Đường sắt bị bỏ rơi: Góc nhìn người chép sử Dương Trung Quốc

Trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể, ngoài vấn đề BOT gây "nóng" nghị trường còn một vấn đề khác cũng "nóng" không kém đó là tình trạng đường sắt lạc hậu, dẫn tới tai nạn liên tiếp xảy ra như vừa qua.

Là người viết lịch sử ngành đường sắt Việt Nam, đại biểu Dương Trung Quốc (Đồng Nai) không chỉ gửi gắm vào ngôn từ với mục đích chất vấn mà còn bày tỏ những tâm sự với ngành đường sắt khi cho biết, đường sắt là một phương tiện tuyệt đối công cộng cần được ưu tiên.

Ông cho rằng, đường sắt là giá trị mà chúng ta được thừa kế từ năm 1936, khi đó, Việt Nam đã trở thành một trong những nước có được một hệ thống đường sắt hoàn thiện nhất ở Châu Á. Tuy nhiên, đến ngày hôm nay đường sắt ở tình trạng này là do nhận thức của chính chúng ta không đầy đủ.

Đại biểu Dương Trung Quốc đặt một câu hỏi lùi lại với thời gian khoảng 8 năm trước, khi đó, Quốc hội đã thẩm định và không tán thành việc xây dựng đường sắt cao tốc Bắc-Nam nhưng vẫn khẳng định cần thiết phải sớm có một đường sắt hoàn thiện, có tốc độ cao để đáp ứng như là một phương tiện xương sống của hệ thống giao thông của chúng ta.

Vậy mà 8 năm trôi qua đường sắt vẫn "dậm chân tại chỗ". Đại biểu Dương Trung Quốc đặt câu hỏi: “Phải chăng đầu tư làm đường bộ dễ chia sẻ lợi ích, trong khi đường sắt đầu tư lớn?”.

Ý kiến của đại biểu Dương Trung Quốc, theo Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể nói thì ông đồng tình rất cao.

Bộ trưởng Thể cho rằng, đường sắt phải quản lý như đường cao tốc. Bởi đường sắt là loại hình vận tải đặc biệt, không có tuyến đường thứ hai để tránh,vì khi chạy bám sát đường ray, nên cần quản lý chặt chẽ để tránh đường giao cắt, vật nuôi, con người có thể xâm phạm, phạm vi an toàn dẫn đến tai nạn.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng thừa nhận, trong thời gian vừa qua, đặc biệt sau khi đất nước thống nhất, tình hình kinh tế nước ta vô cùng khó khăn, chúng ta vừa quản lý vận hành nhưng chưa làm tốt công tác quản lý hành lang, có giải pháp để bảo đảm an toàn giao thông tuyệt đối cho tuyến đường sắt. Do đó khi phát hiện ra một loạt đến 5.719 đường giao cắt, chúng ta đã tập trung hết sức cao độ. Hàng năm đều giảm được vài trăm đường giao cắt bằng các biện pháp.

“Hiện nay đường này rất lạc hậu, trách nhiệm của chúng ta tôi nghĩ rằng sẽ thực hiện những giải pháp cấp bách để bảo đảm an toàn và hoạt động”, ông Thể cho biết và thông tin thêm về việc, đang dựng đề án tuyến đường sắt Bắc - Nam tốc độ cao để báo cáo Quốc hội. Bộ trưởng GTVT thừa nhận, dự án đường sắt cách đây 8 năm đã trình Quốc hội nhưng Quốc hội chưa thông qua. Trách nhiệm lớn thuộc về Bộ Giao thông vận tải.

Trả lời của Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể không được đại biểu Dương Trung Quốc tán thành khi cho rằng lý do là do tham mưu kém của ngành đường sắt.

“Tôi là người viết lịch sử ngành đường sắt Việt Nam. Đường sắt gần như bị bỏ rơi thì đúng hơn, chính vì thế tôi có một câu hỏi mà Bộ trưởng chưa trả lời kèm theo đó là, phải chăng đầu tư vào đường bộ dễ chia sẻ lợi ích hơn, có thể cắt nhỏ ra, nhiều hợp đồng,... đường sắt không những lớn mà chúng ta phải làm tổng thể. Cho nên đó là lý do làm cho chúng ta ít quan tâm đến đường sắt, không mang lại những lợi ích cho những nhóm lợi ích”, đại biểu Dương Trung Quốc đặt câu hỏi.

Trả lời tiếp tục câu hỏi của người viết sử ngành đường sắt, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho rằng, đường sắt đầu tư rất lớn và khi chúng ta quyết, thậm chí có những dự án đến tỷ USD và dự án trước đây chúng ta trình mấy chục tỷ đô và sau khi ra Quốc hội.

“Quốc hội rất đắn đo, vì đây là một nguồn kinh phí rất lớn, 8 năm trước chúng ta chưa thông qua được đề án này. Nếu chúng ta làm thì chúng ta phải làm đường đôi, chúng ta không thể nào chắp vá, sửa. Đường hiện nay là đường độc đạo, khổ rộng là 1 m, trong khi đường đôi và đường hiện nay chúng ta dùng 1435, hoàn toàn là khổ khác. Điều đáng tiếc là trong thời gian vừa qua chúng ta chưa thông qua được một dự án nào về đường sắt làm mới, do đó chúng ta chưa triển khai”, Bộ trưởng Thể nói.

Bình luận về việc đường sắt, đường bộ nhiều dự án để chia sẻ lợi ích, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói rằng: “Theo quan điểm cá nhân tôi là người làm giao thông, chúng tôi rất mong muốn phát triển hài hòa các loại hình vận tải, trong đó có đường sắt. Tôi cũng nhìn nhận là đường sắt của chúng ta phát triển quá lạc hậu, đường biển, đường ven bờ, đường thủy nội địa trong thời gian vừa qua là sự đầu tư chưa đúng mức. Tôi nghĩ làm dự án đường sắt, đường bộ đều như nhau bởi vì bản thân tôi lấy tâm ra để làm, nếu tôi vi phạm, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật”.

Trong mấy ngày vừa qua, đặc biệt là khi có xảy ra nhiều tai nạn thì bản thân lãnh đạo Bộ và các đơn vị cũng đã nhận trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước, nhân dân và thành thật xin lỗi người dân, những người bị tai nạn giao thông, liên quan đến đường sắt. Bộ xác định trách nhiệm rất cao của mình và sự yếu kém của hệ thống đường sắt, các cơ quan, đơn vị có liên quan, cả Cục Đường sắt và Tổng Công ty đường sắt.

“Tôi nghĩ đã đến giai đoạn chúng ta cần phải thông qua đề án đường sắt, chúng ta có thể thông qua với 50 tỷ, mỗi nhiệm kỳ chúng ta bỏ ra 5 tỷ đồng để chúng ta hình thành nên tuyến đường sắt mới. Có như vậy trong nhiều nhiệm kỳ, chúng ta mới có được đường sắt Bắc-Nam. Không có đường sắt Bắc-Nam là một hạn chế rất lớn cho hoạt động vận tải cũng như phát triển kinh tế-xã hội”, Bộ trưởng Thể cho biết.