Theo chân ngư dân xem vũ điệu cá nhảy

Bãi ngầm Macclesfiel đầy hấp dẫn đối với ngư dân.

Tàu thả neo nằm giữa biển Đông, nhưng bên dưới là một rạn san hô ngầm dài 139 km, rộng 61 km, gọi là bãi Macclesfield. Màn hình định vị trên tàu nhấp nháy tín hiệu 15 độ 30 phút vĩ độ bắc - 113 độ 56 phút kinh đông, hải đồ điện tử hiển thị độ sâu của bãi ngầm có nơi chỉ từ 9 đến 11 mét. Vậy là giữa biển Đông xa cách đất liền hàng trăm hải lý, ngư dân lại có một chỗ dựa. Lão ngư dân Nguyễn Đông lớn tuổi nhất trên tàu (68 tuổi) cho biết: “Dân Kỳ Hà tỉnh Quảng Nam làm giàu nhờ ở đây. Vùng này đánh không bao giờ hết cá”.

Tôi theo con tàu được đóng theo Nghị định 67 ra Macclesfield ra khơi, thời điểm thời tiết trong đất liền đầy u ám, biển có mưa giông, nhưng khi ra tới vùng Macclesfied thì là một thế giới khác. Đó là nắng vàng tươi, bầu trời trong xanh đầy chim hải âu chao lượn; sóng biển phẳng lặng nên cá chuồn bay là là trên mặt biển, cá chủa biểu diễn những màn đuổi bám và đớp mồi ngoạn mục. Trước khi màn đêm buông xuống, cả mặt biển rám vàng, màu của hoàng hôn.

Tôi chợt nhớ câu chuyện của ngư dân Nguyễn Trung ở xã Bình Châu huyện Bình Sơn tỉnh Quảng Ngãi kể về những con sóng lạ ở Macclesfield. Đó là những đêm ngư dân đóng cửa tàu ngủ say, bất chợt có một lượn sóng lớn tràn qua và phủ lên con tàu. Tất cả ngư dân chồm dậy và choàng lấy can nhựa theo phản xạ tự nhiên. Khi nhận ra đó là “ông sóng mòi” thì mọi người râm ran kéo nhau ra sàn vắt quần áo và chăn cho ráo nước rồi lại chui vào ca bin ngủ tiếp. Sóng mòi hiếm gặp, nhưng xuất hiện thì làm chao đảo cả tàu.

Ngư dân trên tàu Quyết Tiến ráp máy tời để chuẩn bị kéo lưới.

Bãi ngầm Macclesfield có máng biển sâu 2.500 mét, đồng bằng biển sâu hơn 4.000 mét. Có thể những độ sâu bất thường đã tạo ra những con sóng lạ, khiến cho Macclesfiel thêm phần huyền bí và quyến rũ các ngư dân khám phá.

Phần lớn những người trong đất liền, hoặc các nhà báo chưa từng đồng hành cùng ngư dân thì rất dễ nhầm tưởng, ngư dân ra khơi sẽ đi săn luồng cá. Nhưng sự thật thì ngược lại, đó là tàu chọn tọa độ cá rồi bật đèn suốt đêm để thu hút luồng cá. Có khi ngư dân ra tới vùng biển Hoàng Sa và bật máy dò quét, nếu thấy cá chưa nhiều thì cứ neo tàu cho ngư dân ăn chơi thỏa thích vài ngày. Riêng thuyền trưởng thì suốt đêm ra ngắm mặt nước để xem đàn cá chạy và ước chừng sản lượng trên máy quét. Cá ở vùng biển khơi thấy bóng tàu sẽ tự quần tụ đến và xem đây như một ngôi nhà để trú ngụ. Đôi khi vài chục tấn cá kéo đến núp bóng tàu.

Khi màn đêm bao phủ bãi ngầm Macclesfield, tàu Quyết Tiến bật 50 bóng đèn pha gắn trên nóc tàu. Những chiếc bóng có hình ô van như trái dưa hấu, nhưng công suất lên đến 1000 w/bóng. Ở trong đất liền, 50 bóng đèn kia trở thành luồng sáng phát quang cả một vùng, đến nỗi có thể nhìn thấy từng con kiến chạy ở những tàu gần đó. Nhưng điều khá kỳ lạ, đó là ở giữa biển khơi bao la và xanh thẳm, con tàu trở nên nhỏ nhoi và luồng sáng kia dường như đã bị màn đêm đặc quánh hút cạn, nên độ lan tỏa chỉ còn cách tàu chừng 25 mét.

Đêm đầu tiên ở Macclesfield, mặt biển phẳng lặng và chỉ hơi gợn sóng nhẹ. Chỉ sau 1 tiếng đồng bật đèn, đàn cá từ xa đã bắt đầu kéo đến quần tụ gần tàu. Khi gió biển thổi và sóng nhấp nhô thành những cánh sóng bạc đầu, lũ cá chuồn lập tức biến mặt biển khu vực gần tàu thành “sàn nhảy đêm” hết sức kỳ thú. Đàn cá liên tục nhảy dựng lên và bay khắp mặt biển, phát ra âm thanh xào xào như tiếng vỗ tay. Đàn chim hải âu trắng thả người ngủ yên trên mặt biển như những chú vịt đồng. Khi thấy “sàn nhảy” rộn rã, lũ chim lập tức rít lên ken két vào bắt đầu một cuộc săn mồi dưới ánh đèn pha, tạo nên khung cảnh ngoạn mục giữa biển Đông.

Trước đây, chủ tàu thường tuyển theo một ngư dân đặc biệt, đó là thợ dòm cá. Ngư dân này thay thuyền trưởng dõi mắt xuống mặt biển và nhìn đàn cá chạy để ước tính sản lượng. Thỉnh thoảng ông thợ dòm cá đeo gương lao tõm xuống biển để ngắm nhìn trực tiếp dưới nước. Hiệu lệnh “bủa lưới” được thực hiện, khi đàn cá lên đến vài tấn. Nhưng tàu cá hiện đại nên đã gắn “mắt thần”. Thuyền trưởng Tiến luôn dõi theo những chấm đỏ ẩn hiện trên màn hình 14 inches, miệng trầm trồ tiếng Quảng Nam đặc sệt: “Ở tê (kia), cá chừng vài tấn răng?”.

Ông thuyền trưởng luôn nâng niu một vật quý được đặt trong ca bin, đó là máy dò quét cá Furuno 8 L, góc quét 360 độ, đa chùm tia, trị giá 1,4 tỷ đồng. Đó thực sự là một chiếc máy săn ngầm đáng đồng tiền bát gạo. Máy được nối với đầu dò phát tín hiệu ra đa dưới nước. Khi đàn cá di chuyển, cả cụm đỏ trên màn hình nhấp nháy, hiển thị vị trí tương ứng. Chỉ thiếu mỗi điều, đó là ngư dân không biết đó là loại cá gì, nên đành phỏng đoán bằng tiếng trầm trồ “chắc cá ồ rồi, con này cá bò gù đi nhanh ghê, vài tấn cá…”.

Trên tàu có 15 ngư dân ở cửa biển Kỳ Hà thì một nửa là ngư dân chuyên làm nghề câu bủa, còn lại là ngư dân câu mực khơi. Khi lên tàu đánh lưới, các ngư dân không quên nghề cũ bằng cách buộc 2 sợi dây câu thả sau đuôi tàu và gọi là “đi chợ”. Chiếc câu này cũng là “máy dò cá” rẻ tiền nhất. Trong suốt chặng đường hành trình, bóng cá bặt tăm. Nhưng khi tàu bắt đầu ra tới quần đảo Hoàng Sa thì lưỡi câu bắt đầu dính cá ngừ to như bắp tay. Ngư dân Trần Tương liên tục nhấc câu và reo lên với vẻ hài hước: “Vào vùng cá rồi… bỏ vào, bỏ vào”.

Có phiên lưới, ngư dân đánh được 40 tấn cá