Tăng cân rất thường gặp khi cai thuốc lá. Một nghiên cứu kéo dài trong 10 năm đánh giá tăng cân do cai thuốc lá trên hàng ngàn người, kết quả cho thấy có đến 2/3 người cai thuốc lá tăng cân trong đó mức tăng cân trung bình là 2,8kg ở nam và 3,8kg ở nữ.
Sự phục hồi cân nặng
Thực ra không phải là người cai thuốc lá tăng cân mà là người hút thuốc lá gầy quá mức và khi cai thuốc lá người cai thuốc lá phục hồi lại cân nặng bình thường. Khi so sánh cân nặng trung bình của người không hút thuốc với người hút thuốc thì cân nặng trung bình của người hút thuốc lá bao giờ cũng thấp hơn cân nặng người không hút thuốc lá có cùng giới tính, chiều cao, tuổi tác. Người hút thuốc sau khi cai thuốc thì cân nặng của họ có tăng lên nhưng cân nặng trung bình của những người cai thuốc lá sau khi tăng cân lại không hơn cân nặng trung bình của những người không hút thuốc lá.
 |
| Có nhiều cách khống chế tăng cân khi cai thuốc lá. (Ảnh minh họa) |
Một người cai thuốc lá nếu không tiết giảm ăn uống sẽ có dư thừa mỗi ngày từ 400 - 500Kcal. Hậu quả là chỉ cần vài tuần sau cai thuốc lá, người cai thuốc lá sẽ dễ dàng tăng từ 2 - 3kg. Có 2/3 trường hợp tăng cân nghĩa là có 1/3 trường hợp không hề tăng cân sau cai thuốc lá; Cân nặng trung bình tăng 2,3 - 3,8kg nhưng có đến 10% nam và 14% nữ tăng nhiều hơn 13kg.
Số cân nặng tăng lên còn tùy thuộc vào giới tính nữa, giới nam tăng cân ít hơn giới nữ: 52% nữ giới tăng hơn 3kg nhưng chỉ có 44% nam giới tăng hơn 3kg. Do vậy, cũng có một số trường hợp sau cai thuốc lá thì có "tăng cân" thực sự chứ không chỉ đơn thuần là "phục hồi cân nặng bình thường".
Trên những trường hợp tăng cân nhiều như vậy do những thay đổi trong thói quen ăn uống thông thường họ còn có thể bị rối loạn cả hành vi ăn uống, có những cơn thèm ăn mãnh liệt, đặc biệt thèm ngọt. Nguyên nhân do tăng tiết insuline gây hạ đường huyết, giảm
serotonine ở não làm xuất hiện cơn thèm ngọt, triệu chứng trầm cảm điển hình hay không điển hình dưới dạng rối loạn hành vi ăn uống và tăng ngủ.
Cách khống chế tăng cân
Người cai thuốc lá nên chấp nhận sự thật sẽ tăng vài cân khi cai thuốc lá vì tăng cân sau cai thuốc rất thường gặp và đôi khi là không thể tránh được bởi vì đây là "phục hồi" cân nặng bình thường chứ không thực sự là "tăng cân", hơn nữa tăng cân xét về phương diện y khoa nhẹ nhàng hơn nhiều so với nguy cơ của việc tiếp tục hút thuốc lá.
Không phải là ăn kiêng mà là thay đổi loại thức ăn: Ăn ít thức ăn nhiều ngọt, mỡ và muối, ăn nhiều trái cây và thức ăn nhiều chất xơ. Người cai thuốc lá có thể xuất hiện táo bón, việc uống nhiều nước, kê kèm thuốc xổ dạng xơ, thuốc có Mg có thể có ích. Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày. Ưu tiên những môn tập thể dục nâng cao sức bền bỉ hơn là sức mạnh (ví dụ như chạy bộ, bơi lội...); ưu tiên những môn thể thao có tính đồng đội hơn là cá nhân (ví dụ như đá bóng, đánh cầu).
Trong những trường hợp tăng cân bệnh lý, rối loạn hành vi ăn uống, người cai thuốc lá cần phải đến tư vấn bác sĩ chuyên khoa về cai thuốc lá, bác sĩ tâm thần, bác sĩ dinh dưỡng để có những chế độ điều trị phù hợp dùng thuốc và không thuốc. Khi có chỉ định, bác sĩ sẽ hướng dẫn những chế độ ăn uống tập luyện đặc biệt hoặc thậm chí kê toa những loại thuốc đặc trị như là thuốc gây chán ăn, thuốc chống trầm cảm.
ThS.BS Lê Khắc Bảo (Giảng viên Bộ môn Nội, trường Đại học Y dược TPHCM)