Căn cứ để trả tự do cho 4 nữ tiếp viên hàng không xách ma túy?

Chiều 22/3, Công an TPHCM cho biết đã khởi tố vụ án “vận chuyển trái phép chất ma tuý” để điều tra làm rõ bản chất vụ việc, xử lý nghiêm các đối tượng theo quy định, liên quan đến vụ chuyển hơn 11kg ma túy từ Pháp về sân bay Tân Sơn Nhất, TPHCM.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TPHCM đã ra quyết định trả tự do cho 4 tiếp viên hàng không xách hơn 11kg ma túy do không biết bên trong tuýp kem đánh răng có trà trộn ma túy, chưa đủ căn cứ để xử lý.

Trao đổi với PV Tri thức và Cuộc sống về động thái trên, Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường – Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, điều này không bất ngờ.

Theo quy định của pháp luật, đây là trong giai đoạn xác minh tin báo, quá trình tạm giữ để làm rõ hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Nếu kết quả xác minh hành vi không thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm, cơ quan điều tra sẽ trả tự do cho các nghi phạm.

Thông tin ban đầu từ cơ quan chức năng, việc cơ quan hải quan phát hiện trong hành lý của các nữ tiếp viên này có chứa chất ma túy với số lượng rất lớn, hành vi có dấu hiệu tội phạm nên cơ quan điều tra tiến hành tạm giữ, xác minh làm rõ là có căn cứ, đúng pháp luật.

Pháp luật quy định cơ quan tiến hành tố tụng có nghĩa vụ chứng minh tội phạm, phải áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội trong quá trình thực hiện các thủ tục tố tụng, lời khai nhận tội (nếu có) cũng không phải là căn cứ duy nhất để kết tội. Nếu người vi phạm không nhận tội, cơ quan tiến hành tố tụng phải chứng minh bằng chứng cứ, nếu không chứng minh được, mặc nhiên nghi phạm không có tội.

Tại điều 250 Bộ luật hình sự nêu rõ, người thực hiện hành vi vận chuyển trái phép chất ma túy phải biết rõ chất mà mình vận chuyển là chất ma túy (các chất trong danh mục chất ma túy được nhà nước quy định), phải nhận thức được hành vi vận chuyển trái phép chất ma túy là nguy hiểm cho xã hội nhưng vẫn cố ý thực hiện hành vi vì vụ lợi hoặc vì động cơ cá nhân khác thì hành vi mới thỏa mãn các dấu hiệu cấu thành tội phạm. Trường hợp người nào tàng trữ, vận chuyển chất ma túy nhưng không biết đó là chất ma túy thì hành vi không thỏa mãn các dấu hiệu cấu thành tội phạm.

Một người chỉ bị xử lý hình sự nếu có hành vi nguy hiểm cho xã hội và hành vi thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm. Hành vi được coi là thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm nếu hành vi được thực hiện do chủ thể có năng lực trách nhiệm hình sự, có lỗi, xâm phạm đến khách thể mà luật hình sự bảo vệ.

Trong vụ việc này hành vi vận chuyển chất ma túy là có, cơ quan chức năng bắt quả tang vận chuyển chất ma túy là có, tuy nhiên hành vi này chỉ thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm khi những người vận chuyển có lỗi, nhận thức được đây là chất ma túy nhưng vẫn cố tình vận chuyển (hành vi thỏa mãn dấu hiệu về mặt khách quan của tội phạm), mới xử lý hình sự về tội vận chuyển trái phép chất ma túy.

Trường hợp cơ quan điều tra có căn cứ cho thấy có hành vi tàng trữ, vận chuyển chất ma túy nhưng không chứng minh được người tàng trữ, vận chuyển biết đây là chất ma túy, hành vi không thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm về mặt chủ quan của tội phạm, nói cách khác người vận chuyển không có lỗi do không nhận thức được đây là chất ma túy thì sẽ không xử lý hình sự đối với họ.

Nhiều người đang nhầm lẫn khái niệm "bắt người phạm tội quả tang" và "bắt quả tang vận chuyển chất ma tuý". Chỉ được coi là bắt người phạm tội quả tang nếu như có căn cứ cho thấy người đó đã thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội, hành vi thỏa mãn đầy đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm.

Nếu trường hợp bắt quả tang người thực nghi hiện hành vi nguy hiểm nhưng chưa có căn cứ cho thấy hành vi thỏa mãn các dấu hiệu cấu thành tội phạm thì chỉ có thể "tạm giữ" (chứ không phải là bắt khẩn cấp, bắt để tạm giam) để xác minh, hết thời hạn xác minh mà không chứng minh được hành vi thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm, phải trả tự do cho người bị tạm giữ...

Pháp luật quy định thời hạn tạm giữ là 3 ngày và cơ quan tiến hành tố tụng có thể gia hạn hai lần, mỗi lần không quá 3 ngày. Như vậy, pháp luật quy định tổng thời gian tạm giữ không quá 9 ngày. Hết thời hạn này mà không chứng minh được người bị tạm giữ thực hiện hành vi phạm tội hoặc hành vi không thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm thì phải trả tự do cho người bị tạm giữ.

Tuy nhiên, với 4 nữ tiếp viên hàng không, chưa đến 9 ngày, chưa đến thời hạn tối đa mà cơ quan điều tra đã trả tự do cho 4 nữ tiếp viên này thì điều đó chứng tỏ trong những ngày qua kết quả xác minh cho thấy các nữ tiếp viên này không biết đây là chất ma túy nên hành vi không thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm quy định tại điều 250 bộ luật hình sự.

Khi phát hiện ra ma túy trong hành lý của bất kỳ ai, cơ quan điều tra đều có quyền nghi ngờ người đó có liên quan đến ma túy, tuy nhiên để xác định người đó có biết đây là chất ma túy hay không, có phải ma túy của họ hay không thì cần phải thu thập đánh giá chứng cứ một cách khách quan.

Luật sư Cường cho rằng, việc tạm giữ hình sự đối với 4 nữ tiếp viên này hoàn toàn có căn cứ, đúng quy định của pháp luật. Bởi vậy trong trường hợp không đủ căn cứ kết tội đối với 4 nữ tiếp viên này, cơ quan tiến hành tố tụng cũng không phải xin lỗi, bồi thường cho họ.

Theo quy định của pháp luật, một người chỉ được coi là có tội khi có bản án kết tội có hiệu lực pháp luật, nếu khởi tố, tạm giam nhưng không chứng minh được tội phạm, cơ quan tiến hành tố tụng phải trả tự do và xin lỗi phải bồi thường đối với người đã bị khởi tố. Đối với người bị tạm giữ, việc tạm giữ là có căn cứ, cơ quan điều tra chưa khởi tố, chưa tạm giam thì thời gian tạm giữ không được xác định là thiệt hại, người bị tạm giữ không có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.