Tại dòng sông Gâm, sông Đà, sông Lô có một loài cá nằm trong 5 loại cá tiến vua quý hiếm của nước ta, đó là cá chiên.
Về đặc điểm bên ngoài, đầu cá chiên dẹp, gần giống với hình dáng của đầu cá trê. Cá chiên không có nhiều ria, dài và lớn.
Cá chiên có vẻ ngoài khá "hầm hố" và tính cách khá hung dữ để thích nghi tốt hơn với môi trường sống.
Theo tìm hiểu, cá chiên có thịt thơm ngon đặc biệt, săn chắc và vàng ươm như được ướp nghệ, không có xương dăm mà chỉ có duy nhất một chiếc xương sống. Do là loài cá ăn tạp (ăn các loại thủy sinh nhỏ hơn nó) nên dinh dưỡng có trong thịt cá chiên vô cùng dồi dào, có thể sánh ngang với cá hồi vốn đều được coi như thượng phẩm vùng nước ngọt ở xứ lạnh.
Cá chiên có vẻ ngoài hơi dữ tợn, kích thước lớn, có thể dài đến 1,2m và nặng chừng 30kg. Chúng thường sinh sống ở những nơi có địa hình hiểm trở như nước chảy xiết và có vòng xoáy, đặc tính đi ăn vào ban đêm, ban ngày nằm im trong hang.
Hiện một số hộ dân đã nhân giống thành công và nuôi cá chiên thương phẩm
Hiện nay, cá chiên trong tự nhiên không còn nhiều, chỉ thỉnh thoảng mới có một người may mắn bắt được con cá chiên. Hiện nhiều hộ dân đã mở rộng mô hình nuôi cá chiên để bán ra thị trường. Trên thị trường, nhiều cửa hàng hải sản bán cá chiên với giá khá đắt đỏ, 700.000 đồng/kg. Song khách mua rất nhiều, thường đặt trước để tránh trường hợp không thể mua được.
Để nuôi cá chiên thành công, ngoài quy trình chăm sóc, phòng trừ dịch bệnh tốt thì diện tích lớn, nguồn nước sạch là yếu tố tiên quyết. Mỗi con cá chiên nuôi sau 3 năm đạt trọng lượng từ 2,5 - 3 kg.
Cá chiên thơm ngon, có thể làm thành nhiều món hấp dẫn
Từ cá chiên có thể làm thành các món cá chiên nấu canh chua, lẩu cá chiên măng chua, nướng than hoa, hấp, gỏi cá chiên... Đặc biệt, phần lòng của cá chiên rất ngon, giống như lòng lợn, dày và giòn sần sật.
Trong các món này, gỏi cá chiên là ngon hơn cả. Người dân địa phương cho biết cá chiên rất lành tính, nhiều chất bổ dưỡng, ít có mùi tanh nên rất dễ ăn gỏi. Trước khi làm gỏi cá chiên phải dùng dấm và muối trắng rửa sạch cá, lọc lấy thịt. Phải lọc thật mỏng từng miếng sao cho đẹp mắt. Những miếng cá chiên thái lát có màu vàng ruộm được bày lên một chiếc đĩa đã bọc đá lạnh để giữ cho thịt cá được giòn và tươi ngon.
Gỏi cá chiên chỉ thích hợp ăn kèm với các loại rau như: Cải cay, rau tía tô, ngổ và chuối xanh, dứa thái lát. Gỏi cá chiên được chấm với xì dầu, mù tạt sẽ làm tăng vị hấp dẫn của gỏi cá chiên.
Trong cá chiên chứa nhiều acid béo không no omega – 3, DHA, EPA nên rất tốt cho sự phát triển của não bộ. Do đó, nếu cho trẻ ăn cá chiên thường xuyên sẽ giúp phát triển trí tuệ, thông minh, sáng mắt… Còn đối với người già, các acid amin trong cá giúp phòng ngừa bệnh tật, tăng cường trí nhớ, ngăn ngừa lão hóa và kéo dài tuổi thọ.
PHÚ NGUYỄN