Điều ít biết về “cha đẻ” súng trường AK huyền thoại

Mikhail Timofeyevich Kalashnikov sinh ngày 10/11/1919 tại làng Kuriya, tỉnh Altaiskaya,Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô Viết Liên bang Nga, là con thứ 17 trong một gia đình nông dân có 18 con nhưng chỉ 8 người sống đến tuổi trưởng thành. Năm 1930, bố bị quy là culắc và bị đày khỏi quê đến tỉnh Tomsk, làng Nizhnaya Makhovaya.

Học hết lớp 7, được cha mẹ đồng ý, ông trở về Kuriya, nhưng không tìm được việc làm, sau một năm học ở Kuriya, ông quay về với mẹ và dượng, nhưng chỉ được mấy tháng lại về quê gốc. Từ nhỏ đã quan tâm tới kỹ thuật, ở trường thích học vật lý, hình học và văn học. Sau khi về quê gốc lần hai, lần đầu tiên ông đã làm quen với vũ khí, tự tay tháo khẩu súng ngắn Browning.

Ở tuổi 18, ông đã đã rời làng đến Kazakhstan, vào làm nhân viên thống kê ở đoạn đầu máy toa xe ga Matai, cung đường sắt Turkestan-Siberian. Được tiếp xúc với những người lái xe hỏa, thợ tiện, thợ nguội, ông càng say mê kỹ thuật hơn, muốn tự mình làm ra gì đó.

Mùa Thu năm 1938, Kalashnikov nhập ngũ làm nghĩa vụ quân sự ở Quân khu đặc biệt Kiev. Sau khóa huấn luyện chỉ huy cấp thấp được nhận ngành chuyên môn lái xe tăng và phục vụ ở sư đoàn xe tăng số 12 đóng quân ở thành phố Stryi, miền Tây Ukraine. Tại đây ông đã thể hiện khả năng sáng tạo của mình, chế ra máy quán tính đếm phát bắn của pháo xe tăng, đồ gá tăng hiệu quả bắn súng ngắn TT qua khe trên tháp pháo, máy đo dự trữ động cơ của xe tăng - phát minh đầu tiên của nhà sáng chế trẻ. Nhờ phát minh này, Kalashnikov được gọi lên báo cáo Tư lệnh quân khu lúc đó là G. K. Zhukov (nhà cầm quân nổi tiếng của Liên Xô). Sau cuộc gặp Tư lệnh quân khu, Kalashnikov đã trực tiếp theo dõi quá trình chế tạo mẫu, thử nghiệm và chuẩn bị đem sản xuất hàng loạt, nhưng chưa kịp triển khai thì chiến tranh nổ ra.

Tham gia Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại từ tháng 8/1941, Kalashnikov là thượng sĩ chỉ huy xe tăng. Tháng 10, ông bị thương nặng gần Bryansk. Khi nằm viện quân y, ước nguyện sáng tạo vũ khí tự động càng cháy bỏng trong ông. Ông bắt đầu phác họa mẫu và dựng bản vẽ, so sánh và phân tích những cảm nhận của bản thân và đồng đội về các trận đánh, tóm tắt sách đọc ở thư viện quân y viện. Ông nhận được nhiều lời khuyên có ích của một trung úy đổ bộ từng làm việc ở viện nghiên cứu khoa học hiểu biết về vũ khí bộ binh và lịch sử chế tạo vũ khí.

Theo quyết định của các bác sĩ, ông được đi phép 6 tháng để điều trị tiếp. Trở về Matai, nhờ sự giúp đỡ của các chuyên gia ở đoạn đầu máy toa xe, sau ba tháng Kalashnikov đã tạo ra mẫu thí nghiệm đầu tiên của khẩu súng lục liên thanh của mình. Từ đây ông được cử đi công tác đến Alma-Ata, tại đó đã chế tạo mẫu hoàn hảo hơn tại xưởng học tập của trường Đại học hàng không Moscow đang sơ tán ở đó.

Về sau mẫu này được báo cáo cho Giám đốc học viện công trình quân sự mang tên Dzherzhinskiy lúc đó sơ tán về Samarkand là A. A. Blagonravov, nhà khoa học danh tiếng về vũ khí bộ binh. Dù nhận xét của A. Blagonravov về tổng thể là không thuận, nhà khoa học đã ghi nhận tính độc đáo và đáng lưu ý của công trình và đề nghị cử thượng sĩ đi học thêm. Sau đó súng lục liên thanh của M. Kalashnikov được báo cáo cho Tổng cục Pháo binh Hồng quân Công Nông RKKA GAU. Sau khi đánh giá một vài thiếu sót và tổng thể kết cấu khá tốt, các chuyên gia của của GAU không đề nghị đưa vào trang bị do những lý do công nghệ (chế tạo phức tạp và giá thành cao, phải dùng nhiều nguyên công phay năng suất thấp, đắt tiền…).

Từ năm 1942, M. Kalashnikov làm việc ở trường bắn nghiên cứu khoa học vũ khí bộ binh trung ương NIPSMVO của Tổng cục Pháo binh Hồng quân Công Nông RKKA. Tại đây, năm 1944 ông đã tạo ra mẫu thí nghiệm súng carbin tự động lên đạn, tuy không được sản xuất hàng loạt, nhưng phần nào đã trở thành nguyên mẫu để chế tạo súng tiểu liên.

Từ năm 1945, M. Kalashnikov bắt đầu nghiên cứu chế tạo vũ khí tự động dùng đạn giao thời 7,62x39 mẫu năm 1943. Súng trường tiến công Kalashnikov đã giành thắng lợi năm 1947 và được đưa vào trang bị, được biết nhiều với cái tên AK-47. Trong thời gian nghiên cứu súng này ông đã làm quen với người vợ tương lai– nhân viên sao bản vẽ của phòng thiết kế Degtyarev là Ekaterina Moiseeva.

Năm 1948, theo chỉ thị của Tổng Nguyên soái pháo binh N. N. Voronov, M. T. Kalashnikov được cử đến Nhà máy Động cơ Izhevsk để tham gia biên soạn tài liệu kỹ thuật và tổ chức sản xuất lô thí nghiệm khẩu tiểu liên của mình “AK” với cương vị tác giả. Đến 20/5/1949, nhiệm vụ đã hoàn thành: 1.500 khẩu tiểu liên do Nhà máy Động cơ chế tạo đã được thử thành công ở đơn vị và được đưa vào trang bị cho quân đội Liên Xô.

Về sau tại nhà máy chế tạo máy Izhevsk, trên cơ sở kết cấu của AK và dưới sự lãnh đạo trực tiếp của M. Kalashnikov đã nghiên cứu chế tạo hàng chục mẫu thử nghiệm vũ khí tự động cho bộ binh, song chính M. Kalashnikov, do thường xuyên có mặt tại các chỗ tập xạ kích và trường bắn nên bị hỏng thính giác mà sau này y học hiện đại cũng đã phải bó tay.

Năm 1971, căn cứ vào toàn bộ các công trình nghiên cứu khoa học– thiết kế và phát minh M. Kalashnikov đã được phong học vị Tiến sĩ khoa học. Ông là thành viên của 16 các viện hàn lâm, học viện Nga và nước ngoài. Nhà thiết kế có 35 chứng nhận quyền tác giả đối với phát minh.

Năm 1989, M. T. Kalashnikov quyết định gặp Eugene Stoner – nhà sáng tạo đối thủ cạnh tranh chủ yếu của AK – súng trường tiến công M16. Ở Mỹ, mọi người đã đón ông như ngôi sao điện ảnh, dù trên thế giới thực ra hầu như không ai biết mặt ông.

Năm 1969, M. Kalashnikov được phong quân hàm Đại tá, năm 1994 là Thiếu tướng và năm 1999 là trung tướng.

M. T. Kalashnikov là Đảng viên đảng Cộng sản Liên bang Nga. Ông nói: “Tôi là đảng viên cộng sản từ năm 1952. Ở đất nước do những người cộng sản điều hành thì tôi, đứa con thứ 17 trong gia đình nông dân đã có thể trở thành nhà thiết kế vũ khí bộ binh, đạt tới đỉnh cao của tài năng chuyên nghiệp. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản thế hệ của tôi đã chiến thắng trong cuộc chiến tranh khủng khiếp, xây dựng một quốc gia hùng mạnh, mở đường cho nhân loại vào vũ trụ, tạo ra những mẫu trang bị tốt nhất thế giới. Đến nay chúng ta vẫn sống bằng di sản Xô Viết vĩ đại đó. Ngày nay những người cộng sản Nga là lực lượng sáng tạo hướng tới khôi phục sự vĩ đại của đất nước ta. Tôi tin tưởng rằng những người cộng sản sẽ không phụ lòng tin”.

Trả lời phỏng vấn tuần báo Novyi Vzglyad (Cách nhìn mới) năm 2011, họa sĩ Nikas Safronov nói: “Cả thế giới biết nước Nga qua bốn biểu tượng: rượu vodka, búp bê gỗ Matơriôshka, trứng cá và Kalashnikov… Ông sống rất giản dị, trên tầng 3 ngôi nhà không có thang máy, cùng người vợ luôn chăm sóc ông. Nhưng chính đất nước cũng không nhận được thù lao xứng đáng do bán giấy phép sản xuất súng trường Kalashnikov với giá rẻ hơn bèo”.

Sau khi giải ngũ với quân hàm Trung tướng Quân đội Liên bang Nga, M. Kalashnikov chuyển tới sống tại Izhievsk và tiếp tục công việc của mình tại nhà máy Izhmash.

Từ năm 2012 sức khỏe của M. Kalashnikov yếu dần do tuổi cao. Tháng 3/2013 ông yếu hơn, không làm việc được nữa. Ông được chăm sóc sức khỏe ở bệnh viện đa khoa nước Cộng hòa Udmurtia, đầu mùa Hè năm 2013 chuyên cơ đủ thiết bị chăm sóc y tế của Bộ Tình trạng khẩn cấp và cứu hộ cứu nạn đã đưa ông về Moscow điều trị, khi sức khỏe khá lên, ông lại về Izhevsk. Giữa tháng 11/2013 sức khỏe lại xấu đi, đầu tháng 12 ông đã được phẫu thuật.

Ngày 23/12, trái tim của nhà thiết kế huyền thoại – cha đẻ súng trường nổi tiếng AK-47, Mikhail Timofeyevich Kalashnikov đã ngừng đập, hưởng thọ 95 tuổi. Nhà sáng chế súng huyền thoại của Liên Xô – Nga và của cả thế giới đã về cõi vĩnh hằng.

Với những đóng góp to lớn trong lĩnh vực chế tạo vũ khí bộ binh cho Quân đội Liên Xô và Nga sau này. Kalashnikov đã được Nhà nước Liên Xô và Liên bang Nga sau này tặng thưởng nhiều giải thưởng và huân huy chương.

Đầu những năm 1950, nhà thiết kế Mikhail Timofeyevich Kalashnikov cùng với các đồng sự của mình đã chế tạo các mẫu súng trường tiến công AK-47 và AKN có kính ngắm nhìn đêm (cỡ đạn 7,62 mm). Năm 1959 là khẩu AKM (tiểu liên Kalashnikov cải tiến), AKMS, AKMSU báng gập và các biến thể của chúng: AKMN, AKMSN có kính ngắm nhìn đêm (cỡ đạn 7,62 mm) được đưa vào trang bị.

Đến những năm 1970, bắt đầu sản xuất tổ hợp vũ khí cỡ đạn 5,45 mm theo kết cấu của Kalashnikov gồm: AK-74, AK-74M có kính ngắm nhìn đêm, AK-74 có súng phóng lựu, AKS74 có báng gấp (đưa vào trang bị năm 1974), AKS74U rút ngắn báng gấp được chế tạo trên cơ sở AKS74 (đưa vào trang bị năm 1979) và biến thể có kính ngắm nhìn đêm của nó AKS74UN, AKS74UB có cơ cấu giảm thanh PBS và súng phóng lựu giảm thanh gắn dưới nòng.

Năm 1991, mẫu AK-74M cỡ đạn 5,45 mm và các biến thể của nó có kính ngắm quang học và nhìn đêm (AK74MP, AK74MN) được đưa vào trang bị và sản xuất hàng loạt.

Tất cả súng trường tiến công Kalashnikov đều có thể lắp lưỡi lê - dao găm, cơ cấu giảm thanh PBS và súng phóng lựu lắp dưới nòng.

Trong những năm 1990, ông và các đồng sự đã thực hiện việc làm chủ sản xuất loạt “thứ một trăm” súng trường Kalashnikov dùng đạn phổ biến hơn cả trên thế giới (7,62x39 mm, 5,56x45 mm NATO, cũng như đạn Nga 5,45x39 mm) được thiết kế trên cơ sở AK-74M, đó là: AK-101 (5,56 mm), AK-102 (5,56 mm), AK-103 (7,62 mm), AK-104 (7,62 mm), AK-105 (5,45 mm), cũng như khẩu hoàn toàn mới AK-107 (5,45 mm) và AK-108 (5,56 mm) được thiết kế với hệ thống tự động cân bằng phát triển trên cơ sở AK-74M và AK-101 tương ứng cho mỗi khẩu.

Từ giữa những năm 1950, Kalashnikov đã tiến hành việc nghiên cứu chế tạo súng liên thanh. Năm 1959, súng máy Kalashnikov cầm tay RPK được đưa vào trang bị, năm 1963 - RPKS báng gập và kính ngắm nhìn đêm, sau đó là RPK74 và RPKS74.

Hiện trong trang bị quân đội Nga và một số nước còn có súng máy Kalashnikov PK (1961), PKS (1961), PKM (1969) PKMS có giá súng ba chân được đưa vào trang bị năm 1969. Năm 1962 súng máy xe tăng PKT 7,62 mm và biến thể của nó PKMT, cũng như súng máy cho xe bọc thép PKB (7,62 mm) và PKMB được đưa vào trang bị.

Trong những năm 1970 đã tổ chức sản xuất ổn định tổ hợp vũ khí mới: RPK74 (chế tạo trên cơ sở AK-74), RPKS74 báng gấp, RPK74M và biến thể có kính ngắm nhìn đêm RPK74N. Việc làm chủ vũ khí cỡ đạn 5,45 mm hóa ra là vất vả và khó khăn về mặt công nghệ, tuy nhiên, việc sản xuất hàng loạt đã ổn định.

Những năm 1970, nhà sáng chế huyền thoại đã thiết kế và được chấp nhận sản xuất lô công nghiệp đầu tiên súng săn carbin tự lên đạn trên cơ sở AK, song chỉ đến khi bắt đầu chuyển đổi vào những năm 1980 mới quay lại nghiên cứu chế tạo súng săn nòng có rãnh xoắn và nòng trơn trên cơ sở AK.

Năm 1992, nhà máy chế tạo súng AK đã ổn định được sản xuất súng săn carbin tự lên đạn Saiga có kính ngắm quang học (cỡ đạn 7,62 mm), sau đó đã nghiên cứu chế tạo súng carbin Saiga 5,6, Saiga 5,6S dùng đạn súng săn 5,6x39, cũng như Saiga-410, Saiga-20 và các loại khác.