Nguy cơ "siêu biến chủng" SARS-CoV-2 xuất hiện khi giao mùa

Đầu năm nay, những lo ngại về "siêu biến chủng" mới của biến thể phụ Omicron là có thật và đang gia tăng.

Nhà nghiên cứu ở Cyprus đã phát hiện ra một biến thể Covid-19 có các đặc điểm của cả Delta và Omicron, được gọi là “Deltacron”. Deltacron có tỷ lệ lây nhiễm thấp và sớm biến mất. Biến chủng lai thứ hai từ Delta và Omicron xuất hiện nhưng sau đó cũng dần biến mất.

Hiện tượng biến chủng lai có thể sẽ xuất hiện lại vào mùa thu này. Các nhà khoa học dự đoán sẽ có đợt bùng phát Covid-19 lớn từ tháng 10 đến tháng 1 năm sau, được gây ra bởi các biến thể Omicron có nhiều đặc tính giống nhau.

Chúng được cho là biến thể virus có khả năng lây truyền và tránh miễn dịch tốt nhất từ trước đến nay. Sự giống nhau của các biến chủng mới có thể tốt, cũng có thể xấu. Chúng có thể sẽ chiến đấu với nhau (để cùng biến mất) nhưng cũng khiến việc kiểm soát khó khăn hơn.

Tiến sĩ Stuart Ray, Phó chủ tịch y khoa về tính toàn vẹn dữ liệu và phân tích tại Trường Y Đại học Johns Hopkins, nói với Fortune: “Khi Omicron tiến hóa, nó ‘tìm ra các giải pháp đã được sử dụng trước đây” trong biến thể Alpha, Gamma và Delta. Đồng thời, nó mang theo một đặc tính mới cho chủng của mình”.

"Đây được xem là phần hấp dẫn của quá trình tiến hóa. Những mảnh vải vụn giống nhau được sử dụng để làm một chiếc chăn mới”, ông nói.

Theo tiến sĩ Raj Rajnarayanan, trợ lý trưởng khoa nghiên cứu, Phó giáo sư tại Viện Công nghệ New York, phân viện ở Jonesboro, bang Arkansas, mặc dù làn sóng Covid-19 giảm do sự xuất hiện của nhiều biến thể mới, sự khác biệt giữa chúng có thể nhỏ.

Trong hình thức tiến hóa song song được gọi là tiến hóa hội tụ, các biến thể đang thu thập những đột biến tương tự nhau. Theo tiến sĩ Rajnarayanan, nhiều chủng virus giống nhau đang tạo ra các đột biến tương tự để giúp chúng tránh được khả năng miễn dịch và dễ lây lan hơn.

Tiến sĩ Michael Osterholm, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Bệnh Truyền nhiễm và Chính sách (CIDRAP) của Đại học Minnesota, cho biết làn sóng BA.5 chiếm ưu thế trên toàn cầu bắt đầu giảm sút ở nhiều nơi, nhưng các biến thể phụ của nó đang chọn ra những đột biến có thể thúc đẩy sự tránh miễn dịch.

“Chúng tôi chưa từng thấy kiểu lẩn tránh hệ miễn dịch này trước đây”, tiến sĩ Osterholm nói về khả năng lẩn tránh hệ miễn dịch ngày càng tăng của biến thể và công cụ hỗ trợ nó, như vaccine và phương pháp điều trị.

Trong khi đó, các chủng Covid-19 cũng đang đột biến thông qua một quá trình gọi là tái tổ hợp, cách thức tương tự mà chủng Deltacron đã sử dụng. Trong trường hợp này, hai biến thể kết hợp thành một.

Theo tiến sĩ Rajnarayanan, biến thể mới của XBB có sự kết hợp của hai biến Omicron khác nhau. Nó cũng là chủng Covid-19 né tránh miễn dịch tốt nhất từng được biết.

Tiến sĩ Rajnarayanan cho biết biến chủng lai Deltacron ban đầu được xem là kết quả của việc nhiễm bẩn trong phòng thí nghiệm, nhưng XBB lại được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới như Bangladesh, Israel, Singapore, Đức và Đan Mạch.

Với tất cả sự trộn lẫn và kết hợp của Omicron xuất hiện vào mùa thu này, có thể tạo ra một loại “siêu virus” nào đó không?

Theo các chuyên gia, điều này không thể biết được. Nhưng Omicron sắp đạt tới “đỉnh cao” khi là biến thể vẫn biến đổi nhanh chóng nhưng lại không có khả năng lây lan hoặc né tránh hệ miễn dịch của con người tốt hơn các biến chủng trước đó.

“Tôi tự hỏi liệu các biến chủng này có hết biến đổi hay không. Điều đó không có nghĩa là nó đã đạt đến đỉnh điểm của sự lây lan, nhưng vẫn có một số giới hạn nhất định”, tiến sĩ Ray nói về Omicron.

Nếu Omicron thực sự đạt đỉnh cao về hiệu suất, nó có thể mở đường cho một biến thể mới hoàn toàn như Delta gia nhập vào. Biến thể Delta xuất hiện ở Mỹ vào mùa hè năm 2021 và Omicron xuất hiện vài tháng sau đó.

“Biến chủng Pi đang bị che giấu ở nơi nào đó, mang theo hàng loạt giải pháp mới (cho virus xâm nhập cơ thể con người - PV). Nếu virus đã hết khả năng biến đổi, một biến chủng mới có thể xuất hiện làm thay đổi các giải pháp của chúng ta”, tiến sĩ Ray nói, với "Pi" được cho là biến chủng chính tiếp theo sẽ xuất hiện sau Alpha, Beta, Gamma, Delta và Omicron.

Ông tiếp tục nói: “Đã một thời gian kể từ lúc chúng ta thấy biến thể mới và lớn xuất hiện đột ngột. Nhưng điều tương tự sẽ xảy ra vào mùa đông năm nay là hợp lý. Không ai có thể đoán trước được”.

Tiến sĩ Osterholm nói: “Không ai trong chúng ta biết trước điều gì hết. Đó là thách thức ngay bây giờ. Chúng ta cần phải khiêm tốn và nói không biết trước những điều chưa xảy ra. Cũng có thể đó chỉ là ‘màn hạ cánh nhẹ nhàng’, tức số trường hợp nhiễm bệnh giảm dần”.

Tuy nhiên, ông Osterholm không thấy bằng chứng nào về việc Covid-19 đang biến thành loại virus theo mùa như bệnh cúm và chỉ cần một loại vaccine mỗi năm là đủ, như một số quan chức Nhà Trắng đã đề xuất gần đây.

Ông nói virus là một “vở kịch có 3 phần” và chúng ta chỉ đang ở phần thứ hai.