Là món ăn vặt gắn liền với tuổi thơ của nhiều bà con miền Tây, sở hữu vị chua, ngọt đặc trưng, trái cà na giờ đây không chỉ cung cấp thị trường trong nước mà còn được xuất khẩu, mang giá trị kinh tế cao.
Ở Việt Nam cây cà na được trồng nhiều ở các tỉnh miền Tây: Tiền Giang, Đồng Tháp, Long An… Cây cà na là một loại cây thân gỗ, có chiều cao khoảng 10-25m. Cây có cành cây nhỏ màu nâu nhạt, trên phủ nhiều lông mềm. Lá cây là lá kép lông chim, mặt trên màu xanh bóng, mặt dưới có nhiều lông màu ánh bạc.
Quả cà na là loại quả hạch, hình trứng, dài và nhọn ở đầu, thịt quả dày, khi quả chín có màu vàng nhạt.
Không chỉ là món ăn chơi quen thuộc với nhiều thế hệ mà cà na còn là loại quả có lợi ích cho sức khỏe con người. Loại trái này có tác dụng bảo vệ sức khỏe gan, giúp ăn ngon miệng khi độ chua của nó có thể tăng tiết nước bọt, làm tăng tiết dịch vị tiêu hóa giúp ăn ngon hơn. Cà na có hàm lượng chất xơ cao nên loại trái này có thể hỗ trợ giảm các triệu chứng táo bón, kích thích nhu động ruột…
Trồng cà na không quá khó, nhưng để cây phát triển tốt, sai quả và trái đẹp thì cần có kỹ thuật chăm sóc phù hợp. Cà na là loại cây dễ thích nghi, có thể sống ở nhiều vùng đất khác nhau. Đặc biệt là khu vực ven sông, ao hồ hoặc vùng đất có độ ẩm cao.
Khi trái cà na được thu hoạch sẽ được kinh doanh theo dạng nguyên trái hoặc chế biến thành món ăn vặt chua ngọt rất đặc trưng như cà na ngào đường, cà na ngâm muối ớt…
Việc chọn giống rất quan trọng, nên chọn cây giống khỏe mạnh, không sâu bệnh, có nguồn gốc rõ ràng. Khi trồng, cần đảm bảo khoảng cách giữa các cây để cây có đủ không gian phát triển.
Bón phân định kỳ giúp cây có đủ dưỡng chất, đặc biệt là phân hữu cơ, để kích thích ra hoa và đậu quả. Cắt tỉa cành già, cành sâu bệnh giúp cây thông thoáng, hạn chế sâu bệnh hại. Ngoài ra, tưới nước đầy đủ, nhất là trong mùa khô, sẽ giúp trái phát triển to và mọng nước.
Cà na thường chín rộ vào khoảng tháng 7, kéo dài đến khoảng tháng 9 âm lịch, loại cây này được trồng hoặc từ trái rụng rồi tự sinh sôi phát triển.
Anh Ngô Tuấn Thanh (ngụ tỉnh Sóc Trăng) xuất phát điểm là một viên chức nhưng có niềm đam mê cây ăn trái. Năm 2020, tận dụng vườn cà na 7000m2 trong vườn nhà, thấy trái rụng nhiều nhưng không thể tận dụng hết, anh quyết định đầu tư tiền để trang bị máy móc, thiết bị để chế biến trái cà na thành nhiều món đặc sản khác nhau.
Anh tâm sự: “Nhận thấy nhu cầu khách hàng đối với sản phẩm của mình là rất cao. Tôi đã bỏ ra hàng trăm triệu để mua thiết bị, máy móc để tạo ra sản phẩm cà na bảo quản được lâu mà chất lượng không bị ảnh hưởng”.
Hai năm sau, anh quyết định cho ra mắt thị trường sản phẩm cà na tách hạt. Tuy nhiên, thời gian đầu làm bằng thủ công nên mất nhiều thời gian. Để khắc phục nhược điểm trên, anh nghiên cứu, tìm tòi máy tách hạt cà na và cuối cùng thu được kết quả khả quan.
Hiện cà na tách hạt được bán đi khắp nơi trên cả nước, với hơn 2 tấn/tháng. Với giá bán từ 80.000-90.000 đồng/ hộp 500gram, mỗi tháng anh lời khoảng 100 triệu đồng.
Giới thiệu về quy trình kỹ thuật để làm sản phẩm cà na tách hạt, anh cho biết phải chọn trái cà na tươi (vừa thu hoạch, ướp đá không quá 6 tiếng) khi đến xưởng của gia đình được đưa vào máy tách hạt, sau đó rửa, ướp đường, muối và trữ đông. Bằng cách làm này, cà na muối tách hạt có màu xanh đẹp mắt, vẫn được vị chua, ngọt quen thuộc và không có hậu vị chát.
Đặc biệt, trong quá trình trồng, anh Thanh nhấn mạnh hãy cắt tỉa cành, loại bỏ sâu bọ bằng cách thủ công, không can thiệp thuốc bảo vệ thực vật, nhằm đảm bảo sản phẩm đến tay người tiêu dùng phải là loại tốt nhất.
Ông Phan Văn Năm (ngụ huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp), có hơn 7 năm kinh nghiệm trồng cà na giống Thái. Ban đầu, ông Năm mua 300 cây giống về trồng thử nghiệm. Ông Năm tâm sự: “Lúc đầu, vợ tôi cũng ngăn cản dữ lắm, vì sợ cây cà na này không có giá trị kinh tế, trồng sẽ bị thất bại. Nhưng sau đó vợ tôi cũng ủng hộ vì thấy tôi quyết tâm muốn phát triển kinh tế gia đình từ loại cây này”.
Lúc đầu, ông Năm bán vài chục nhánh, rồi lên vài trăm nhánh và cả ngàn nhánh cây giống cà na Thái. Cứ 2-3 tháng, ông bán nhánh cà na Thái một lần, giúp ông thu nhập khoảng 30 triệu đồng.
Sau 1 năm, cây cà na phát triển tốt cho nhiều nhánh nên ông nảy ra ý tưởng chiết nhánh để bán. Nhánh cà na Thái đóng bầu khoảng 2 tháng là có thể cắt bán. Khi cây cà na Thái được 1,5 năm, ông Năm thu hoạch lứa trái đầu tiên được khoảng 100kg, thương lái đến tận vườn thu mua với giá 50.000 đồng/kg. Cứ hơn nửa tháng là ông Năm thu hoạch trái cà na một lần, mỗi lần vài trăm ký trái, tạo ra nguồn thu nhập ổn định. Trung bình, một cây cà na lớn, ông Năm thu hoạch từ 70-150kg trái, còn các cây nhỏ, ông thu hoạch được sản lượng 30kg/cây.
Bên cạnh đó, gia đình ông còn tận dụng trái cà na để lên men, tạo thành rượu cà na thơm ngon, trở thành đặc sản của vùng đất này, mang lại hiệu quả cao về kinh tế.
“Hiện giá cà na sống thu mua tại vườn khoảng 10.000 đồng/kg. Tuy nhiên hái rất vất vả, lợi nhuận không cao nên tôi sẽ để cà na tự chín, rụng trên mặt nước, sau đó mình vớt đem vào chế biến thành rượu", ông Năm tiết lộ.
Hiện nay, nhờ cây cà na mà nhiều nhà nông đã cải thiện được thu nhập, giải quyết được việc làm cho nhiều người dân và tạo thành món đặc sản vạn người mê.
TẤN PHƯỚC