Mấy năm nay, nhiều người dân sống trên đỉnh núi Mẫu Sơn, huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn đua nhau săn ếch đại gia để bán với giá cao. Thời xưa, ếch hương là đặc sản dùng cống nạp lên vua chúa, chỉ những phần thừa sau đợt cống nạp người dân mới được phép ăn nên người ta còn gọi là ếch tiến vua. Ngày nay, ếch hương vẫn là món ăn quý hiếm nên người địa phương thường chỉ sử dụng trong những dịp lễ lạt trọng đại hoặc dành đãi khách quý.
Sở dĩ loài ếch đặc biệt trên núi Mẫu Sơn có tên gọi là ếch hương bởi lẽ thịt của loài ếch này rất thơm, không tanh như ếch đồng dưới chân núi, ếch có màu nâu đen, trọng lượng chỉ 2 - 3 lạng/con ếch trưởng thành. Ếch hương còn có tên gọi nữa là ếch thương vì dưới ngực của ếch có một lớp gai mầu tím, khi người đụng tay vào ngực ếch sẽ ôm chặt lấy tay...
Mùa sinh sản của ếch hương vào khoảng tháng 5, tháng 6. Tới khoảng tháng 10, tháng 11 là thời điểm ếch đạt trọng lượng và chất lượng cao nhất. Tại các tỉnh miền Bắc, chỉ duy nhất tại Lạng Sơn người ta mới tìm thấy giống ếch này.
Ếch hương được đánh giá là có nhiều dưỡng chất đặc biệt, được sử dụng kết hợp với món thảo dược được tìm kiếm từ nhiều loại cây rừng trong núi sâu, tạo nên bài thuốc đặc trị chứng yếu sinh lý của đàn ông, kích thích hormone sinh dục và tăng cường năng lượng, tăng sức dẻo dai của nam giới trong "chuyện ấy".
Bốn món ăn từ ếch đại gia phổ biến nhất là: món chiên- chiên toàn bộ; ếch tần- lọc bỏ những phần xương cứng bỏ, còn phần xương mềm hơn sẽ được dần cho mềm và cho vào tần dừ cả xương cả thịt, sau đó cho canh chua, lá cây vào nồi giữ cho đều lửa, kho cho đến khi khô nước; nấu cháo ếch; chả lá lốt- băm nhỏ phần đầu và phần xương chi trước, chi sau của ếch sau đó trộn lẫn với gia vị và dùng lá lốt cuốn chả rồi cho vào rán…
Đặc biệt hơn cả là món ếch hương nấu măng chua vô cùng độc đáo. Măng nấu ếch là loại măng tre mọc ngay tại Mẫu Sơn, rất tươi và giòn. Chỉ cần 2-3 con ếch hương bắt được tại khe suối, rửa sạch, bỏ ruột cho vào chảo đảo vàng rồi dùng măng chua ủ vài ba tháng cho vào xào cùng thịt ếch, thêm gia vị đảo tới khi thịt ếch mềm, cho thêm bát nước là đã có món ếch nấu măng chua thơm ngon, bổ dưỡng.
Thịt ếch kết hợp măng chua hợp vị vô cùng, dân dã mà hấp dẫn khó cưỡng. Đây cũng là một cách giao hòa âm dương hài hòa trong quy tắc ẩm thực của đồng bào dân tộc Dao nói riêng và người Việt nói chung.
Thịt ếch có màu trắng thơm, bùi, thịt có vị ngọt nhẹ và mùi thơm hơn thịt gà, da ếch giòn, thịt dai… đập dập xương sống, lưng, để lại phần “tù và” (đó là phần cái dạ dày của con ếch- Theo nghĩa của người Dân tộc Dao đỏ ở đây- PV), thường thì đó là những cái dạ dày to bằng ngón tay cái hoặc ngón chân cái, tùy theo kích cỡ của từng con ếch.
Thảo Nguyên (TH)