"Tăng phí BOT không thể dựa trên giá xăng dầu giảm"

Phí qua các trạm BOT đang trở thành vấn đề nóng khi 23 trạm thu phí trên các tuyến đường đầu tư xây mới, nâng cấp theo hình thức đầu tư BOT chính thức điều chỉnh tăng mức phí theo hướng tăng cao kể từ ngày 1/1/2016. Nhiều doanh nghiệp vận tải lên tiếng cho rằng mức phí đường bộ như hiện nay là quá cao, ngoài sức chịu đựng của doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp tìm cách né trạm BOT, đỉnh điểm các chủ xe, lái xe còn đưa xe vào đỗ tại hai làn thu phí phía Nam củaTrạm thu phí Quán Hàu (trên Quốc lộ 1A đoạn qua xã Võ Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình) vào sáng 4/1 để phản đối mức phí tăng quá cao gây ách tắc giao thông cục bộ. 

Trong khi các doanh nghiệp vận tải oằn lưng cõng thêm phí thì các cơ quan quản lý nhà nước cũng đau đầu không kém. Ngày 25/12/2015, Bộ trưởng GTVT Đinh La Thăng đã có công văn gửi Bộ Tài chính đề nghị lùi thời hạn tăng mức thu phí qua các trạm BOT đến 1/6/2016. Tuy nhiên, Bộ Tài chính không đồng ý. Mới đây, trao đổi với báo chí, Thứ trưởng Bộ GTVT, Nguyễn Hồng Trường lại nhìn nhận, tốc độ tăng trưởng mấy năm qua ổn định, giá xăng giảm, chi phí vận tải cũng giảm thì việc tăng phí vào thời điểm này là hợp lý.

Để làm rõ những thông tin xung quanh việc tăng phí BOT, PV Kiến Thức đã có cuộc trao đổi với ông Bùi Danh Liên, Chủ tịch Hiệp hội vận tải Hà Nội và chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú.

Chủ tịch HHVT HN Bùi Danh Liên: Hiện nay, phí đường bộ đang trong tình trạng phí chồng phí. Thậm chí phí đường bộ ở Việt Nam cao gấp nhiều lần so với một số quốc gia trong khu vực. Nhiều tuyến đường hiện nay có tình trạng phí cầu đường cao hơn phí xăng dầu là một sự bất hợp lý trong cơ cấu giá thành vận tải như hiện nay. Phí BOT cao là do đầu tư lớn và nguyên nhân mức đầu tư lớn là chưa khảo sát đánh giá đúng thực tế, các công trình thường hay đội vốn. Bên cạnh đó, thời gian qua, có thể thấy nhiều dự án đường mới được triển khai và nhiều tuyến đường được cải tạo bằng vốn BOT. Nhìn nhận thực tế, Bộ đưa hình thức đầu tư BOT vào quá nhiều dự án và đưa mức phí chưa căn cứ vào sức mua của người dân, chưa dựa vào thu nhập của người dân mà chỉ dựa vào đầu tư vốn lớn.

Chủ tịch HHVTHN Bùi Danh Liên: Chi phí vận tải phải tính cả đầu vào, phí BOT, phí xăng dầu...Trong đó, giá xăng dầu giảm tỉ lệ cấu thành không lớn nên không thể nói, giá xăng dầu giảm thì giá cước vận tải giảm mà phải thay đổi theo các quy định pháp luật hiện hành. Nếu chỉ nói giá xăng dầu thì tư duy cứng nhắc, lệch lạc. Vừa qua, Cục Quản lý Giá (Bộ Tài Chính) đưa ra tính toán xăng dầu chiếm 40% - 45% cơ cấu giá thành nhưng đánh giá đó hiện nay không đúng. Diễn biến cơ cấu giá hiện nay đã khác. Phải nói lại là chính phí đường bộ mới là gánh nặng đẩy cơ cấu giá thành vận tải lên, đẩy giá hàng hóa tăng lên cao.

Chủ tịch HHVT HN Bùi Danh Liên: Bộ Tài chính đưa ra những lý do trên thể hiện sự không quan tâm dư luận, máy móc và vô lý.

Chủ tịch HHVT HN Bùi Danh Liên: Kiến nghị nhà nước xem xét có lộ trình tăng giá phí phù hợp, giá xăng dầu giảm nhưng lại tăng các giá khác sẽ đẩy phí vận tải lên cao. Trong thời điểm như hiện nay cần tính đến phương án giám giá phí BOT.

Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú: Chuyện thu phí, tăng phí BOT đã ký hợp đồng với nhà đầu tư từ trước, án tại hồ sơ thì vẫn phải tăng theo lộ trình. Khi ký hợp đồng cần cân nhắc từ trước tất cả những tình huống xảy ra. Doanh nghiệp đầu tư vào Việt Nam họ chán nản nhiều rồi. Thực tế, phí BOT tăng cao, doanh nghiệp vận tải họ thấy nhiều nên tìm cách né tránh trạm BOT để đi đường tránh khác nên các cơ quan quản lý phải bàn tính lại. Còn doanh nghiệp đầu tư BOT, họ bảo vệ theo giấy tờ, giá bao nhiêu, thời hạn bao nhiêu đã được thỏa thuận. 

Có thực tế chúng ta đang điều hành quá cứng nhắc, nay thế này, mai thế khác, trong khi các cụ có câu “7 lần đo, một lần cắt”. Vì thế không tiên lượng được vấn đề. Ví dụ, máy bay quản lý giá vé thì bắt bên hàng không giảm xuống nhưng giá xe ôm sao bắt họ giảm được. Đã thỏa thuận, ký thế nào thì phải thực hiện theo thỏa thuận nhưng trước đó cần phải tính toán chứ đừng gắn giá xăng và giá phí đường bộ. Nếu doanh nghiệp kiện ra tòa trọng tài quốc tế thì ông thua.