Nước sạch Sông Đà xin lỗi dân Hà Nội: Chưa đủ... cần xử lý Viwasupco theo pháp luật nữa?

Hơn 2 tuần sau khi xảy ra sự cố xả dầu thải đầu độc sông Đà, Công ty cổ phần nước sạch sông Đà vừa mới phát đi thông cáo báo chí trong đó thừa nhận chưa có kịch bản ứng phó phù hợp với tình huống khẩn cấp, dẫn đến lúng túng trong xử lý ban đầu, gây ra những đảo lộn trong sinh hoạt bình thường của người dân.

Đáng chú ý, sau sự xin lỗi gượng ép của ông Nguyễn Văn Tốn, Tổng Giám đốc Cty nước sạch Sông Đà vì khách hàng cần mà không đến kịp thời và ông Phó Giám đốc Bùi Văn Đăng thì cương quyết “Xin lỗi hay không phải chờ kết luận cuối cùng của cơ quan chức năng", mới đây, trong bản thông cáo báo chí, Viwasupco đã chính thức gửi lời xin lỗi đến người dân, những người bị ảnh hưởng trực tiếp từ sự cố và mong được lượng thứ.

Đáng chú ý, thay vì “Chúng tôi là đơn vị thiệt hại nặng nhất”, Viwasupco đã "ý thức được sự lo lắng của khách hàng và sự hoang mang của người dân mới là tổn thất lớn nhất".

Tuy nhiên trước sự thiếu trách nhiệm của Viwasupco khiến hàng trăm nghìn hộ dân phía Tây Nam TP Hà Nội bị ảnh hưởng, dư luận cho rằng, lời xin lỗi của Viwasupco dù là cần thiết nhưng vẫn phải truy trách nhiệm của doanh nghiệp này liên quan vụ việc trên.

Trao đổi với PV Kiến Thức, Luật sư Đặng Văn Cường, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, lẽ ra Viwasupco phải xin lỗi khách hàng từ khi sự việc xảy ra chứ không phải mãi đến thời điểm này mới chính thức có lời xin lỗi.

Việc xin lỗi không chỉ là văn hóa mà còn là thái độ, trách nhiệm của đơn vị cung cấp nước sạch đối với sức khỏe của hàng triệu người dân thủ đô. Bởi vậy, dù là lời xin lỗi muộn màng nhưng cũng làm việc cần thiết để nâng cao đạo đức, ý thức trong kinh doanh, trong giao tiếp xã hội.

Trên thực tế, rất khó để có thể yêu cầu đại diện doanh nghiệp này đến xin lỗi từng hộ dân, từng khách hàng. Bởi vậy, hình thức xin lỗi phù hợp là có thể thực hiện công khai tại trụ sở của doanh nghiệp này, công khai lên Website của doanh nghiệp và thông cáo báo chí.

Tuy nhiên, theo Luật sư Đặng Văn Cường, việc nhận lỗi, xin lỗi là cần thiết nhưng không phải xin lỗi là xong. Cơ quan công an sẽ tiếp tục xác minh làm rõ trách nhiệm pháp lý của cá nhân và công ty này, nếu đủ căn cứ thì phải khởi tố về tội vi phạm quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường theo quy định tại Điều 237 Bộ luật hình sự năm 2015.

Luật sư Cường cho rằng, đối với với trách nhiệm dân sự đối với những thiệt hại mà các hộ dân phải gánh chịu trong suốt thời gian qua thì việc doanh nghiệp này đền bù một tháng tiền nước là không thỏa đáng.

Việc công ty không thu tiền một tháng tiền nước đó là ý chí đơn phương của công ty này đối với khách hàng chứ không phải là kết quả của một việc thỏa thuận. Bởi vậy, ý chí đơn phương của công ty nước sạch Sông Đà này không làm mất quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại của các hộ dân.

Ngoài việc không nộp tiền một tháng tiền nước theo tự nguyện của công ty thì các hộ dân bị thiệt hại về vật chất, tinh thần vẫn có quyền yêu cầu công ty này bồi thường toàn bộ những thiệt hại đã gây ra đối với từng hộ gia đình.

Thiệt hại bao gồm chi phí để mua nước sinh hoạt, tiền chi phí thau rửa đường ống, thay lõi lọc, tiền chi phí thăm khám, điều trị, thu nhập bị mất bị giảm sút và tiền bồi thường tổn thất về tinh thần... Mức thiệt hại của mỗi gia đình có thể khác nhau bởi vậy các hộ dân bị thiệt hại từ việc ô nhiễm nguồn nước có thể khác nhau, bởi vậy mỗi hộ dân sử dụng nước Sông Đà bị nhiễm bệnh đều có quyền yêu cầu đơn vị cung cấp nước và công ty nước sạch Sông Đà có trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại đã gây ra đối với các hộ dân theo mức thiệt hại thực tế đã xảy ra.

Luật sư Lê Hằng, Công ty Luật TAT Law firm cho răng, sự cố ô nhiễm môi trường nước do Công ty cổ phần nước sạch Sông Đà (công ty Sông Đà) cung cấp cho người dân có mùi “khét” trong những ngày qua đã ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng chục nghìn hộ dân các quận huyện phía Tây Nam Hà Nội, ảnh hưởng đến sức khỏe, đời sống của người dân vì đây là nguồn nước thiết yếu, sinh hoạt hàng ngày của người dân và có tác động xấu đến cộng đồng dân cư.

Mới đây, trong thông cáo báo chí ngày 25/10, Viwasupco cho biết “ ý thức sự lo lắng và sự hoang mang của người dân mới là tổn thất lớn nhất, chúng tôi xin cấp nước miễn phí trong kỳ sự cố tương đương một tháng tiền nước, Luật sư Lê Hằng cho rằng, Luật bảo vệ môi trường, luật tài nguyên nước, luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng quy định rất cụ thể, rõ ràng về trách nhiệm của chủ cơ sở sản xuất, cơ quan quản lý, các cấp chính quyền địa phương trong việc phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường, xác định thiệt hại và khắc phục sự cố.

Theo đó, người đứng đầu trực tiếp của tổ chức phải chịu trách nhiệm đối với hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường có liên quan đến hoạt động của tổ chức mình.Tổ chức, cá nhân gây ô nhiễm, suy thoái môi trường có trách nhiệm khắc phục hậu quả và bồi thường thiệt hại do hành vi của mình gây ra; Trường hợp cá nhân gây ô nhiễm, suy thoái môi trường do thực hiện nhiệm vụ được tổ chức giao thì tổ chức phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.

Do giữa Công ty CP nước sạch Sông Đà và người dân có Hợp đồng dịch vụ cung cấp nước sinh hoạt nên Công ty phải chịu trách nhiệm thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ theo Hợp đồng. Trường hợp công ty có lỗi trong việc cung cấp nguồn nước không đảm bảo chất lượng cho người tiêu dùng thì phải chịu trách nhiệm dân sự, hình sự hoặc bồi thường thiệt hại cho người dân khi phát sinh hậu quả.

Công ty Sông Đà đưa ra mức chia sẻ chi phí với người dân 1 tháng tiền nước, tuy nhiên trong trường hợp không đồng ý với phương án trên người dân có quyền yêu cầu Công ty chi trả mức bồi thường thiệt hại theo qui định của pháp luật. Trong trường hợp này nếu người dân không thỏa thuận được mức bồi thường thì có quyền khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bồi thường thiệt hại.

Về trách nhiệm dân sự, pháp luật có quy định rõ về trường hợp này. Cụ thể, điều 608, Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Cá nhân, pháp nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng hàng hoá, dịch vụ mà gây thiệt hại cho người tiêu dùng thì phải bồi thường”. Đồng thời, tại khoản 1, điều 23, luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng ghi nhận: “Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp hàng hóa có khuyết tật do mình cung cấp gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng”.

Trong trường hợp này nếu không thỏa thuận được mức bồi thường, người dân có quyền và nên thống kê chi tiết thiệt hại do dùng nước Sông Đà bị ô nhiễm để làm đơn khởi kiện công ty nước sạch Sông Đà ra tòa án có thẩm quyền. Các chi phí thực tế như mua nước sạch sử dụng trong thời gian nào, thay các đầu lọc của máy lọc nước ..với các hóa đơn chứng từ cụ thể hoặc nếu có ảnh hưởng sức khỏe thì phải có chứng từ hợp lệ khám chữa bệnh, thuốc theo đúng qui định tại Điều 590 Bộ luật dân sự 2015 thì thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm bao gồm “các chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại; thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị thiệt hại, nếu thu nhập thực tế của người bị thiệt hại không ổn định và không thể xác định được thì áp dụng mức thu nhập trung bình của lao động cùng loại; Chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc người bị thiệt hại trong thời gian điều trị”.

Ngoài ra người dân còn có thể yêu cầu bồi thường tổn thất về tinh thần theo quy định. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận, nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có sức khỏe bị xâm phạm không quá 50 lần mức lương cơ sở do nhà nước qui định.

Việc các hộ gia đình khởi kiện đơn lẻ có thể gây khó khăn nên người dân có thể ủy quyền cho các cá nhân hoặc Ban quản trị chung cư tham gia vụ việc. Đồng thời, người dân có thể đề nghị tổ chức xã hội đại diện cho dân hoặc tự mình khởi kiện theo điểm b Điều 28 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010. Theo đó, các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thực hiện những nhiệm vụ “Hướng dẫn, giúp đỡ, tư vấn người tiêu dùng khi có yêu cầu; Đại diện người tiêu dùng khởi kiện hoặc tự mình khởi kiện vì lợi ích công cộng..”

Luật sư Hoàng Tùng, Trưởng VPLS Trung Hòa – Đoàn LSTP Hà Nội cho rằng, Viwasupco xin lỗi người tiêu dùng sau 17 ngày là hành động rất muộn màng thể hiện sự vô trách nhiệm, vô cảm của họ với khách hàng người tiêu dùng về tính mạng sức khỏe hàng triệu người dân Hà Nội. Hơn nữa văn bản này cũng không có người đại diện pháp luật công ty ký đóng dấu mà chỉ là dấu treo.

Vấn đề nổi cộm ở đây là quy định về kiểm soát nguồn nước đầu vào làm nguyên liệu cho sản xuất và quy trình xử lý nước tại nhà máy Viwasupco đối với việc cung cấp một loại sản phẩm dịch vụ đặc biệt nước sạch sử dụng cho mục đích sinh hoạt.

Theo Nghị định 117/2007 và sau này là Nghị định 124/2011/NĐ CP ngày 28/2/2011 quy định về sản xuất ,cung cấp, tiêu thụ nước sạch cũng như Thông tư 41/2018 ngày 14/12/2018 của Bộ trưởng bộ Y tế ban hành “Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước sạch sử dụng cho mục đích sinh hoạt đã có hiệu lực thi hành từ ngày 15/6/2019 quy định rất rõ trách nhiệm của đơn vị cấp nước và các cơ quan quản lý nhà nước liên quan.

Cụ thể, tại điều 5 thông tư này quy định về trách nhiệm thi hành khoản 7 quy định đơn vị cấp nước phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về chất lượng nước sạch do đơn vị mình cung cấp.

Báo cáo kết quả thử nghiệm chất lượng nước sạch hàng quý, lưu trữ và quản lý hồ sơ theo dõi về chất lượng nước sạch và chịu sự thanh tra, kiểm tra giám sát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Vậy, Công ty Viwasupco cần cá thể hoá trách nhiệm cá nhân đối với cán bộ trực tiếp được phân công giám sát các chỉ tiêu nước bị nhiễm bẩn đã báo cáo và đề xuất hướng xử lý cũng như đề nghị tạm ngừng cung cấp bán nước chưa? Nếu có thì lãnh đạo nào cụ thể chỉ đạo việc vẫn tiếp tục bán cấp nước bẩn khi đã có đề nghị của giám sát kỹ thuật, phòng ban liên quan?

Như vậy phải xem xét hàng loạt trách nhiệm cá nhân tại Viwasupco mới rõ ràng và cá thể hoá trách nhiệm đem lại lòng tin của người tiêu dùng cũng như thực hiện quy trình sản xuất nước một cách khắt khe an toàn nhất.

Hậu quả xảy ra đặc biệt nghiêm trọng như vậy nên không thể bỏ qua trách nhiệm người đứng đầu lại đơn vị này. Các cá nhân người có trách nhiệm cụ thể này cần đánh giá mức độ lỗi cố ý hay vô ý biết nước không đảm bảo chất lượng vẫn cấp bản để đánh giá mức độ vi phạm để xem xét quy buộc trách nhiệm hình sự rõ ràng để trừng phạt và răn đe nghiêm túc nhất.

Đối với các cơ quan liên quan mà nhất là Trung tâm kiểm soát bệnh tật TP Hà Nội, Sở Y tế HN, UBND TP Hà Nội, trung tâm y tế cấp huyện cũng đã được cụ thể hoá trách nhiệm thi hành trách nhiệm chuyên môn tại thông tư 41/2018 Bộ Y tế.

Việc chậm trễ, lúng túng thiếu trách nhiệm của những người có trách nhiệm tại các cơ quan này gián tiếp làm cho người dân phải hơn 1 tuần sử dụng nguồn nước bẩn gây hậu quả khôn lường. Các đơn vị quản lý này cũng cần kiểm điểm và có hình thức kỷ luật nghiêm cán bộ của đơn vị mình được phân công, nếu có dấu hiệu cũng đề nghị chuyển cơ quan điều tra xem xét xử lý theo quy định pháp luật. Hiện Công an tỉnh Hòa Bình đang điều tra vụ án nên cần thiết phải mời hoặc triệu tập những cá nhân liên quan của Viwasupco và của các cơ quan quản lý Hà Nội để làm rõ việc có hay không cố ý cấp nước bẩn và hành vi thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.