Đưa, nhận và môi giới hối lộ: Không liêm chính thì… luôn ham hố

TAND TP Hà Nội đang xét xử 54 bị cáo nguyên là quan chức, cán bộ của 4 Bộ, 2 tỉnh, 5 cơ quan đại diện Ngoại giao của Việt Nam cùng nhiều lãnh đạo doanh nghiệp trong đại án "chuyến bay giải cứu" về các tội: Đưa hối lộ; Nhận hối lộ; Môi giới hối lộ; Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.

Thiếu tướng Lê Văn Cương, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Bộ Công an, khi đề cập vụ việc trên, đã dẫn câu nói của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Người liêm khiết thì bất luận gặp hoàn cảnh nào cũng không động lòng tham, cũng chẳng muốn ham hố vật chất…”.

Ông Cương cho rằng, các bị cáo từng là cán bộ, lãnh đạo bộ, ngành trong vụ “chuyến bay giải cứu” không chỉ suy thoái về đạo đức, mà đã tha hóa đến tột cùng.

Bác Hồ từng nói: "Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông. Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc. Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính. Thiếu một mùa thì không thành trời. Thiếu một phương thì không thành đất. Thiếu một đức thì không thành người”.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng nhiều lần nói về liêm chính và xây dựng văn hóa liêm chính trong đội ngũ cán bộ, đảng viên: "Thanh sạch, liêm khiết ấy chính là liêm vậy. Hơn nữa, chính là tinh thần chí công vô tư, ‘dĩ công vi thượng’ và biết quên mình mà làm chuyện ích lợi chung. Người liêm khiết luôn giữ cho nhân cách mình được vẹn toàn, thanh danh mình được thơm tho, không lợi dụng địa vị mình để ‘chiếm công vi tư’, để nhũng nhiễu, bóc lột đồng loại. Chung quy một người liêm chính là người tài đức xứng với danh vị của mình, với chức tước, phận vị của mình".

Những ý kiến đó đúng trong mọi thời đại. Các vụ án tham nhũng thời gian qua và vụ “chuyến bay giải cứu” đang xét xử cho thấy: “Nếu không Liêm thì của gì cũng cả gan lấy; không Sỉ thì việc gì cũng bất chấp làm”. Cán bộ không giữ lòng trong sạch dễ sa vào tội lỗi, không giữ đạo đức, không khắc chế lòng tham sẽ bất chấp mọi thứ để làm.

“Chuyến bay giải cứu” là vụ án đặc biệt nhất trong các đại án tham nhũng đến thời điểm hiện tại, bởi nó liên quan sinh mạng con người. Các bị cáo từng là lãnh đạo, quan chức, cán bộ, ngành, địa phương đã bằng nhiều cách để ăn chặn, ăn hối lộ trong bối cảnh đồng bào người Việt ở nước ngoài muốn về nước khi Covid-19 ở một số quốc gia thời điểm đó diễn biến phức tạp.

Điều đó chứng tỏ hành vi của các bị cáo từng là cán bộ, lãnh đạo bộ ngành này không chỉ suy thoái về đạo đức, mà đã tha hóa đến tột cùng. Họ nhẫn tâm không chỉ bởi hành vi nhận hối lộ, trục lợi cá nhân, mà còn nhẫn tâm ăn trên xương máu của đồng bào.

Tôi đề nghị Hội đồng xét xử phải hết sức công minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Phải tận dụng những tình tiết tăng nặng, đúng pháp luật và cẩn thận trong vận dụng tình tiết giảm nhẹ, bởi tính chất nghiêm trọng và sự nhẫn tâm của các bị cáo.

Thật ra, luật pháp Việt Nam hiện nay rất rõ ràng và nghiêm khắc. Hành vi nhận hối lộ được quy định tại Khoản 4, Điều 354, Bộ luật Hình sự: Nếu của hối lộ là tiền, tài sản trị giá từ 1 tỷ đồng trở lên, khung hình phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình. Với tội đưa hối lộ, theo Điều 364 Bộ luật Hình sự năm 2015, nếu số tiền từ 1 tỷ đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 12 đến 20 năm.

Tuy nhiên, nếu các bị cáo nộp khắc phục đầy đủ, ăn năn hối cải có thể xem xét tình tiết giảm nhẹ. Đây là tính nhân đạo, còn các quy định của pháp luật đều khá chặt chẽ, nghiêm minh, đủ tính răn đe với mức hình phạt cao nhất lên đến tử hình. Nhưng theo tôi, Hội đồng xét xử sẽ xem xét có tuyên mức án cao nhất hay không khi bị cáo đã nộp tiền khắc phục vụ án.

Lợi dụng tình hình dịch bệnh Covid-19, vì mục đích lợi nhuận và vụ lợi cá nhân, hành động của những cán bộ này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của cơ quan, tổ chức và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế?

Đúng vậy. Hành vi của các bị cáo trong vụ “chuyến bay giải cứu” gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của Đảng và Nhà nước. Nhiều người trong số họ từng là quan chức, lãnh đạo Bộ, ngành, từng là rường cột của bộ máy Nhà nước, mà lại có hành vi nhẫn tâm như vậy. Khi cả thế giới gồng mình lên chống đại dịch Covid-19, một bộ phận quan chức Việt Nam lại móc ngoặc ăn hối lộ của đồng bào sinh sống, làm việc tại một số nước, thì muốn hay không muốn cũng ảnh hưởng uy tín của Việt Nam trên trường thế giới.

Từ vụ án “chuyến bay giải cứu”, chúng ta cần phải nhìn nhận hệ thống giám sát quyền lực của ta còn có "lỗ hổng". Một số nước như Singapore, Thụy Điển, Phần Lan, New Zealand… đều có điểm chung là quyền lực của quan chức, công chức được giám sát rất chặt chẽ.

Ở nước ta, một số quan chức, công chức lợi dụng việc giám sát chưa thật sự chặt chẽ để thực hiện hành vi sai phạm, biến công quyền thành tư quyền để mưu lợi cho cá nhân, gia đình, hội nhóm. Đó là những biểu hiện của tha hóa quyền lực. Do đó, cơ quan của Đảng, Nhà nước cần phải rà soát việc giám sát quyền lực. Giao quyền lực cho cán bộ đến đâu thì có hệ thống giám sát quyền lực đến đấy.