Các nước đặt tên đơn vị hành chính mới sau sáp nhập thế nào?

Trong chủ trương này, việc đặt tên cho phường, xã mới sau sắp xếp, sáp nhập còn là câu chuyện về lịch sử, văn hóa, bản sắc và đồng thuận xã hội.

Trên thế giới, nhiều quốc gia từng trải qua các cuộc cải cách hành chính quy mô lớn đã có những cách tiếp cận riêng để giải quyết vấn đề đặt tên đơn vị hành chính sau sắp xếp, sáp nhập.

Từ năm 2010, Pháp chính thức triển khai mô hình “commune nouvelle” (xã mới), cho phép các xã liền kề tự nguyện hợp nhất thành một đơn vị hành chính duy nhất nhằm tinh gọn bộ máy. Tên gọi của một xã mới không chỉ cần bảo đảm tính hợp pháp và không trùng lặp với các đơn vị hành chính khác, mà còn phải phản ánh được đặc trưng văn hóa, lịch sử và đảm bảo sự công bằng giữa các xã thành phần.

Trên thực tế, Pháp đã hình thành ba hướng đi phổ biến trong cách đặt tên xã sau khi sáp nhập. Một số nơi lựa chọn giữ nguyên tên của xã lớn nhất hoặc xã đóng vai trò trung tâm hành chính mới, thường là đơn vị có vị trí địa lý thuận lợi hơn, dân số đông hơn hoặc có giá trị lịch sử cao hơn. Đây là cách đặt tên đơn giản, dễ chấp nhận, nhưng đôi khi gây cảm giác mất mát cho các xã nhỏ hơn trong quá trình hợp nhất.

Pháp đã hình thành ba hướng đi phổ biến trong cách đặt tên xã sau khi sáp nhập. Ảnh: Ouest-France.

Một số địa phương khác lại chọn phương án ghép tên của hai hoặc nhiều xã thành phần, nhằm bảo đảm sự cân bằng và thể hiện tinh thần đoàn kết. Tuy nhiên, việc ghép tên này đôi khi dẫn đến hệ quả là tên xã mới trở nên quá dài, khó nhớ hoặc thiếu mỹ cảm trong giao tiếp và hành chính.

Để khắc phục điều đó, nhiều xã đã chọn giải pháp thứ ba: Sáng tạo ra một tên gọi hoàn toàn mới, mang tính trung lập hoặc dựa trên đặc trưng địa lý – lịch sử của vùng. Ví dụ, tên “Beaupréau-en-Mauges” là sự kết hợp giữa tên một địa danh truyền thống và tên vùng văn hóa rộng lớn hơn, tạo ra bản sắc riêng biệt mà không ưu tiên bất kỳ xã nào trong nhóm sáp nhập.

Quá trình đặt tên đơn vị hành chính tại Pháp luôn được đặt trong khuôn khổ pháp lý rõ ràng và có sự tham vấn dân chủ. Tên mới của đơn vị hành chính được quyết định bởi hội đồng xã mới thành lập, nhưng trước đó thường có tham vấn ý kiến cư dân địa phương, tạo sự đồng thuận và hạn chế mâu thuẫn. Đồng thời, trong một số trường hợp, tên các xã cũ vẫn được sử dụng ở cấp độ “xã thành phần” như một cách lưu giữ ký ức và bản sắc cộng đồng.

Từ kinh nghiệm của Pháp, có thể thấy rằng việc đặt tên đơn vị hành chính mới sau sáp nhập không thể tách rời các yếu tố lịch sử, cảm xúc và biểu tượng, vì một cái tên không chỉ là định danh, mà còn mang theo ký ức, căn tính và kỳ vọng của cả một cộng đồng.

Từ cuối những năm 1990 đến giữa những năm 2000, Nhật Bản đã thực hiện một làn sóng cải cách hành chính quy mô lớn, được gọi là “Đại hợp nhất Heisei”, nhằm giảm số lượng các thành phố, thị trấn và làng xã xuống mức hợp lý hơn.

Tại Nhật Bản, việc sáp nhập không chỉ là sự kết hợp về địa giới và bộ máy hành chính, mà còn là sự giao thoa và hợp nhất của các bản sắc địa phương. Việc đặt tên cho đơn vị hành chính mới do đó phải bảo đảm được nhiều tiêu chí: Dễ nhận diện, không gây nhầm lẫn, có khả năng đại diện chung cho toàn thể cộng đồng mới, và quan trọng không kém là phải tạo được sự đồng thuận trong dân cư. Một xu hướng phổ biến là lựa chọn những tên gọi mang tính trung lập, không quá thiên lệch về một thị trấn hay làng xã cụ thể nào trong nhóm được sáp nhập. Điều này nhằm tránh cảm giác thiệt thòi hoặc mất mát bản sắc địa phương vốn rất mạnh ở nhiều cộng đồng nhỏ của Nhật.

Các địa phương thường ở Nhật Bản thường lấy ý kiến rộng rãi từ người dân trước khi quyết định tên gọi mới. Ảnh: Mj-bird.

Ngoài ra, nhiều địa phương đã chọn cách sáng tạo ra tên mới khi kết hợp các yếu tố địa lý đặc trưng, di sản văn hóa hoặc từ ngữ mang ý nghĩa tích cực, dễ gợi hình ảnh tươi sáng về tương lai. Ví dụ điển hình là thành phố Minamisanriku ở tỉnh Miyagi – cái tên được ghép từ “Minami” (phía Nam) và “Sanriku” (tên vùng duyên hải địa phương), phản ánh cả vị trí địa lý lẫn bản sắc vùng miền. Một số nơi khác chọn sử dụng tên sông, núi hoặc di tích nổi bật trong khu vực để làm điểm kết nối biểu tượng cho đơn vị mới, tạo cảm giác chung sống và phát triển hài hòa.

Các địa phương ở Nhật Bản thường tổ chức các cuộc trưng cầu ý kiến dân cư trước khi quyết định tên gọi mới. Những cuộc thảo luận này đôi khi rất sôi nổi, thậm chí tranh luận kéo dài, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự đồng thuận và gắn kết cộng đồng sau sáp nhập. Có nơi tổ chức cả cuộc thi đặt tên với sự tham gia của học sinh, người già và các nhóm xã hội khác, biến quá trình đặt tên thành một sự kiện văn hóa mang tính cộng đồng rộng rãi.

Nhật Bản cũng cho phép các đơn vị hành chính cũ tiếp tục tồn tại như những khu vực hành chính phụ, trong đó tên gọi truyền thống vẫn được duy trì ở mức địa phương. Điều này góp phần làm dịu đi tâm lý tiếc nuối và giúp bảo tồn giá trị lịch sử – văn hóa địa phương. Cách làm linh hoạt và tôn trọng cảm xúc cộng đồng này chính là một điểm sáng trong quản trị hành chính tại Nhật Bản, và là một kinh nghiệm có giá trị với các quốc gia khác khi thực hiện các cải cách hành chính tương tự.

Ở Hàn Quốc, các đơn vị hành chính cơ sở như "si" (thành phố), "gun" (huyện) và "gu" (quận) thường được sáp nhập hoặc điều chỉnh ranh giới nhằm cải thiện hiệu quả quản trị, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn hoặc vùng ven đô đang bị suy giảm dân số. Khi một đơn vị hành chính mới được thành lập, việc đặt tên cho đơn vị này được xem là bước đi đầu tiên để tạo dựng bản sắc và sự đồng thuận cho cộng đồng mới. Quy trình này thường do chính quyền địa phương khởi xướng, nhưng cũng có sự tham gia của người dân thông qua các cuộc khảo sát, hội thảo công khai hoặc các cuộc thi sáng kiến tên gọi. Mục tiêu là đảm bảo tên gọi vừa mang tính biểu tượng, vừa mang tính đại diện toàn diện cho các vùng lãnh thổ được hợp nhất.

Một điểm đáng chú ý trong cách đặt tên đơn vị hành chính mới ở Hàn Quốc là sự kết hợp giữa yếu tố truyền thống và tính hiện đại. Ảnh: The Korea Herald.

Một điểm đáng chú ý trong cách đặt tên đơn vị hành chính mới ở Hàn Quốc là sự kết hợp giữa yếu tố truyền thống và hiện đại. Nhiều địa phương lựa chọn đặt tên dựa trên địa hình tự nhiên như tên sông, núi, biển hay những di tích lịch sử tiêu biểu để duy trì sự liên kết với bản sắc cũ. Tuy nhiên, cũng không ít nơi chủ động lựa chọn những tên gọi mang ý nghĩa hướng tới tương lai, thể hiện sự khát vọng phát triển, thịnh vượng và hiện đại hóa. Ví dụ, khi hai huyện Yeongi và Gongju được sáp nhập vào năm 2012 để hình thành đơn vị hành chính đặc biệt mới mang tên "Sejong", chính quyền đã chọn đặt tên theo vị vua Sejong Đại đế – một biểu tượng tri thức và cải cách của Hàn Quốc – nhằm truyền tải thông điệp phát triển quốc gia dựa trên tri thức và khoa học.

Cũng như Nhật Bản hay Pháp, Hàn Quốc cho phép tên gọi cũ của các đơn vị hành chính nhỏ hơn vẫn tồn tại dưới dạng các "eup", "myeon" hay "dong" – tức là thị trấn, làng hoặc khu phố trực thuộc đơn vị hành chính mới. Điều này không chỉ giúp thuận tiện trong công tác quản lý hành chính mà còn giữ gìn phần nào di sản và ký ức cộng đồng của người dân địa phương. Trong nhiều trường hợp, các đơn vị hành chính cũ tiếp tục có vai trò quan trọng trong sinh hoạt văn hóa – xã hội và duy trì sự gắn bó của cư dân với địa phương nơi họ sinh sống.

Kinh nghiệm của Hàn Quốc cho thấy rằng việc đặt tên cho các đơn vị hành chính là cơ hội để thể hiện chiến lược phát triển của địa phương, đồng thời khẳng định sự tôn trọng quá khứ và tinh thần cộng đồng. Việc đặt tên không thể chỉ dựa trên yếu tố kỹ thuật hay sự thuận tiện quản lý, mà cần lắng nghe tâm tư của người dân, gìn giữ các giá trị truyền thống và gửi gắm những kỳ vọng tích cực vào tương lai.