Theo cơ quan tình báo Yemen, cả Cherif Kouachi và Said Kouachi, 2 anh em thực hiện vụ thảm sát tại trụ sở tòa soạn báo Charlie Hebdo thứ 4 tuần trước (7/1) đã được đào tạo trong 1 trại huấn luyện của Al-Qaeda ở bán đảo Ả Rập (AQAP). Điều này 1 lần nữa làm dấy lên sự quan tâm tới căn cứ của tổ chức khủng bố ở Yemen.
 |
| Phần tử thuộc nhóm khủng bố AQAP. |
Trước sự nổi lên của IS, Mỹ tin rằng AQAP là mối đe dọa lớn nhất so với các nhóm khủng bố khác. Các vùng đặc quyền của Al-Qaeda đã được thành lập vào năm 2009, sau khi vây cánh của Al-Qaeda ở Yemen và Ả Rập sát nhập với nhau. Umar Farouk Abdulmutallab, người sinh ra ở Nigeria, được biết tới như là “kẻ đánh bom từ bên trong” có mối liên hệ với AQAP. Cuộc tấn công của Major Nidal Hasan vào pháo đài Hood giết chết 13 người trong tháng 11/2009 cũng có liên quan tới tổ chức này. Hắn được cho là đã trao đổi thư từ lâu dài với al- Awlaki khi al- Awlaki ở Yemen, trước khi cuộc tấn công diễn ra.
Có rất nhiều lý do để Yemen có liên quan tới những cuộc tấn công.
Tình hình đất nước Yemen rối ren từ sau khi thống nhất 2 miền nam bắc vào năm 1990 và tình trạng không ổn định mới nhất đến từ việc phân chia bè phái và các bộ lạc địa phương. Khoảng 35-45% người Yemen thuộc giáo phái Zaidi Shi’ite ở phía nam, tuy nhiên Sunni mới là giáo phái lớn nhất.
Năm 2004, nổ ra cuộc chạm trán của người Shi’ite ở Yemen với người Zaidi ở phía bắc thuộc bộ lạc Huthi để xác định xem ai mới là người sở hữu quyền lực của Hồi giáo Sunni và của Ả Rập. Bộ lạc Huthi cũng khẳng định rằng việc phân biệt đối xử tôn giáo chống lại bộ lạc Shi’ite là quá khích và nó phản ánh qua việc họ miêu tả sự phân bổ nguồn lực của đất nước không đồng đều.
Ngược lại, chính phủ Yemen buộc tội các cuộc nổi dậy là nhằm mục đích thi hành luật lệ của giáo phái Shi’ite. Xung đột chấm dứt vào năm 2010 nhưng ranh giới giữa các phe phái vẫn được duy trì, thứ mà AQAP đang tìm cách lợi dụng. Sự xung đột giữa người Shi’ite và Sunni được coi là 1 cuộc chiến đại diện cho Ả Rập và Iran, cùng với quan điểm chính trị của các bộ lạc sẽ quyết định liệu Yemen có duy trì 1 thiên đường an toàn cho các băng nhóm như AQAP hay không. Không giải quyết được xung đột căn bản này thì tình trạng rối ren sẽ còn kéo dài.
Là 1 nước láng giềng quyền lực, Ả Rập đã trở thành “người môi giới” quyền lực truyền thống ở Yemen từ cuộc nội chiến trong những năm 1960. Ả Rập là nước chủ trương việc loại trừ tổng thống Ali Abdullah Saleh, 1 thành viên của giáo phái Shi’ite vào tháng 11/2011. Trong suốt cuộc nổi dậy của bộ lạc Huthi, các máy bay của lực lượng không quân Ả rập được cho là đã đánh bom các mục tiêu Huthi ở tỉnh Sada, gần biên giới Ả Rập. Tình trạng nổi loạn của giáo phái Shi’ite năm 2004 bị xem như 1 mối đe dọa cho sự ổn định của Yemen và an ninh đất nước.
Với vị trí chiến lược của Yemen, Ả Rập luôn duy trì sự đề phòng với bất kỳ sự xâm lấn nào đến từ Iran. Về mối quan hệ của bộ lạc Huthi với giáo phái Shi’ites của Iran, Ả Rập nghi ngờ sự giúp đỡ của Iran trong việc sử dụng quyền lực của vài ngàn quân lính Huthi.
Dưới sự chỉ trích của các nhóm tôn giáo ở Trung đông, giáo phái Sunni của AQAP đã tuyên bố 1 “cuộc chiến tranh thần thánh” chống lại Shi’ite và Huthi năm 2011. Các cuộc xung đột giữa quân lính Huthi và các phần tử của AQAP đã được phản ánh ở trung tâm và phía nam Yemen khi bộ lạc Huthi cố gắng mở rộng phạm vi hoạt động.
Đây là 1 cuộc chiến giữa các bè phái hơn là 1 thách thức của AQAP ở phía nam Yemen, điều sẽ định hình tương lai của nước này.
Hải Yến