Hầu như tất cả các phi công chiến đấu Mỹ, trong lực lượng không quân, hải quân và lính thủy đánh bộ phần lớn đều nhất trí rằng, trong khi F-22 là một máy bay chiến đấu tập trung mạnh tới khả năng tàng hình, thì F-35 là một máy bay chiến đấu toàn diện hơn, và được đánh giá cao hơn. F-35 ra đời sau F-22 khá lâu và đương nhiên được thừa hưởng nhiều tiến bộ về công nghệ.
Các phi công chiến đấu và các chuyên gia về hàng không quân sự đều công nhận F-35 là máy bay rẻ hơn, hiện đại hơn, dễ dàng duy trì và hoạt động tốt trong cả 2 nhiệm vụ tiêm kích – ném bom. F-35 đi vào hoạt động sau F-22 đến 12 năm, trong khi phần lớn các bộ phận của F-22 được chế tạo trong giai đoạn 1980-1990. Dù cho F-22 đã được nâng cấp vào năm 2005, F-35 vẫn vượt trội hơn.
 |
| F-35 là máy bay rẻ hơn, hiện đại hơn, dễ dàng duy trì và hoạt động tốt trong cả 2 nhiệm vụ tiêm kích – ném bom. |
Việc F-35 có thiết kế của máy bay tiêm kích - bom rất quan trọng với các phi công chiến đấu, bởi họ nói rằng trong vài thập kỉ gần đây có rất ít các cuộc chiến không chiến xảy ra. Thế nhưng các loại bom thông minh (đặc biệt loại có tích hợp dẫn đường GPS) đã hạ giá thành, với hiệu quả và độ tin cậy cao hơn, điều này đồng nghĩa với việc không quân sẽ phải tăng cường thêm các phi vụ chi viện cho lực lượng mặt đất.
F-22 là loại máy bay chuyên về không chiến, và mặc dù đã có rất nhiều nỗ lực trong việc tích hợp khả năng tấn công mặt đất, nhưng loại máy bay này vẫn chưa lần nào phải chiến đấu dưới mặt đất.
“Cuộc đổ bộ” của bom thông minh cũng dẫn đến việc lực lượng không quân sẽ cần ít máy bay hơn và lẽ dĩ nhiên, lực lượng không quân sẽ không còn chuộng loại máy bay F-22, trong khi còn rất nhiều loại máy bay có thể làm được công việc tương tự mà giá thành lại thấp hơn. Vì vậy, những phi công chiến đấu thường có xu hướng chuộng F-35 hơn F-22.
Tuy nhiên, các phi công chiến đấu của Mỹ cũng đã nhìn ra những nhược điểm của F-35. Họ cho rằng các nhà sản xuất đã hứa hẹn quá nhiều, và F-35 có thể không đáp ứng được hết kì vọng. Nhiều người cũng nghi ngờ tính năng tàng hình của F-35. Chuyện muôn thưở của máy bay tàng hình, đó là kết cấu khí động học sẽ phải thay đổi nhiều, để phục vụ cho tính năng tàng hình của máy bay.
Tuy thế, F-35 cũng có những điểm hấp dẫn nhất định. Nó hiện được phát triển thành 3 biến thể gồm:
- Biến thể cất hạ cánh thông thường F-35A được phát triển cho Không quân Mỹ, đơn giá khoảng 154 triệu USD/chiếc.
- Biến thể cất hạ cánh thẳng đứng/cất hạ cánh ngắn F-35B phát triển cho lực lượng Lính thủy Đánh bộ Mỹ.
- Biến thể thiết kế cho hoạt động cất hạ cánh trên tàu sân bay F-35C, đơn giá 200 triệu USD/chiếc.
 |
| Biến thể F-35B cất cánh trên tàu đổ bộ tấn công, Hải quân Mỹ. |
Việc sản xuất máy bay F-35 đã bị trì hoãn nhiều lần và đang có nguy cơ bị hủy bỏ. Nhiều đơn đặt hàng đã bị hủy và các nhà sản xuất đang phải chịu sức ép lớn trong việc đưa loại máy bay mới này vào sử dụng. Số lượng máy bay F-35 sẽ được sản xuất vẫn đang còn là một vấn đề gây tranh cãi.
Không quân Mỹ ước tính số lượng ấy vào khoảng 3.162. Tuy nhiên Bộ Quốc phòng lại bày tỏ sự quan ngại liệu họ có thể sản xuất được số lượng lớn như vậy hay không? Trong trường hợp xấu nhất thì số lượng F-35 vẫn sẽ gấp 10 lần F-22. Và khoảng 60% máy bay sẽ được sử dụng ở nước ngoài.
Năm ngoái, chiếc F-22 thứ 187 và cũng là chiếc F-22 cuối cùng đã được hoàn thành và gửi đến phục vụ ở Alaska. Các nhà sản xuất vẫn giữ lại các dây chuyền và trang thiết bị sản xuất F-22, để hi vọng loại máy bay này sẽ được tiếp tục sản xuất.
Điều này thật khó có thể xảy ra bởi Quốc hội đã thông qua một đạo luật cấm xuất khẩu máy bay chiến đấu F-22. Dù cho 3 quốc gia gồm Australia, Nhật, Israel đều đang có nhu cầu mua loại này, nhưng mọi nỗ lực để thay đổi điều luật đều không có kết quả do Quốc hội Mỹ lo ngại sự rò rỉ công nghệ ra nước ngoài.
F-22 có một hiệu suất chiến đấu cao hơn bất kì máy bay nào khác trong biên chế, đó là lý do tại sao một số lực lượng không quân nước ngoài muốn sở hữu chúng. Sự kết hợp của tốc độ, thiết bị điện tử tiên tiến và công nghệ tàng hình đã tạo ra một lợi thế quyết định, cho phép F-22 chống lại đến 6 chiếc F-15.
 |
| Tương lai, nước Mỹ sẽ dùng kết hợp F-22 và F-35 như đã làm với F-16 và F-15. |
Vậy tại sao F-35, với hiệu suất thấp hơn một chút, nhận được tất cả các đơn hàng xuất khẩu?
Lý do đầu tiên là giá cả, F-22 có giá lên đến 200 triệu USD/chiếc (chưa tính chi phí nghiên cứu phát triển), trong khi F-35 có giá thấp hơn. Đây là một trong những lý do Mỹ đang thúc đẩy xuất khẩu của F-35. Và cũng là lý do tại sao nhiều hơn F-16 được xuất khẩu, so với F-15.
Trong mọi trường hợp, những chiếc F-35 sẽ thắng một tiêm kích Rafale, F-15E hoặc Eurofighter, nhưng không phải là F-22. Không quân Mỹ dự định F-22 sẽ kết hợp với F-35, giống như F-15 và F-16 là sự kết hợp trong những năm 1990. Chỉ có điều F-22 và F-35 sẽ là sự kết hợp nguy hiểm hơn nhiều với kẻ thù.
F-22 dự kiến sẽ tiếp tục phục vụ ít nhất đến 2035. Và trong phần lớn thời gian đó chiếc F-22 sẽ là luôn là máy bay chiến đấu hàng đầu trên hành tinh. Trong thời gian đó nhiều phi công máy bay chiến đấu Mỹ tin rằng lợi thế tàng hình sẽ bị mất do công nghệ mới.
Trung Quốc, Nga, và châu Âu sẽ tiếp tục phát triển các thiết kế máy bay chiến đấu mới và sự xuất hiện của máy bay chiến đấu không người lái sẽ thay đổi tình hình đáng kể.
Lương Minh