Sửa Luật Đất đai phải khắc phục được tình trạng nhà “siêu mỏng, siêu méo”

Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định về nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Theo đó, Nhà nước thu hồi đất theo quy định tại Điều 78 của Luật này về Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh và Điều 79 về Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng mà phần diện tích còn lại của thửa đất sau thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa theo quy định của UBND cấp tỉnh, nếu người sử dụng đất đồng ý thu hồi đất thì UBND cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ, quản lý diện tích đất này theo quy định của pháp luật.

Để tránh tình trạng nhà “siêu mỏng, siêu méo”, trong khi những người có đất cũng không thể tự thỏa thuận để hợp thức được phần diện tích nhỏ hơn diện tích tối thiểu sau khi được tách thửa mặc dù có sự vận động dân vận của các cơ quan, có ý kiến đề nghị thực hiện thu hồi bắt buộc đối với những trường hợp này để bảo đảm không phát sinh những quỹ đất xen kẹt. Tuy nhiên, đây là điều phải hết sức cân nhắc để không ảnh hưởng đến quyền lợi của người có đất bị thu hồi.

Do đó, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định, UBND cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ đối với phần diện tích còn lại của thửa đất sau thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa theo quy định chỉ khi người sử dụng đất đồng ý thu hồi đối với phần đất này là hoàn toàn phù hợp. Điều này được hiểu là việc thu hồi phải trên cơ sở của việc tuyên truyền, vận động và chỉ khi người sử dụng đất đồng ý thì Nhà nước mới được phép thu hồi đối với phần diện tích này. Nếu chúng ta đặt vấn đề bắt buộc thu hồi đối với phần diện tích này có thể sẽ dẫn đến vi hiến.

Thảo luận Luật Đất đai (sửa đổi) tại Hội nghị đại biểu chuyên trách, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội Phạm Thị Thanh Mai đồng tình với quy định nguyên tắc xử lý đối với trường hợp Nhà nước thu hồi đất mà phần diện tích còn lại của các thửa đất sau thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa theo quy định của UBND tỉnh, để tránh thực trạng phát sinh rất nhiều mảnh đất “siêu mỏng, siêu méo” xuất hiện trên đường phố.

Theo đó, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai đề nghị thực hiện thu hồi bắt buộc đối với những trường hợp này để đảm bảo không phát sinh những quỹ đất xen kẹt; đề nghị giao Chính phủ có cơ chế để quản lý, sử dụng, quy định tùy theo thực tiễn của địa phương đối với diện tích đất này để đảm bảo nguyên tắc sử dụng tiết kiệm và hiệu quả quỹ đất.

Đồng quan điểm, tuy nhiên, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn tỉnh Đồng Tháp) cho rằng, trong trường hợp này, nhà nước thu hồi đất cần phải có sự thoả thuận, đồng tình của người dân. Theo đó, khi quy hoạch và thu hồi đúng phần đất đó rồi, còn 1-2m lại phá quy hoạch để thu hồi thì người dân đặt vấn đề “có tiêu cực trong việc đó”.

Theo Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh, trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đang quy định “nếu thu hồi với điều kiện người dân phải đồng tình, đồng thuận”. Theo đó, quy định này nhằm đảm bảo được quyền của nhân dân, còn việc xây nhà “siêu méo, siêu mỏng” có một luật khác và quy định về quy hoạch đô thị điều chỉnh. Đây là một nội dung các địa phương, nhiều doanh nghiệp cũng đề xuất nhưng theo luật khi chúng ta đã tự thỏa thuận có nghĩa đây là quan hệ dân sự, còn việc Nhà nước thu hồi là quan hệ hành chính. Quy định như vậy để đảm bảo quy định của pháp luật tránh tình trạng “đầu dân sự đuôi hành chính".

Liên quan tình trạng nhà “siêu mỏng, siêu méo”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho hay, cơ quan thẩm tra đã đề xuất Nhà nước bổ sung thêm cơ chế, chính sách và tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân hưởng ứng chính sách này để đề nghị thu hồi. Đây là quyền của người bị thu hồi, đặt vấn đề thu hồi ngay thì có thể vi hiến. Còn trường hợp để nhà “siêu mỏng, siêu méo” thì pháp luật về xây dựng sẽ phải xử lý vấn đề này. Trong trường hợp đấy không cho phép xây dựng nhà trên diện tích đất không đủ để tách thửa.

Đối với thu hồi đất, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, hiện nay vẫn còn các ý kiến khác nhau liên quan đến các phương án mở rộng hay thu hẹp các trường hợp đất cho xây dựng nhà ở thương mại. Vì vậy nên giữ như quy định hiện hành ở Điều 23 của Luật Nhà ở, bởi đây là vấn đề khó. Các địa phương cũng mong muốn quy định theo hướng trong trường hợp thỏa thuận nhưng không thỏa thuận được hết 100% thì Nhà nước thu hồi, nhưng hiện luật không cho phép từ dân sự chuyển sang hành chính, nên địa phương gặp vướng mắc trong vấn đề này. Phương án nào để giải quyết vấn đề này cũng là thách thức cho cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra.