Những cuộc “húc nhau” sinh tử trong lòng đại dương (1)

Các cuộc “húc nhau” giữa lòng đại dương đó chủ yếu là giữa Hải quân Liên Xô và Hải quân Mỹ. Thật may, là 2 bên hoặc là che giấu sự thật, hoặc là thỏa thuận ngầm để không dẫn tới những cuộc chiến tranh.

Sau khi nước Mỹ cho hạ thủy tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo đầu tiên trên thế giới USS George Washington (SSBN 598), người Nga đáp trả bằng tàu ngầm K-19 thuộc Project 658 lượng giãn nước 5.000 tấn mang 3 tên lửa đạn đạo chứa đầu đạn hạt nhân R-13 tầm bắn 650km. Nhưng do là áp lực ganh đua lúc bây giờ, họ đã đốt cháy giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm, K-19 ra đời với chi chít lỗi thiết kế. Và đặc biệt ở trái tim của con tàu, lò phản ứng.

Tháng 7/1961, con tàu của thuyền trưởng Nikolai Zeteyev đã thực sự gặp tai nạn khi hệ thống làm mát cho lò phân hạch bị hỏng. Nhưng với sự anh dũng của các thủy thủ, một thảm họa hạt nhân đã không xảy ra, đổi lại 8 người đã hi sinh. Sau đó K-19 được lính tàu ngầm Soviet gọi là “Hiroshima”.

Bảy năm sau, K-19 lại gặp một sự cố khác, lần này là một cú húc đầu trực diện với tàu ngầm hạt nhân USS Gato (SSN-615) của Hải quân Mỹ lúc 7h13 sáng ngày 15/11/1969 ở độ sâu 60m.

Vụ va chạm là lỗi của người Mỹ khi họ xâm phạm trái phép vào lãnh hải Liên Xô, khu vực va chạm thuộc biển Barents cách đảo Kyldin 5,5 km. Lúc bây giờ tàu ngầm Liên Xô đang trong quá trình lặn sâu xuống 90m nên khi húc vào USS Gato, nó đã đẩy tàu này cắm xuống nhưng điều thần kì đã xảy ra khi không ai thiệt mạng cả. K-19 bị hư hại phần mũi và trở về căn cứ trong tư thế nổi.

Sau này được biết, chỉ huy khoang ngư lôi tàu Mỹ định khai hỏa ngư lôi nhằm K-19 nhưng thuyền trưởng của anh ta đã kịp ngăn lại. Vụ việc này đã được đề cập tới trên tờ New York Times xuất bản ngày 6/7/1975.

Ngày 24/2/1968, tại vùng Viễn đông Vladivostock thuộc Liên Xô, tàu ngầm K-129 thuộc lớp Project 629 Golf bắt đầu tiến hành một cuộc tuần tiễu. Đây là tàu ngầm diesel lượng giãn nước 3.553 tấn, chiều dài 98,8m, tốc độ chạy ngầm tối đa 12,5 hải lý/h, thời gian hoạt động độc lập 70 ngày đêm, đặc biệt có thể mang tên lửa đạn đạo lắp đầu đạn hạt nhân R-21/SSN-5 Sark đạt tầm bắn 1200km và 2 ngư lôi hạt nhân.

Tàu K-129 được lệnh thiết lập phiên liên lạc với trung tâm chỉ huy khi nó đi qua kinh tuyến 180, và một phiên nữa được ấn định vào lúc tới khu vực tuần tiễu. Theo kế hoạch, nhiệm vụ kết thúc vào ngày 5/3, sau đó tàu quay về căn cứ ở Kamchatka. Nhưng trung tâm chỉ huy đã không nhận được tín hiệu của cả hai phiên liên lạc, K-129 bị coi là mất tích.

Ngay lập tức, Hải quân Liên Xô điều động một lực lượng gồm 40 tàu chiến hỗn hợp để thực hiện một trong những chiến dịch tìm kiếm lớn nhất trong lịch sử của họ, ngoài thủ thủ đoàn 98 người, tầm quan trọng của thông tin mà K-129 mang theo cũng là vô giá.

Chiến dịch rầm rộ của Hải quân Liên Xô không thể qua mắt được Mỹ. Tàu USS Barb đã phát hiện và thông báo về chiến dịch giải cứu này vào ngày 21/3/1968. Thực sự bất ngờ khi người Mỹ, từ trước đó đã biết chính xác vị trí của con tàu xấu số, họ lặng lẽ theo dõi từ xa và mong chờ phía Liên Xô không thu được kết quả gì, để rồi sau đó Nhà Trắng khởi động một chiến dịch tuyệt mật nhằm trục vớt và thu giữ chiến lợi phẩm có một không hai.

Ngày nay, những tài liệu được giải mật cho chúng ta biết đó chính là “Kế hoạch Jennifer” hay “Dự án Azorian” năm 1974 và rằng chiến dịch này đã thành công. Người Mỹ đã phải chuẩn bị kỹ lưỡng và kiên nhẫn chờ đợi tới 6 năm để hành sự. Họ xây dựng một chiếc tàu trục vớt rất hiện đại mang tên Hughes Glomar Explorer đội lốt dưới một chiếc tàu khoan thám hiểm dân sự.

Trở lại tình hình lúc bấy giờ, K-129 được cho là bị chìm vào ngày 11/3 cách Hawaii 1.500 hải lý, trong khi ngày 17/3 tàu ngầm nguyên tử USS Swordfish của Mỹ đã cập cảng Yokosuka của Nhật để sửa chữa khẩn cấp. Người ta ghi nhận được những hư hại rõ ràng trên tháp lái của chiếc tàu cỡ 2.900 tấn này. Sự “trùng hợp” này là không hề nhỏ, khả năng rất lớn là đã có một vụ va chạm nghiêm trong xảy ra giữa tàu ngầm của Nga và Mỹ.

Sau đó không lâu tàu ngầm nguyên tử USS Scorpion của Hải quân Mỹ cũng “chết bất đắc kỳ tử” và Lầu Năm Góc công bố đó là một tai nạn. Thiếu tướng Hải quân Nga Victor Dygalo đã từng có lần ám chỉ về một thỏa thuận im lặng giữa hai siêu cường.

Ngày 20/6/1970, ở vùng biển gần bán đảo Kamchatka (Liên Xô), tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa hành trình K-108 (thuộc Project 675 – NATO gọi là Echo) của hạm trưởng Suren Bagdasaryan vừa thực hiện xong một bài kiểm tra.

“Kẻ hủy diệt tàu sân bay” này có lượng giãn nước cực đại nên đến 5.800 tấn. Tàu được trang bị 8 tên lửa hành trình P-6 có thể mang đầu đạn hạt nhân chuyên để tấn công các mục tiêu nổi lớn như cụm tàu sân bay hay các căn cứ nổi khác. K-108 có thể nhả hết toàn bộ số tên lửa này chỉ trong 30 phút.

Thời điểm đó, K-18 đang về căn cứ và các thủy thủ cảm thấy rất thoải mái. Tuy nhiên, họ không hề biết rằng, sau lưng họ, kẻ thù đang hiển hiện. Chiếc USS Tautog đã âm thầm bám theo vết tích của K-108 từ rất lâu, “cá tầm” nguyên tử của Mỹ ẩn mình tại “vùng mù” hay “vùng chết” mà các thiết bị định vị thủy âm trên tàu ngầm Liên Xô vô tác dụng. Nó có lẽ đã không bị phát hiện nếu như tàu K-108 không bất ngờ rẽ trái, đây là hành động mà các tàu ngầm Liên Xô rất hay làm để có thể đo được thủy âm ở “vùng chết”, thủy thủ Mỹ gọi đây là động tác cơ động “Ivan điên dại”.

Vì bám quá sát mục tiêu nên tổ lái USS Tautog đã gần như không thể né được. Một cú húc thẳng vào mạn phải phần đuôi của K-108. Vụ va chạm rất mạnh khiến phần tháp lái của USS Tautog bị biến dạng trong khi phần đuôi và chân vịt của K-108 cũng bị hủy hoại, thậm chí, sau khi thoát thân thành công về đến Trân Châu Cảng, người ta còn tìm thấy những phần của chân vịt tàu ngầm Liên Xô trên Tautog và sau này ở phần tháp lái của Tautog vẫn có dấu vết vĩnh viễn của vụ va chạm.

Khi đó, thủy thủ Mỹ nghĩ rằng tàu Liên Xô đã chìm, quả thật sau cú húc K-108 đã chìm và nguy cơ bị rơi xuống dưới 2.000m nước. Tuy nhiên, thủy thủ đoàn đã chiến đấu thật tuyệt vời, họ lấy lại được cân bằng cho con tàu và bơm khí vào các thùng nổi khẩn cấp. Chiếc tàu ngầm đã thoát chết trong ngang tấc và được đưa trở về Petropavlovsk-Kamchatsky.

Sau này, sự việc được công trong cuốn sách Blind Man Bluff: Những câu truyện chưa từng được tiết lộ về tàu ngầm gián điệp Mỹ của tác giả Sherry Sontag năm 1997.

Trong suốt chiến tranh Lạnh, các vụ va chạm nghiêm trọng giữa tàu ngầm của Liên Xô và Mỹ không phải là hiếm, chỉ vài năm sau vụ K-108 và USS Tautog, lại xảy ra một “cuộc chạm chán” tương tự giữa tàu ngầm hai bên.

“Vai chính” lần này bên phía Liên Xô là tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo K-211 Petropavlovsk-Kamchatskiy thuộc Project 667BDR Kalmar (NATO gọi là Delta III).

Tàu có chiều dài 160m, lượng giãn nước tối đa khoảng 13.000 tấn, tốc độ di chuyển 24 hải lý/ giờ, thủy thủ đoàn 130 người. Hệ thống vũ khí chính là 16 tên lửa đạn đạo R-29R, tầm bắn 6.500km, mỗi tên lửa mang 3 đầu đạn hạt nhân sức công phá 200 kiloton, ngoài ra còn 4 ống phóng ngư lôi 533mm, 2 ống 400mm với 16 quả ngư lôi. Đây là một trong những lớp tàu ngầm mạnh nhất mà Hải quân Liên Xô từng sở hữu và đến tận ngày này vẫn là một trong những loại tàu ngầm chiến lược nguy hiểm nhất.

Sự việc xảy ra vào ngày 23/5/1981, K-211 lúc bấy giờ thuộc biên chế của Hạm đội Biển Bắc, đang trên hành trình trở về căn cứ sau khi đã hoàn thành một chuyến tuần tiễu. Chỉ huy Lev Zakharov xác định tàu không bị theo dõi và cho di chuyển với tốc độ 9,5 hải lý ở độ sâu 50m.

“Lúc 7h30, ông hạ lệnh tiến hành đo thủy âm “vùng chết” để kiểm tra. Đến 7h51, K-211 bất ngờ phát hiện những tín hiệu thủy âm khá nhẹ. Thuyền trưởng ra lệnh nổi lên gần mặt nước để có thể sử dụng kính tiềm vọng tìm kiếm. Không phát hiện thấy mục tiêu nào. Sau đó, nhân viên kỹ thuật báo cáo đã bắt được tín hiệu lần nữa và xác định chúng phát ra ở vị trí góc 127° bên mạn trái tàu. Zakharov nghĩ ngay tới một chiếc tàu ngầm hạt nhân của Mỹ. Chỉ có chúng mới đủ khả năng và độ táo bạo bám đuổi tới sát căn cứ Liên Xô. 7h58p K-211 được lệnh chuyển hướng và chủ động phát tín hiệu liên lạc. Không có phản hồi và tín hiệu thủy âm cũng biến mất. Tới 8h11p, K-211 vẫn không nhận diện được mục tiêu, đối phương không chịu xuất đầu lộ diện. Bất ngờ là một rung lắc dữ dội, một cú va đập vào mạn phải gần đuôi tàu. K-211 có thiết kế rất vững chắc lên vỏ tàu không bị vỡ nhưng chân vịt phải và cánh lái đuôi bị phá hủy. “Thủ phạm” thì mất tích”, tài liệu sau này tiết lộ.

Theo nguồn tin tình báo, Liên Xô biết rằng sau đó vài ngày có một chiếc tàu ngầm hạt nhân Mỹ đến căn cứ hải quân Holy Loch của Anh trong tình trạng “sống dở chết dở”, tháp chỉ huy của nó bị nát tươm. Một cuộc điều tra bí mật được khẩn trương tiến hành với sự tham gia của 2 tàu ngầm hạt nhân. Kết quả điều tra dưới nước cũng như thẩm định những mảnh kim loại lạ găm trên thân tàu K-211 được báo cáo lên Bộ Tham mưu của Hải quân: tàu ngầm hạt nhân USS Sturgeon chính là tác giả của vụ va chạm. Nguyên nhân là tàu Mỹ phát hiện ra bị lộ trong khi đang thực hiện theo dõi, nó đã đâm thẳng vào K-211 rồi tẩu thoát.

Đến bây giờ vẫn không thể hiểu được tại sao USS Sturgeon lại chọn cách “húc” vào đối thủ to lớn hơn mình 3 lần để tẩu thoát? Và cũng thật kỳ diệu khi tàu ngầm Mỹ vẫn còn có thể “lết” về đến nước Anh, không rõ thiệt hại về người.