BYD vẫn thăm dò thị trường Việt, khách mua xe có chịu thiệt?

 

Vào cuối tháng 3/2024, sau chuyến thăm Việt Nam của ông Wang Chuanfu đồng sáng lập kiêm CEO của BYD, vị lãnh đạo này có ý tưởng chọn Khu công nghiệp Phú Hà (Phú Thọ) làm địa điểm xây dựng nhà máy. Tuy nhiên, đến nay, kế hoạch này của BYD tại Việt Nam vẫn chỉ dừng ở mức dự tính, chưa có phương án triển khai cụ thể.

BYD là một trong những tập đoàn xe điện lớn nhất thế giới, hiện nay đã mở rộng mạnh mẽ tại nhiều quốc gia, nhưng dường như lại chưa có sự cam kết đầu tư nghiêm túc vào thị trường Việt Nam. Trong khi đó, cũng là hãng xe Trung Quốc như tập đoàn Chery đã quyết định hợp tác với Geleximco, hay một đối thủ khác là Geely cũng đã bát tay với "ông lớn"  Tasco Auto để xây dựng nhà máy lắp ráp ôtô tại Việt Nam.

Hiện tại, BYD Việt Nam nhập khẩu xe trực tiếp từ nhà máy tại Thái Lan, đặt ra nhiều dấu hỏi về chiến lược của hãng tại thị trường giàu tiềm năng này. Liệu BYD có thực sự coi đây là một thị trường tiềm năng, hay chỉ xem Việt Nam là trạm trung chuyển tạm thời, không đáng để đầu tư lâu dài? Mô hình kinh doanh theo kiểu "mua đứt bán đoạn" sẽ tác động ra sao đến quyền lợi của khách hàng khi sở hữu xe BYD?

BYD không chỉ là một nhà sản xuất xe điện mà còn là một tập đoàn công nghệ với chuỗi cung ứng khép kín từ sản xuất pin, động cơ, đến lắp ráp xe. Điều này giúp họ kiểm soát tốt chi phí và đảm bảo lợi thế cạnh tranh. Ở các thị trường lớn như Trung Quốc, Châu Âu và Mỹ Latinh, BYD có chiến lược đầu tư mạnh mẽ với hệ thống nhà máy và trung tâm dịch vụ hậu mãi hoàn chỉnh.

Tuy nhiên, tại Đông Nam Á, chiến lược của BYD lại có phần khác biệt. Họ đã rót 500 triệu USD vào Thái Lan để xây dựng nhà máy sản xuất xe điện và pin, nhưng lại chưa có kế hoạch đầu tư vào cụ thể vào Việt Nam. Lý do nào khiến hãng xe này không mấy mặn mà với một thị trường gần 100 triệu dân?

Điều này có thể do hãng xe điện Trung Quốc, đang đánh giá dung lượng thị trường chưa đủ hấp dẫn. Tuy nhiên, theo số liệu từ VinFast, trong năm 2024 tổng lượng xe điện bán ra tại thị trường Việt Nam đã lên tới con số 87.000 xe, đây là một con số tăng trưởng mạnh mẽ. Bởi kết thúc năm 2023, ước tính có 32.000 xe được bàn giao tới tay người tiêu dùng, tức năm 2024 con số tăng trưởng lên tới 171,88%. So với thị trường Trung Quốc, hãng xe BYD có thể tiêu thụ hàng triệu xe mỗi năm. Như vậy, liệu thị trường Việt Nam trong con mắt của giới lãnh đạo BYD vẫn còn quá nhỏ bé?

VinFast không chỉ là thương hiệu xe điện hàng đầu tại Việt Nam mà còn có lợi thế sản xuất trong nước, giúp tối ưu chi phí và tạo hệ sinh thái dịch vụ hoàn chỉnh. BYD nếu muốn cạnh tranh tại Việt Nam sẽ phải đối mặt với một hệ thống trạm sạc, chính sách hậu mãi, và dịch vụ khách hàng mà VinFast đã xây dựng sẵn.

Hiện nay, các chính sách khuyến khích xe điện của Chính phủ Việt Nam chủ yếu ưu tiên xe sản xuất trong nước. Vì vậy, các mẫu nhập khẩu nguyên chiếc từ Thái Lan của BYD phải chịu thuế cao hơn so với VinFast lắp ráp trong nước. Đây là rào cản lớn khiến hãng xe điện Trung Quốc khó cạnh tranh về giá.

Tuy nhiên, lý do chính khiến BYD chưa cam kết đầu tư nhà máy tại Việt Nam là vì hãng đã đặt cơ sở sản xuất ở Thái Lan. Bên cạnh đó, BYD đang đối mặt với tình trạng tồn kho lớn tại Trung Quốc và châu Âu. Tại các cảng châu Âu, hàng nghìn xe điện của BYD bị ùn ứ do nhu cầu thị trường thấp hơn kỳ vọng. Sản lượng xe điện của hãng đã vượt xa nhu cầu thực tế, không chỉ tại Trung Quốc mà còn ở cả những thị trường xuất khẩu trọng điểm như châu Âu.

Hình ảnh những bãi đỗ khổng lồ chật kín xe BYD chờ được vận chuyển, hay những cảng biển ngập tràn ôtô tồn kho, phản ánh rõ nét áp lực dư thừa sản phẩm mà hãng đang đối mặt. Khi sản xuất vượt quá khả năng tiêu thụ, bài toán đặt ra không còn là làm sao để tạo ra nhiều xe hơn, mà là tìm cách bán nhanh nhất có thể.

Đây có thể là lý do chính khiến BYD tiếp cận thị trường Việt Nam theo hướng “mua đứt bán đoạn” nhập khẩu xe nguyên chiếc từ Thái Lan để xả hàng tồn, thay vì đầu tư dài hạn.

Nếu như hãng BYD chưa có động thái đầu tư nghiêm túc vào Việt Nam. Tập đoàn Chery đã bắt tay với Geleximco để xây dựng nhà máy tại Thái Bình, sản xuất và lắp ráp các mẫu xe mang thương hiệu Omoda & Jaecoo. Đây là bước đi chiến lược giúp sản phẩm giảm được thuế nhập khẩu, tối ưu chi phí và cạnh tranh trực tiếp với các thương hiệu trong nước. Điều này cho thấy sự cam kết gắn bó lâu dài của Chery đối với khách hàng Việt Nam, trong khi đó hãng BYD vẫn chỉ dừng ở mức thăm dò.

Vậy, liệu BYD có dám thay đổi chiến lược khi thị trường xe điện của Việt Nam đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ? Còn nếu vẫn duy trì cách tiếp cận này, BYD khó có thể đứng vững và sớm phải rời khỏi cuộc chơi tại Việt Nam.

Vào cuối tháng 3/2024, ông Wang Chuanfu đồng sáng lập kiêm CEO của BYD, đã có cuộc gặp với Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà để trao đổi về cơ hội hợp tác và bày tỏ ý định xây dựng nhà máy tại Khu công nghiệp Phú Hà (Phú Thọ). Đồng thời, BYD cũng đang đàm phán với tập đoàn Geleximco về kế hoạch xây dựng một nhà máy quy mô 100ha nhằm sản xuất xe điện tại Việt Nam.

Tuy nhiên, thời điểm triển khai dự án này vẫn đang được ban lãnh đạo BYD cân nhắc. Ông Wang Chuanfu lý giải rằng ‘’Thị trường xe điện toàn cầu đang có dấu hiệu chững lại, đồng thời BYD vẫn chờ đợi những chính sách hỗ trợ đặc biệt từ Chính phủ Việt Nam trước khi đưa ra quyết định đầu tư chính thức’’.

Như vậy, việc BYD nhập khẩu xe từ Thái Lan thay vì đẩy nhanh kế hoạch sản xuất nội địa, cũng cho thấy hãng đang tiếp cận thị trường Việt Nam một cách thận trọng. Nếu quá trình đàm phán kéo dài hoặc không đạt được các điều kiện mong muốn, khả năng cao BYD sẽ không đặt nhà máy sản xuất tại Việt Nam.

BYD đang thực hiện chiến lược chỉ nhập khẩu xe mà chưa có đầu tư sản xuất hay phát triển hệ thống dịch vụ tại Việt Nam, chẳng khác nào một người đi buôn đến chợ, bán hàng xong rồi khăn gói rời đi, không quan tâm đến những gì xảy ra sau đó.

Điều này có thể mang lại lợi nhuận nhanh chóng cho hãng, nhưng với khách hàng, đó là một sự đánh đổi đầy rủi ro. Khi mua một chiếc ôtô, người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến giá mua ban đầu, mà còn cả quá trình sử dụng lâu dài: bảo dưỡng có thuận tiện không, phụ tùng có sẵn không, giá trị xe có bị mất nhanh theo thời gian không? Một chiếc xe không có hệ sinh thái hậu mãi tốt chẳng khác nào một con thuyền ra khơi mà không có bến đỗ.

Trong khi VinFast và một số thương hiệu khác nỗ lực xây dựng mạng lưới trạm sạc, trung tâm bảo hành và dịch vụ khách hàng, BYD lại đang cho thấy hãng chỉ muốn bán xe rồi phó mặc khách hàng tự xoay sở.

Chính sách này có thể phù hợp với thị trường nơi hãng đã có vị thế vững chắc, nhưng ở một quốc gia mà xe điện vẫn đang trong giai đoạn phát triển như Việt Nam, việc thiếu cam kết lâu dài sẽ khiến người tiêu dùng dè chừng. Khi không có sự bảo trợ vững chắc từ chính hãng, xe BYD có thể mất giá nhanh hơn, khách hàng gặp khó khăn khi sửa chữa, và nếu có lỗi kỹ thuật nghiêm trọng, việc giải quyết cũng sẽ trở nên rườm rà, tốn kém.

Chiến lược hiện tại của BYD tại Việt Nam cho thấy họ chưa thực sự coi đây là một thị trường quan trọng. Việc chỉ nhập khẩu xe từ Thái Lan không giúp họ xây dựng được thương hiệu hay hệ sinh thái bền vững. Trong khi đó, các đối thủ như VinFast và Chery đã đầu tư mạnh vào sản xuất trong nước, tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn. Nếu BYD không có những điều chỉnh phù hợp, họ có thể sẽ mãi chỉ là một "vị khách lướt qua" thay vì trở thành một đối thủ thực sự trên thị trường xe điện Việt Nam.