Nhiều địa phương trên cả nước đã công bố mức thưởng Tết Dương và Âm lịch năm 2023. Bên cạnh một số doanh nghiệp bứt phá thành công, thưởng Tết hơn 1 tỷ đồng, nhưng cũng có những doanh nghiệp thưởng Tết mang tính động viên, tượng trưng khi chỉ 50.000 đồng.
PV Tri thức và Cuộc sống đã có cuộc trao đổi với ông Phạm Minh Huân - nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ,TB&XH xung quanh câu chuyện “khóc, cười thưởng Tết”.
 |
| Ông Phạm Minh Huân - nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ,TB&XH |
Doanh nghiệp làm ăn hiệu quả… thưởng Tết và ngược lại
Hiện có quy định bắt buộc phải thưởng Tết không, thưa ông?
Theo quy định pháp luật, tiền thưởng Tết của người lao động không phải là quy định bắt buộc. Tết là một kỳ nghỉ của người lao động, không gắn kết gì với sản xuất kinh doanh. Về mặt luật pháp, nếu doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả họ sẽ chi thưởng Tết, nếu không có hiệu quả thì người ta không thưởng Tết. Tuy nhiên, không có chuyện bỏ hay không bỏ thưởng Tết vì việc này không đúng với bản chất hoạt động sản xuất kinh doanh, cũng không đúng quy định pháp luật.
Căn cứ vào hiệu quả, sản xuất kinh doanh trong một năm qua, người sử dụng lao động thưởng cho người lao động. Doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có hiệu quả nhiều họ chia sẻ lợi ích với người lao động thông qua mức thưởng cuối năm để giữ gìn quan hệ lao động hài hòa. Còn doanh nghiệp kinh doanh không hiệu quả, thậm chí làm ăn thua lỗ cũng không có nguồn đâu để thưởng Tết.
Thực tế nhiều người lao động vẫn hiểu lầm khoản thưởng sau một kỳ sản xuất kinh doanh là thưởng Tết, tuy nhiên, khoản thưởng này thường được chia sau một năm tài chính. Thời điểm xét thưởng trong thời gian từ sau Tết dương lịch đến trước Tết âm lịch nên nhiều người gọi là thưởng Tết, thực chất đây là khoản thưởng sau một năm kinh doanh. Nó không phải tiền thưởng được sinh ra vì Tết.
Thưởng Tết “bình quân chủ nghĩa”:
Trường Đại học Công nghiệp thực phẩm TPHCM áp dụng chính sách thưởng Tết đồng mức cho tất cả cán bộ quản lý, người lao động của trường với mức "đồng đều" 15 triệu đồng/người và được mọi người hoan nghênh. Sau Tết, tất cả cán bộ, giảng viên, nhân viên, người lao động của nhà trường khi đi làm trở lại còn được nhận tiền "lì xì đầu năm" với mức 2 triệu đồng/người.
Có doanh nghiệp thưởng Tết lên đến hơn 1 tỷ đồng, nhưng nhiều doanh nghiệp thưởng Tết chỉ 50.000 đồng không chỉ phản ánh thực trạng “sức khỏe” của doanh nghiệp mà còn dẫn đến tình cảnh “người cười, kẻ khóc”, ông suy nghĩ gì về điều này?
Tất nhiên, nơi thưởng nhiều, nơi thưởng ít, thậm chí có nơi không có thưởng Tết sẽ tác động đến tâm lý người lao động.
Do đó, những doanh nghiệp làm ăn gặp khó khăn cũng cần phải tìm giải pháp, tiết kiệm các khoản, không nhiều thì ít, được một tháng lương cơ bản, tháng lương đầy đủ, thậm chí nửa tháng thưởng cho người lao động để họ yên tâm để chi tiêu dịp Tết, khi nhu cầu tăng cao, tiếp tục gắn bó với doanh nghiệp trong năm tới.
Thưởng Tết là mong muốn chính đáng của người lao động. Bản thân người sử dụng lao động phải suy nghĩ việc này. Nếu tâm lý người lao động nặng nề, chu kỳ sản xuất sắp tới sẽ bị ảnh hưởng khi người lao động dịch chuyển, lựa chọn nơi làm việc mới.
Bài toán này bản thân người sử dụng lao động phải cân nhắc để làm sao cho hài hòa. Bởi quá trình sản xuất kinh doanh không chỉ phụ thuộc công nghệ, máy móc, còn nhân lực.
Chênh lệch mức thưởng giữa các địa phương, do đâu?
Mức thưởng Tết ở các địa phương khác nhau có nói lên điều gì về bức tranh kinh tế năm 2022?
Tất nhiên ở địa phương có nhiều doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp làm ăn thuận lợi, có nhiều lợi nhuận sẽ có mức lương, thưởng cao. Còn nơi mà doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ, làm ăn hiệu quả thấp hơn thì mức thưởng thấp hơn. Đây là điều hoàn toàn bình thường trong thị trường. Không thể nói ở Lạng Sơn hay Cao Bằng mà doanh nghiệp đòi thưởng như TPHCM hay Hà Nội được. Cái đó theo thị trường, nơi nào tập trung nhiều doanh nghiệp, thị trường lao động sôi động, quan hệ cung cầu gay gắt hơn đương nhiên họ sẽ phải có khoản thưởng cao hơn.
Mức thưởng Tết khác nhau ở các địa phương
Báo cáo tình hình thưởng Tết 2023 cho thấy, TP Đà Nẵng có địa phương có mức thưởng Tết Nguyên đán cao nhất với mức hơn 1 tỷ đồng thuộc về một doanh nghiệp dân doanh; Bình Dương thưởng Tết 2023 cao nhất 896 triệu đồng; TPHCM thưởng Tết 2023 cao nhất 759 triệu đồng; Hà Nội thưởng Tết cao nhất 400 triệu đồng; Bắc Ninh thưởng Tết cao nhất 379,8 triệu đồng; Bắc Giang (cao nhất hơn 120 triệu đồng/người), Vĩnh Phúc (cao nhất 260 triệu đồng/người), Thanh Hóa (cao nhất 360 triệu đồng/người), Khánh Hoà (cao nhất 200 triệu đồng/người); Hải Dương thưởng Tết cao nhất gần 189 triệu đồng…Tuy nhiên, mức thưởng Tết thấp nhất tại các địa phương chỉ 50.000 đồng;100.000 đồng đến 500.000 đồng…
Người lao động cũng cần chia sẻ với doanh nghiệp nếu mức thưởng Tết không được như kỳ vọng?
Đó là việc không thể khác. Người lao động nên chia sẻ với doanh nghiệp nếu thưởng Tết không như kỳ vọng bởi những năm vừa qua, nhiều doanh nghiệp đã rất khó khăn. Đằng sau chuyện hàng nghìn công nhân bị nghỉ việc trước Tết cho thấy một thực tế là sức mua trên thế giới đang giảm đi rất nhiều, vì thế cần có sự đồng lòng của người lao động với chủ doanh nghiệp, đồng thời người lao động phải kiểm soát chi tiêu.
Xin cảm ơn ông đã chia sẻ!
Tiền thưởng Tết có phải đóng thuế thu nhập cá nhân?
Theo quy định tại Điều 103 Bộ luật Lao động quy định: “Thưởng là số tiền hoặc tài sản hoặc bằng các hình thức khác mà người sử dụng lao động thưởng cho người lao động căn cứ vào kết quả sản xuất, kinh doanh, mức độ hoàn thành công việc của người lao động”. Bộ luật Lao động không có quy định cụ thể nào về việc bắt buộc người sử dụng lao động phải có trách nhiệm thưởng Tết cho người lao động. Do đó, tiền thưởng Tết phụ thuộc vào tình hình hoạt động kinh doanh của công ty, các chỉ số hiệu quả; năng suất làm việc và mức độ hoàn thành công việc của người lao động trong một năm.
Căn cứ Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi 2012 và Điểm e Khoản 2 Điều 2 Thông tư 111/2013/TT-BTC, thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân bao gồm cả tiền thưởng, trừ 4 trường hợp: Tiền thưởng kèm theo danh hiệu được Nhà nước phong tặng; Tiền thưởng kèm theo giải thưởng quốc gia, giải thưởng quốc tế được Nhà nước Việt Nam thừa nhận; Tiền thưởng về cải tiến kỹ thuật, sáng chế, phát minh được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền công nhận; Tiền thưởng về việc phát hiện, khai báo hành vi vi phạm pháp luật với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Như vậy, tiền thưởng Tết vẫn phải nộp thuế TNCN nếu tổng thu nhập từ tiền lương, tiền công đến mức phải nộp thuế.
>>> Mời độc giả xem thêm video Thưởng Tết bằng hiện vật có hợp lý?
Hải Ninh (thực hiện)