Đến nơi phụ nữ làm bà ở tuổi... 26 tại Nghệ An

Những đứa trẻ vùng cao tại bản Huồi Ức 2, xã Huồi Tụ (Kỳ Sơn, Nghệ An), nơi phụ nữ làm bà ở tuổi... 26.

Vừa bước chân đến bản Huồi Ức 2 (xã Huồi Tụ), đập vào tai là tiếng nhạc, tiếng hò reo ầm ĩ phát ra từ thung lũng. Trên một khoảng sân rộng, trai gái trong bản đang nắm tay nhau nhảy múa quanh vò rượu. Thấy khách lạ, anh Và Xí Mùa trưởng bản Huồi Ức 2 ra đón, “Hôm nay trong bản có đám cưới, vui lắm, mời các anh vào nhà uống rượu cần với dân làng!”, Trưởng bản Mùa nói. Không thể chối từ lời mời chân thành của người bản địa, tôi hòa vào đám đông, cầm chén rượu ngồi xuống và ngoan ngoãn làm theo hiệu lệnh của chủ xị. Thứ rượu ủ bằng men lá cây rừng, vị ngô ngọt bùi, cay cay, đượm nồng thoang thoảng. Chủ xị miệng hát bài ca thổ ngữ, tay cầm chén rượu. Một vòng là một hiệp.

“Bữa ni dân làng mổ bò ăn mừng đám cưới của Và Y Dờ. Cách đây 4 ngày, Dờ được Xòng Bá Dày sang bắt về làm vợ. Đến hôm qua thì gia đình, họ hàng nhà Dày đưa lễ vật sang. Được sự đồng ý nên hai bên tổ chức đám cưới”, Trưởng bản Và Xí Mùa nói. Đáng ngạc nhiên vì năm nay Và Y Dờ chỉ mới 12 tuổi. Mẹ của Dờ cùng với mẹ của Dày lại là chị em ruột.

Tôi ngồi lặng đi, cố gắng cắt nghĩa chuyện trưởng bản Mùa vừa kể. Thấy chúng tôi bần thần, trưởng bản Và Xí Mùa giải thích: “Lạ lắm hả? Ở đây, con gái 12 – 13 tuổi là độ tuổi đẹp nhất để lấy chồng rồi đó. Nếu qua 15 tuổi thì xem như đã... ế chỏng vó. Tuy là anh em họ hàng về phía mẹ nhưng hai đứa chúng nó không cùng một họ thì vẫn có thể lấy nhau bình thường. Trước giờ vẫn thế mà!”. Miệng nói vậy, nhưng ánh mắt trưởng bản Mùa đượm buồn.

Quyết tâm xóa bỏ thực trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết nhưng bản thân anh Mùa đã gặp phải trường hợp tương tự, cũng đành bất lực. Đầu năm 2016, con gái thứ hai của anh Mùa tên là Và Y Lìa (SN 2003) bị Lầu Bá Nhìa ở bản Huồi Pốc, xã Nậm Cắn (Kỳ Sơn) bắt về làm vợ của tục cướp vợ, khi cháu mới 13 tuổi. Khi biết sự việc thì anh Mùa viết đơn để kiện ra tòa “mong pháp luật đưa con về”.

“Nó còn nhỏ dại, việc nhà làm chưa được thì sao đi lấy chồng. Thương con, tôi viết đơn kiện thì họ hàng kéo nhau tới. Cả họ Và phản đối quyết liệt việc tôi ngăn cấm không cho cưới”, anh Mùa cho biết thêm. Bị thúc ép từ dòng họ nên anh Mùa buộc phải đồng ý cho con về Huồi Pốc với chồng. Theo tập tục của người Mông, nếu nhà gái không cho cưới thì nhà trai sẽ cử trưởng họ đứng ra kiện lại nhà gái. Kể từ đó, trai gái họ Và sẽ không được lấy trai gái họ Lầu. Nếu muốn qua lại thì phải nộp phạt số tiền 12 triệu đồng vì lỗi ngăn cấm trước đó. Được biết, bản Huồi Ức 2 có 36 hộ dân, 190 nhân khẩu, cuộc sống gắn liền với nương rẫy. Núi cao vực sâu, đời sống người dân cứ thế chập chờn giữa thung lũng tứ bề non cao bao bọc.

Chúng tôi rời Huồi Ức 2 để tới bản Phà Bún, xã Huồi Tụ. Trên đường đi gặp Hờ Y Xùa (SN 1988) đang gùi vật dụng, lương thực vào rẫy. Qua vài câu hỏi làm quen, Xùa cùng tôi về nhà mẹ đẻ gần đó. Căn nhà lụp xụp nằm ven đường, đứa con 2 tuổi của Xùa thấy mẹ về liền chạy ra đòi bế. Khuôn mặt nám đen hiện lên những nếp nhăn vì sương gió, Xùa kể cho chúng tôi nghe về cuộc đời mình. Lúc Xùa 13 tuổi (năm 2001) độ tuổi đẹp nhất của người thiếu nữ Mông, trong một lần đi chợ biên ở xã Nậm Cắn, Xùa gặp Lầu Tông Chùa (bản Trường Sơn, xã Nậm Cắn) và hai người đem lòng thương nhau. Sau đó, Chùa sang bắt về làm vợ. Gia đình Xùa đồng ý, đám cưới tưng bừng được tổ chức.

Hờ Y Xùa chuẩn bị lên rẫy.

Cuối năm đó Xùa sinh được một cô con gái, cuộc sống vợ chồng trở nên dễ chịu hơn khi có đứa con ngoan. Hằng ngày vợ chồng lên nương rẫy, trỉa ngô trồng lúa nuôi con. Rồi ít năm sau, đứa thứ hai, thứ ba lần lượt ra đời. Sự vất vả bởi gánh nặng kinh tế của gia đình đông miệng ăn cũng bắt đầu đè lên đôi vai hai vợ chồng trẻ. Năm 2014, con gái đầu lòng của Xùa tròn 13 tuổi. Cũng giống với mẹ, con gái Xùa đi chợ biên Nậm Cắn rồi thương một chàng trai bên đó. Vợ chồng Xùa gật đầu đồng ý, rất nhanh Xùa có cháu ngoại ở tuổi 26.

Trước đó, khi sinh đứa con thứ ba, Xùa và chồng ăn ở với nhau không hợp, nảy sinh mâu thuẫn nên Xùa đưa ba con về nhà mẹ đẻ tại bản Phà Bún. Những năm qua, Xùa chăm chỉ làm ăn, trồng lúa, trồng ngô một mình nuôi ba con nhỏ. Cuộc sống khắc nghiệt, đói nghèo bủa vây khiến Xùa già đi trước tuổi. Lầm lũi từ nhà lên rẫy, đời Xùa cứ quanh quẩn trong vòng vây cơm áo giữa trùng điệp núi rừng.

Những đứa con của bà ngoại 26 tuổi.