Thần mộ và lập đền thờ tại xã Hưng Phú, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An.