Trước đây là món ăn quen thuộc gắn liền với ký ức của bao thế hệ, hiện nay củ đậu được ví như “nhân sâm mùa hè” bởi hương vị thanh mát, giòn ngọt tự nhiên và hàng loạt công dụng tuyệt vời cho sức khỏe.
Củ đậu còn có tên gọi khác sắn nước, đây là phần rễ phình to của cây dây leo có thân mềm, chiều cao có thể lên đến 4 - 5 mét. Cây cho hoa màu tím nhạt, thường mọc thành chùm đẹp mắt. Bên dưới mặt đất là phần củ mang lớp vỏ mỏng màu vàng nhạt, bên trong là phần ruột trắng kem, mọng nước và mát lạnh. Khi ăn sống, củ đậu mang vị ngọt thanh mát rất dễ chịu, vị ngọt từ thiên nhiên không hề gắt, cũng không quá nhạt như nhiều loại củ khác.
Điểm nổi bật của củ đậu là có thể ăn sống mà không cần chế biến. Trong những ngày hè oi bức, chỉ cần gọt bỏ vỏ là đã có ngay món ăn giải nhiệt lý tưởng. Không những thế, củ đậu còn được dùng để ép lấy nước uống, làm gỏi trộn, nấu canh, xào với thịt bò, hải sản hoặc kết hợp với các món chay thanh đạm.
Củ đậu là loại cây trồng tương đối dễ tính. Từ lúc gieo trồng đến khi thu hoạch chỉ mất hơn 3 tháng. Người nông dân chỉ cần quan sát, khi thấy lá cây chuyển vàng và bắt đầu héo rũ, đó là tín hiệu củ đã đủ độ chín để thu hoạch. Mỗi vụ trồng không đòi hỏi quá nhiều công chăm sóc, không cần dùng quá nhiều phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật. Với điều kiện đất đai màu mỡ và khí hậu nhiệt đới của Việt Nam, củ đậu có thể trồng được ở hầu hết các tỉnh thành từ Bắc vào Nam.
130g củ đậu chứa 49 calo, 12g carb, 1g protein, 0,1g chất béo, 6,4g chất xơ, vitamin C (44% nhu cầu hằng ngày), vitamin B9 (4%), sắt (4%), magie (4%), kali (6%), mangan (4%). Nguồn vitamin C phong phú hoạt động như chất chống oxy hóa trong cơ thể và cần thiết cho nhiều phản ứng enzyme.
Củ đậu cũng chứa một lượng nhỏ vitamin E, B1, B2, B5, B6, canxi, phốt pho, kẽm và đồng. Loại củ này có lượng calo thấp, nhiều chất xơ và nước, là thực phẩm tốt cho giảm cân.
Các tác dụng của củ đậu
Thúc đẩy tuần hoàn máu hiệu quả
Củ đậu là nguồn cung cấp tự nhiên các khoáng chất thiết yếu như đồng và sắt – hai yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất hồng cầu và hỗ trợ quá trình vận chuyển oxy trong máu. Nếu cơ thể thiếu hụt các khoáng chất này, nguy cơ thiếu máu sẽ gia tăng, kéo theo tình trạng mệt mỏi, suy giảm chức năng của các cơ quan nội tạng. Bổ sung củ đậu vào chế độ ăn hằng ngày là cách đơn giản để hỗ trợ hệ tuần hoàn luôn hoạt động trơn tru.
Hỗ trợ giảm cân lành mạnh
Củ đậu là loại thực phẩm giàu chất xơ và chứa tinh bột kháng – loại tinh bột có khả năng kiểm soát đường huyết hiệu quả. Nhờ đó, lượng đường trong máu được duy trì ổn định, góp phần giảm cảm giác thèm ăn và hạn chế tích tụ mỡ thừa. Bên cạnh đó, củ đậu còn tạo cảm giác no lâu, giúp người ăn kiêng duy trì chế độ ăn uống hợp lý mà không cảm thấy thiếu hụt năng lượng.
Tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ đường ruột
Chất xơ có trong củ đậu không chỉ tốt cho tiêu hóa mà còn là "thức ăn" lý tưởng cho các lợi khuẩn trong đường ruột. Nhờ đó, hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn, đồng thời tăng cường hàng rào miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Đặc biệt, hợp chất fructan trong củ đậu còn được cho là có khả năng ngăn chặn sự phát triển của tế bào bất thường trong hệ tiêu hóa, hỗ trợ phòng ngừa ung thư đường ruột.
Giữ gìn sức khỏe tim mạch
Củ đậu là loại thực phẩm ít calo, nhiều nước và chứa các dạng carbohydrate lành mạnh. Đặc biệt, hoạt chất Oligofructose Inulin trong củ đậu có tác dụng hỗ trợ làm giảm lượng cholesterol xấu trong máu – yếu tố nguy cơ gây ra bệnh tim mạch. Thêm vào đó, vitamin C giúp chống viêm, còn kali giúp điều hòa huyết áp, tất cả cùng nhau tạo nên “lá chắn” bảo vệ trái tim khỏi các bệnh lý nguy hiểm.
Cải thiện chức năng tiêu hóa
Với hàm lượng nước và chất xơ cao, củ đậu là thực phẩm lý tưởng cho những ai có vấn đề về đường ruột. Nó không chỉ giúp phòng ngừa táo bón, mà còn hỗ trợ điều trị tiêu chảy và làm dịu các triệu chứng viêm loét tiêu hóa. Các hợp chất có tính kháng viêm tự nhiên trong củ đậu còn giúp làm giảm các cơn đau bụng hoặc rối loạn tiêu hóa.
Ngăn ngừa ung thư
Củ đậu chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp loại bỏ các gốc tự do – nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương tế bào và dẫn đến ung thư. Việc ăn củ đậu thường xuyên được xem là một trong những biện pháp tự nhiên để bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ phát triển các tế bào ác tính.
Lưu ý khi sử dụng củ đậu
Dù củ đậu dễ ăn, có thể dùng sống hoặc chế biến, nhưng không nên ăn quá nhiều. Lượng nước dồi dào trong củ có thể khiến dạ dày bị giãn tạm thời, gây ra cảm giác đói nhanh. Với những người đang trong chế độ giảm cân, nên sử dụng củ đậu ở mức vừa phải như món phụ thay vì dùng làm thực phẩm chính, để tránh tình trạng thiếu năng lượng, mệt mỏi hay uể oải trong ngày dài.
PHÚ NGUYỄN