EVN Hà Nội đổi lịch chốt số điện, người tiêu dùng thiệt hại hay lợi?

Tổng Công ty Điện lực Thành phố Hà Nội (EVN Hà Nội) mới đây cho biết, bắt đầu từ ngày 30/11 sẽ thực hiện thay đổi lịch chốt số điện vào ngày cuối tháng tại 21 quận, huyện trên địa bàn Hà Nội. Điều này đồng nghĩa số ngày sử dụng điện của người dân trong tháng 10 thay vì 31 như mọi khi, sẽ thành tối thiểu 41 đến tối đa 58 ngày, tức tăng thêm 11-28 ngày.

Một số ý kiến lo ngại, hóa đơn tiền điện sẽ thu vào tháng 12 của năm nay sẽ cao hơn so với bình thường do số ngày tiêu thụ điện tăng lên, tác động vào túi tiền người tiêu dùng.

PV Tri thức và Cuộc sống đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá cả - Bộ Tài chính và ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội bảo vệ Quyền lợi Người Tiêu dùng Việt Nam, về vấn đề trên.

PGS.TS Ngô Trí Long: Căn bản giá điện theo lũy tiến, đương nhiên càng dùng nhiều, giá sẽ càng tăng. Do đó, khi chốt số điện 30 ngày, giá sẽ khác với 40 ngày. Tuy nhiên, cách tính chỉ nên tính giá bậc thang trong 30 ngày, phải trừ sự biến động đó đi và phải đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Vối với tháng đầu, thời gian sử dụng điện trong tháng của người dân tạm tăng thêm 11-28 ngày, việc tính tiền điện theo bậc thang lũy tiến được EVN Hà Nội cam kết đảm bảo đúng quyền lợi của khách hàng, không có sự thay đổi so với trước đây.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Tôi nghĩ người tiêu dùng sẽ không bị ảnh hưởng hay thiệt hại. Bởi chỉ có thay đổi thời gian ghi chỉ số công tơ điện, còn vẫn là thời gian sử dụng điện thực tế. Trước đây, hầu hết công tơ cơ phải có đội ngũ đi ghi số điện nhưng hiện nay, địa bàn TP Hà Nội đã được lắp đặt công tơ điện tử có tính năng thu thập dữ liệu từ xa, cho phép ghi chỉ số công tơ điện một lần vào cuối tháng.

PGS.TS Ngô Trí Long: Điện là nguyên liệu đầu vào hữu hạn, không phải vô hạn, nên phải sử dụng tiết kiệm. Muốn tiết kiệm phải dùng biểu giá lũy tiến. Có nghĩa càng dùng nhiều, người tiêu dùng sẽ phải trả nhiều. Điều này trái với quy luật buôn bán thông thường của thị trường.

Thường ở thị trường càng mua nhiều càng rẻ, mua ít thì đắt. Bên cạnh đó, cung hiện này không đáp ứng đủ cầu. Nhu cầu sử dụng điện tăng rất cao, để hạn chế sử dụng, tiết kiệm điện phải dùng giá mà dùng giá phải lũy tiến. Khi dùng lũy tiến đương nhiên khác giá bình thường. Đó là những lý do buộc ngành điện phải tính theo lũy tiến.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Tại họp báo về việc này, tôi đã có ý kiến việc tiêu thụ điện tăng lên cần phải phân tích lý do. Không phải do tiêu thụ một mà tiền điện mất gấp rưỡi, việc này cũng là do cách ghi, thời hạn ghi chỉ số công tơ khác nhau dẫn đến như vậy. Do đó, ngành điện cần tiếp tục truyền thông nhiều hơn, đặc biệt là gần đến thời kỳ triển khai thực hiện chủ trương này.

PGS.TS Ngô Trí Long: Trước sự bất cập, không thỏa đáng với cơ chế giá đó, EVN Hà Nội phải suy nghĩ như thế nào để tránh sự phản ứng của công luận, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

PGS.TS Ngô Trí Long: So với các nước trong khu vực hiện nay, giá điện thấp chứ không phải cao.

Điện là độc quyền, Nhà nước quy định giá, EVN không được quy định giá. Mỗi lần tăng giá điện có sự kiểm soát rất chặt chẽ. Sự bất cập hiện nay, trong Quyết định 24, cứ 6 lần giá đầu vào nguyên liệu tăng khách quan, không phải tăng chủ quan, thì phải điều chỉnh giá. Tuy nhiên, thực tế lại không thực thi do lo sợ điện là mặt hàng nhạy cảm, ảnh hưởng vĩ mô, mặt bằng giá. Điện tăng giá thì các mặt hàng khác cũng đồng loạt tăng giá nên phải kìm nén tăng giá điện.

Thực tế cho thấy, từ năm 2019 đến nay mới tăng giá điện một lần 3%, trong khi giá đầu vào đáng lý phải tăng 13 đến 15% mới đủ. Việc tính giá điện không phải tự ngành điện tính. Đầu tiên, EVN tính, cơ quan kiểm toán vào kiểm toán xem đúng hay không, sau đó các cơ quan chức năng như Bộ Tài Chính, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước thẩm định lại cùng Bộ Công thương. Cuối cùng, Bộ Công thương mới công bố giá điện, chứ không phải EVN quyết định giá điện.

Hiện nay, có sự bất cập khi giá nguyên liệu đầu vào tăng mà “ông” cơ chế ra định chế, thể chế pháp lý rõ ràng nhưng lại không thực thi, gây khó khăn cho ngành điện, thiếu nguồn điện là như vậy.

PGS.TS Ngô Trí Long: Độc quyền và cạnh tranh là đối lập của nền kinh tế. Độc quyền thường gây tác hại đến nền kinh tế và người tiêu dùng nhiều hơn nên xu hướng là các nước luôn kiểm soát độc quyền; còn xóa thì rất khó. Ngay nước Mỹ cũng ra Luật chống độc quyền nhưng không thể xóa được. Bởi kinh tế thị trường là kinh tế cạnh tranh có hiệu quá, trong quá trình cạnh tranh lại nảy sinh độc quyền.

Độc quyền và cạnh tranh là bạn đường, sinh đôi trong nền kinh tế thị trường.Tuy nhiên, dù không xóa được độc quyền cần phải kiểm soát và hạn chế, khuyến khích làm sao để tạo môi trường cạnh tranh.