Theo báo cáo “Cân bằng quân sự vùng Vịnh” của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (Mỹ), Iran có thể được miêu tả là bá chủ của vùng Vịnh mặc dù có sức mạnh quân sự tương đối yếu và thiếu sự hiện địa hóa kể từ cuộc chiến Iran-Iraq.
Báo cáo này cho hay Iran phụ thuộc nặng nề vào các phương tiện vũ khí đều đã lỗi thời hoặc có chất lượng thấp. Tuy nhiên, báo cáo này cũng nhấn mạnh Iran có khả năng tác chiến phi đối xứng hiệu quả.
 |
Chiếm phần lớn lực lượng Hải quân Iran là các tàu nhỏ và siêu nhỏ, dù được trang bị tên lửa.
|
“Iran đã xây dựng lực lượng quân sự thông thường và lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) để bảo vệ lãnh thổ và đe dọa việc vận chuyển dầu, hang hóa qua vùng Vịnh. Iran cũng xây dựng, đào tạo và trang bị cho các tổ chức vũ trang như Hezbollah, Hamas và Shiite – đây là các phương thức giúp Iran có lợi thế so với các nước khác”, bản báo cáo cho hay.
Chuyên gia quân sự Matthew Hedges tại Viện Phân tích Quân sự vùng Cận Đông và vùng Vịnh cho biết, sự hỗ trợ của Iran với các nhóm Hezbollah cũng như phiến quân Houthi ở Yemen là mối đe dọa hàng đầu trong khu vực này.
“IRGC đe dọa tất cả các nước trong khu vực”, ông Matthew Hedges cho hay. “Tàu ngầm mini của IRGC không chỉ đe dọa Hải quân các Tiểu Vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) mà còn đe dọa mọi hoạt động thương mại hàng hải diễn ra qua eo Hormuz. Theo một số báo cáo chưa được kiểm chứng, các tàu ngầm mini của Iran xuất hiện ở hầu hết các cảng trong khu vực”.
Trong tháng 11/2013, hầu hết các chỉ huy hải quân trong khu vực đều cho rằng tàu ngầm mini của IRGC là mối đe dọa lớn đối với vùng Vịnh.
“Tác chiến chống ngầm là thử thách thực sự đối với các đơn vị trong vùng Vịnh Péc Xích do các tàu ngầm mini này được sử dụng ở vùng nước nông và khó có thể sử dụng hệ thống định vị dưới nước bằng sóng âm để phát hiện họ”, Chuẩn đô đốc Ibrahim Musharrakh của Hải quân UAE cho hay.
 |
Tàu ngầm mini Ghadir.
|
“Ngoài ra, lưu lượng tàu đi qua vùng vịnh này cũng tạo ra nhiều tiếng ốn và giúp các tàu ngầm mini không bị phát hiện”, ông này cho hay.
Hải quân Iran và IRGC bắt đầu đóng 3 lớp tàu ngầm từ năm 2007 thì có tới 2 lớp là tàu ngầm mini. Chương trình này được giữ bí mật và có rất ít thông tin được tiết lộ.
Cũng theo tổ chức giám sát hạt nhân phi lợi nhuận Nuclear Threat Initiative (NTI), Iran đưa vào hoạt động 3 tàu ngầm lớp Kilo từ 1992-1996 dưới tên lớp Tareq.
Iran cho biết, mỗi chiếc Kilo có giá khoảng 600 triệu USD và đóng tại cảng Bandar Abbas ở vùng eo biển Hormuz. Luôn có 2 chiếc Kilo được triển khai tại mỗi thời điểm tại phía đông của eo biển này hoặc vịnh Oman và biển Ả Rập.
Tuy nhiên, sự đe dọa thật sự đến từ các tàu ngầm mini được triển khai vào năm 2007. Theo NTI, Iran sở hữu 2 lớp tàu ngầm mini bao gồm lớp Ghadir và Nahang để hoạt động trong vùng duyên hải.
 |
Tuy nhỏ nhưng tàu ngầm mini của Iran có độ ồn thấp, khó bị phát hiện.
|
NTI cũng cho biết, Iran đang vận hành khoảng 10-19 tàu ngầm lớp Ghadir. Đây là thiết kế dựa trên lớp tàu ngầm mini Yono của Triều Tiên. Các tàu ngầm này được Hải quân Iran và IRGC vận hành và có khả năng bắn ngư lôi 533m, đặt mìn cũng như vận chuyển lực lượng đặc biệt đổ bộ.
Iran cũng đang thử nghiệm tàu lặn 2 chỗ Sabehat-15 được trang bị GPS (SDV) - một sản phẩm của trung tâm nghiên cứu Esfahan.
Báo cáo của NTI cho biết, SDV có hạn chế trong số lượng hàng hóa và thời gian hoạt động nên sẽ được sử dụng chủ yếu cho việc đặt mìn, trinh sát hoặc hoạt động đặc biệt và sẽ chỉ hoạt động tại vùng duyên hải.
Đại tá Yousif al-Mannaei – phó chỉ huy Trung tâm Chiến dịch Hải quân Bahrain cho biết, các nước cần thu thập theo nhiều thông tin tình báo.
“Chúng ta đều biết vùng biển này rất quan trọng với các nước trong khu vực cũng như kinh tế thế giới. Chúng ta có thể kiểm soát bầu trời và bề mặt biển nhưng vẫn chưa kiểm soát được dưới mặt nước. Vì thế cần tăng cường trao đổi thông tin tình báo để kiểm soát tốt vùng dưới mặt nước”, ông Yousif al-Mannaei nói.
 |
Ngoài ra, Iran hiện có trong biên chế 3 tàu ngầm Kilo Project 877EKM.
|
Theo ông Michael Connell - Giám đốc chương trình nghiên cứu Iran tại Trung tâm Phân tích Hàng hải, Iran có 2 lực lượng hải quân riêng biệt. Hải quân Iran hoạt động ở trong khu vực tại Vịnh Oman cũng như Biển Đỏ và Địa Trung Hải, sử dụng các tàu mặt nước lớn bao gồm khu trục nhỏ, tàu hộ tống và tàu ngầm.
Lực lượng hải quân của IRGC lại sử dụng các tàu loại mini tốc độ cao và được phát triển theo đường lối tác chiến phi đối xứng sử dụng chiến thuật “bắn rồi chạy”. Cả 2 lực lượng này đều sở hữu kho tên lửa chống tàu và mìn lớn để bảo vệ vùng duyên hải.
Nguyễn Hoàng