Chạm ngõ Ất Tỵ… hoan hỉ khơi thông cơ chế, chính sách

Từ đầu năm 2025, nhiều luật, chính sách mới liên quan đến các lĩnh vực quan trọng của đời sống xã hội như đất đai, đầu tư, tài chính, ngân sách, thuế, an sinh xã hội…chính thức có hiệu lực. Các luật, nghị quyết, chính sách mới được đưa vào cuộc sống đã kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, những điểm nghẽn về thể chế nhằm khơi thông mọi nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội như Bộ Luật Dân sự sửa đổi, Luật Đất đai 2024, Luật Nhà ở 2023, Luật Kinh doanh Bất động sản 2023, Luật Bảo hiểm xã hội…

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm) cho biết, việc hoàn thiện thể chế phát triển được xem là một trong ba đột phá chiến lược, thể chế là "đột phá của đột phá", là nguồn lực, động lực phát triển. Thời gian qua, thực hiện chủ trương của Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã dành nhiều thời gian, nguồn lực cho công tác hoàn thiện thể chế.

Năm 2025, trong số nhiều luật mới được ban hành, tác động trực tiếp đến hoạt động kinh doanh và môi trường pháp lý tại Việt Nam. Đáng chú ý nhất là Luật Đất đai 2024 (số 31/2024/QH15), có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 nhưng do tính quan trọng và cấp thiết của thực tế, đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/8/2024, mang đến nhiều thay đổi quan trọng trong quản lý và sử dụng đất đai. Các quy định mới nhấn mạnh đến minh bạch hóa trong giao dịch đất đai, tạo cơ sở vững chắc cho các doanh nghiệp đầu tư bất động sản cùng với Luật Nhà ở 2023 và Luật Kinh doanh Bất động sản 2023.

Luật sư Trương Anh Tú nhận định, các chính sách mới mang lại nhiều thuận lợi cho doanh nghiệp. Theo đó, những thay đổi trong Luật Đất đai 2024 sẽ mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp bất động sản khi quyền sử dụng đất được bảo vệ và giao dịch được minh bạch hóa. Đây là thời điểm phù hợp để các doanh nghiệp tái cấu trúc, định vị lại chiến lược kinh doanh và đầu tư dài hạn vào các dự án có giá trị gia tăng cao.

Cùng với đó, Nghị định 180/2024/NĐ-CP quy định giảm 2% thuế giá trị gia tăng (VAT) trong 6 tháng đầu năm 2025 đã thu hút nhiều sự quan tâm. Các nhóm hàng hóa, dịch vụ đang chịu mức thuế suất 10% sẽ được áp dụng mức thuế mới là 8%, ngoại trừ một số nhóm đặc thù như rượu, bia và thuốc lá. Luật Quản lý thuế sửa đổi, có hiệu lực cùng ngày, đặt mục tiêu tăng cường kỷ luật trong thu thuế và nâng cao trách nhiệm người nộp thuế, giúp giảm thiểu gian lận và thất thu.

Việc giảm thuế VAT giúp doanh nghiệp giảm chi phí đầu vào, tăng khả năng cạnh tranh và mở rộng thị trường. Theo ước tính, việc giảm 2% VAT có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng trong 6 tháng, tùy theo quy mô và ngành nghề kinh doanh. Chẳng hạn, một doanh nghiệp sản xuất nhỏ có doanh thu 100 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm có thể tiết kiệm được 2 tỷ đồng nhờ chính sách này. Tác động của việc giảm thuế còn lây lan sang người tiêu dùng, khi giá cả hàng hóa và dịch vụ có thể giảm tương ứng. Theo một báo cáo của Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhu cầu mua sắm nội địa có thể tăng 10% trong quý I/2025 nhờ tác động giá giảm này.

Theo ông, việc giảm thuế VAT sẽ tạo ra hiệu ứng kích cầu mạnh mẽ, thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Doanh nghiệp nên tận dụng giai đoạn này để cải thiện chất lượng sản phẩm, dịch vụ và xây dựng lòng tin từ khách hàng. Mặt khác, việc quản lý tài chính minh bạch, tuân thủ quy định pháp luật sẽ giúp doanh nghiệp tránh được rủi ro pháp lý, nâng cao uy tín trên thị trường.

Tuy nhiên, theo luật sư Trương Anh Tú, bên cạnh cơ hội vẫn còn những thách thức không nhỏ. Việc áp dụng các quy định mới trong Luật Đất đai đòi hỏi doanh nghiệp phải nắm vững và tuân thủ nghiêm ngặt, tránh vi phạm pháp luật. Chẳng hạn, doanh nghiệp trong lĩnh vực bất động sản phải thực hiện thủ tục minh bạch hóa giao dịch, đảm bảo quyền lợi cho khách hàng. Luật Quản lý thuế sửa đổi đặc biệt yêu cầu doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch trong kê khai thuế. Theo số liệu từ Bộ Tài chính, 30% doanh nghiệp nhỏ hiện nay chưa đầy đủ các yêu cầu về báo cáo tài chính, đặt doanh nghiệp vào nguy cơ bị xử phạt.

Ông Trần Đại Nghĩa, Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn và Đầu tư FII Việt Nam (FIIVN) nhận định, các chính sách mới về đất đai sẽ tháo gỡ các vướng mắc tồn tại nhiều năm, điều tiết thị trường bất động sản thông qua quy hoạch và phân cấp quản lý về địa phương. Trong đó, phương thức đấu thầu - đấu giá vẫn là hình thức phân phối đất đai chủ yếu. Ngoài ra, các luật mới cũng sẽ siết chặt nguồn cung đất phân lô và phương thức phân lô để thực hiện dự án, quản lý chặt thị trường bất động sản đặc biệt là các vấn đề liên quan đến giao dịch bất động sản.

Đặt sự quan tâm đặc biệt vào Luật Bảo hiểm xã hội, Luật sư Nguyễn Văn Lập, Đoàn Luật sư TP HCM cho rằng, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực sẽ mang lại nhiều lợi ích, tăng quyền thụ hưởng cho người lao động, nhất là bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã. Ngoài ra, với việc người lao động đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu 15 năm sẽ được hưởng lương hưu là rút ngắn bớt 5 năm so với trước đây, cũng là điều khoản gia tăng quyền lợi cho người đóng bảo hiểm xã hội.

Các chuyên gia pháp lý cũng dành sự quan tâm cho Luật Đấu giá tài sản có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025. Nội dung Luật có nhiều điểm mới tích cực, được đánh giá sẽ góp phần nâng cao chất lượng, tính chuyên nghiệp trong hoạt động của tổ chức đấu giá tài sản; tăng cường trách nhiệm của người có tài sản đấu giá, đấu giá viên, tổ chức đấu giá tài sản, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các văn bản pháp luật có liên quan. Luật cũng nêu rõ về xử lý vi phạm đối với người tham gia đấu giá, người trúng đấu giá, cá nhân, tổ chức có liên quan.

Nhiều doanh nghiệp điều có chung nhận định, với những sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Đấu giá tài sản như trên sẽ khắc phục được những tồn tại, bất cập của hoạt động đấu giá tài sản, đáp ứng bối cảnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý thúc đẩy tính công khai, minh bạch, khách quan, tính bền vững của hoạt động đấu giá; nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động đấu giá tài sản, cũng như công tác quản lý nhà nước về đấu giá tài sản.

Ông Nguyễn Văn Hùng, giám đốc một doanh nghiệp sản xuất tại TP HCM cho biết: "Những chính sách mới không chỉ giúp chúng tôi giảm chi phí mà còn tạo điều kiện để mở rộng quy mô sản xuất. Với sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, chúng tôi tự tin sẽ đạt được những bước tiến lớn trong năm 2025.

Các chính sách, pháp luật trên có hiệu lực từ năm 2025 tạo nhiều thuận lợi, nhưng vẫn còn đâu đó sự ách tắc ở các vấn đề khác để có thể phát huy được sức mạnh nội và ngoại sinh, tự tin tiến vào kỷ nguyên mới. Nhìn một cách tổng thể, hiện thể chế vẫn là một trong 3 điểm nghẽn lớn nhất hiện nay và được ví là "điểm nghẽn" của "điểm nghẽn" cần phải tập trung giải quyết.

Để công tác xây dựng pháp luật, tháo gỡ nút thắt trên để vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển, không để lỡ thời cơ, vận hội, cơ hội cho phát triển, PGS.TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, cần xác định điểm nghẽn của điểm nghẽn đó, từ đó tập trung cao độ vào giải quyết điểm nghẽn này.

Ví dụ như câu chuyện đất đai, Nhà nước phải căn cứ vào thị trường đất đai để giải quyết vấn đề. Cần phải tôn trọng nguyên tắc thị trường, xây dựng thể chế theo đòi hỏi của thị trường và phục vụ thị trường thì lúc đó mới giải phóng được nguồn lực.

Chúng ta đặt vấn đề cần phát huy trí tuệ, nhân tài, nhưng nếu một nền kinh tế thiếu cạnh tranh, có phân biệt đối xử giữa các khu vực doanh nghiệp, cơ chế xin - cho vẫn chi phối thì làm sao phát huy được trí tuệ sáng tạo. Từ đó, đặt ra vấn đề về giải phóng thể chế. Có một điểm then chốt là việc địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. Đây là thông điệp về trao quyền để chủ động sáng tạo chứ không phải là để tự tung, tự tác. Trao quyền gắn với trách nhiệm thì người ta sẽ hành động theo đúng luật.

Đồng thời, cần thay đổi tư duy theo cái hướng trao quyền để chủ động sáng tạo. Bên cạnh đó cần phải theo cái xu thế thời đại, hướng tới tương lai. Ví dụ như Bộ luật Lao động, trong thời đại chúng ta chuyển rất nhanh sang thời đại tri thức, thời đại công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, tức là tri thức sẽ là lực lượng quyết định sự phát triển. Cho nên, cách tiếp cận của luật để giải phóng lực lượng là hướng tới tương lai, đây là định hướng tư duy để tháo gỡ điểm nghẽn. Nếu chỉ tập trung vào cải tiến, chỉnh sửa, tức là tháo gỡ điểm nghẽn hiện tại thì chưa đủ và thậm chí sẽ vấp phải điểm nghẽn cực kỳ lớn trong tương lai, khi tốc độ đua tranh đòi hỏi không thể chần chừ. Nếu không chuẩn bị năng lực, điều kiện thì sẽ mất cơ hội. Chi phí sẽ rất lớn.

Dự kiến chương trình năm 2025, tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025), Quốc hội sẽ thông qua 12 luật và 1 Nghị quyết gồm: Luật Chuyển đổi giới tính; Luật Công nghiệp công nghệ số; Luật Điện lực (sửa đổi); Luật Hóa chất (sửa đổi); Luật Nhà giáo; Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi); Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi); Luật Việc làm (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật; Nghị quyết của Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2026, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025.

10 dự luật khác dự kiến sẽ được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) gồm: Luật Cấp, thoát nước; Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; Luật Dẫn độ; Luật Đường sắt (sửa đổi); Luật Quản lý phát triển đô thị; Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc; Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi); Luật Tương trợ tư pháp về dân sự; Luật Tương trợ tư pháp về hình sự; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Các chuyên gia cho rằng, năm 2025 là thời điểm để doanh nghiệp Việt Nam bứt phá nếu biết tận dụng cơ hội và chuẩn bị kỹ lưỡng. Các chính sách mới không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho sự phát triển dài hạn. Việt Nam đang đứng trước một vận hội lớn. Doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị sẵn sàng, tận dụng các chính sách hỗ trợ và không ngừng đổi mới để vươn xa hơn trong tương lai. Với tinh thần quyết tâm và sự hỗ trợ từ hệ thống pháp lý ngày càng hoàn thiện, tin rằng năm 2025 sẽ là năm của những bước tiến vượt bậc. Với tinh thần lạc quan và sự chuẩn bị chu đáo, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua thách thức, tận dụng cơ hội để phát triển mạnh mẽ trong năm mới Ất Tỵ 2025.