Vụ ngộ độc pate Minh Chay: Lỗ hổng ở đâu, ai chịu trách nhiệm?

Ngày 18/9, Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận 2 bệnh nhân rất nặng vào cấp cứu (là vợ chồng ở Hà Nội) do ngộ độc độc tố Botulinum. Cả 2 vợ chồng này đều sử dụng sản phẩm pate Minh Chay của Công ty TNHH Hai thành viên Lối Sống Mới (Đông Anh, Hà Nội), vì thế Bệnh viện Bạch Mai đã lập tức báo cáo lên Cục An toàn thực phẩm (ATTP) và Bộ Y tế. Nhận được thông tin, Cục ATTP có Công văn hỏa tốc đề nghị Chi Cục ATVSTP thành phố Hà Nội phối hợp với các cơ quan chức năng của địa phương điều tra, xác minh thông tin và trực tiếp làm việc với Sở Y tế Hà Nội, các đơn vị liên quan. Sau khi có thông tin chính thức, sáng 29-8, Cục ATTP đã đăng thông tin cảnh báo trên website Cục (www.vfa.gov.vn), đồng thời có văn bản gửi cơ quan chức năng các tỉnh, thành phố trong toàn quốc đề nghị rà soát, giám sát, thu hồi sản phẩm pate Minh Chay, thông báo rộng rãi để người dân không sử dụng sản phẩm của Công ty TNHH Hai thành viên Lối Sống Mới.

Đến lúc này, qua rà soát cho thấy, trong thời gian 1 tháng trước đó (từ 13/7 đến 18/8/2020) đã xuất hiện rải rác 9 ca bệnh phải điều trị. Cụ thể tại Bệnh viện Bạch Mai (2 ca), Bệnh viện Chợ Rẫy (5 ca) và Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP Hồ Chí Minh (2 ca) với triệu chứng mệt mỏi, sụp mi mắt, tứ chi yếu cơ, khó nuốt, liệt cơ, khó thở…. Các bệnh nhân đều sử dụng sản phẩm pate Minh Chay của Công ty TNHH Hai thành viên Lối Sống Mới, trong đó 5/9 bệnh nhân trong tình trạng rất nặng. Riêng với trường hợp 2 vợ chồng điều trị tại Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện đã phải liên hệ khẩn với các cơ quan liên quan và nhập được 2 lọ thuốc giải độc từ Thái Lan (với giá lên tới 8.000 USD/lọ) để truyền kịp thời.

Vài ngày qua, tại Hà Nội tiếp tục có thêm khoảng 20 bệnh nhân xuất hiện triệu chứng bất thường sau khi sử dụng pate Minh Chay đến các bệnh viện thăm khám. Tại phía Nam, ngày 3-9, Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM cũng có báo cáo về việc tiếp nhận chùm ca bệnh nghi ngộ độc Botulinum sau khi sử dụng pate Minh Chay (6 bệnh nhân chuyển từ các tỉnh Khánh Hòa, Đồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu). Như vậy, đến thời điểm này, trong khi các cơ quan chức năng vẫn chưa tìm ra được lỗ hổng trong quản lý thì hơn ai hết, những người tiêu dùng sản phẩm đã phải lĩnh hậu quả. Số bệnh nhân nhập viện có thể còn tăng lên do gần 12.000 khách hàng đã mua và sử dụng sản phẩm chay của Công ty TNHH Hai thành viên Lối Sống Mới (do công ty khai báo). Nghiêm trọng hơn, ông Nguyễn Như Tiệp - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản (Bộ NN&PTNT) cho rằng, nếu không xác định được nguyên nhân gây ngộ độc thì không thể khắc phục được và cũng không thể tránh được tình trạng tái diễn những vụ việc tương tự.

Quản lý có vấn đề?

Trở lại với câu hỏi “Ai là người chịu trách nhiệm trong vụ ngộ độc pate Minh Chay?”, đương nhiên trách nhiệm chính thuộc về cơ sở sản xuất, kinh doanh sản phẩm này: Công ty TNHH Hai thành viên Lối Sống Mới. Công ty này được Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản Hà Nội (Sở NN&PTNT Hà Nội) thẩm định ATTP xếp loại B, cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP số 01/2020/NNPTNT-HAN ngày 3/1/2020. Đáng chú ý, ngày 25-5-2020 Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản Hà Nội đã lấy mẫu 2 sản phẩm pate Minh Chay và ruốc nấm cháy tỏi của công ty để kiểm tra. Kết quả, cả 2 mẫu đều bảo đảm ATTP đối với các chỉ tiêu phân tích.

Thế nhưng, sau khi có thông tin “Cảnh báo khẩn cấp về sản phẩm pate Minh Chay” của Cục ATTP, Sở NN&PTNT Hà Nội, Sở Y tế đã chỉ đạo các đơn vị chức năng làm việc với Công ty TNHH Hai thành viên Lối Sống Mới. Tại thời điểm kiểm tra lại phát hiện hàng loạt sai phạm, cụ thể: Công ty chưa xuất trình được đầy đủ hồ sơ nguồn gốc, xuất xứ các loại nguyên liệu phục vụ sản xuất; chưa cung cấp được số lượng nguyên liệu nhập kho để sản xuất các loại sản phẩm; số lượng toàn bộ sản phẩm đã sản xuất; số lượng toàn bộ sản phẩm đã cung cấp ra thị trường; cũng như các hồ sơ theo dõi sản xuất trong thời gian từ 1/7 đến 28/8/2020… Trước những vi phạm đó, Sở NN&PTNT Hà Nội đã đề nghị UBND huyện Đông Anh ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền 17,5 triệu đồng. Sở cũng đã tạm dừng hiệu lực Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP đối với doanh nghiệp trên cho đến khi có kết luận cuối cùng của cơ quan có thẩm quyền.

Vậy Bộ Y tế, Bộ Công Thương có trách nhiệm gì liên quan đến vụ việc này? Trả lời báo chí, Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường cùng Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cùng cho biết, theo Nghị định 15/2018 quy định về vệ sinh ATTP, Chính phủ giao cho 3 bộ phụ trách lĩnh vực này. Trong đó, Bộ Y tế phụ trách mặt hàng thực phẩm chức năng, nước uống đóng chai, nước khoáng thiên nhiên… Bộ Công Thương phụ trách mặt hàng rượu, bia, nước giải khát… Bộ NN&PTNT quản lý sản xuất, lưu thông sản phẩm ngũ cốc, thịt, sản phẩm rau, củ, quả… Ông Trương Quốc Cường cũng cho biết, về trách nhiệm quản lý, ngoài việc chỉ đạo Cục ATTP thông tin cảnh báo người tiêu dùng, yêu cầu thu hồi sản phẩm, Bộ Y tế đã chuyển hồ sơ về vụ việc pate Minh Chay sang Bộ Công an đề nghị làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân.

Bình luận về vụ việc này, PGS.TS Trần Đáng - nguyên Cục trưởng Cục ATTP cho rằng, qua vụ việc pate Minh Chay và cách xử lý sự cố, rõ ràng khâu quản lý có vấn đề. Một sản phẩm, một cơ sở mà 3 bộ cùng quản lý đã cho thấy sự chồng chéo, ai sẽ chịu trách nhiệm chính? “Tôi cho rằng, cần phải sửa lại những bất hợp lý trong Luật ATTP. Những sản phẩm mà con người sử dụng trực tiếp phải để Bộ Y tế quản lý. Sản phẩm pate Minh Chay lại do ngành NN&PTNT (cụ thể là Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản Hà Nội) cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP là không theo quy luật quản lý được áp dụng trên thế giới” - ông Trần Đáng nhấn mạnh.