Sóng ngầm ở Vinamilk trước khi Chủ tịch HĐQT về hưu

Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) Cty CP Sữa Việt Nam – Vinamilk mới đây, kết quả kinh doanh năm 2014 và ba tháng đầu năm nay, thị phần, kế hoạch hoạt động, chỉ tiêu đầu tư... đã không còn được quan tâm nhiều như những năm trước. Bởi lẽ, theo kế hoạch đến năm 2016 vị thuyền trưởng tài ba Mai Kiều Liên, Chủ tịch HĐQT Vinamilk kiêm Tổng giám đốc sẽ nghỉ hưu có thể sẽ kéo theo sự thay đổi mới về nhân sự ở vai trò lãnh đạo công ty sữa lớn nhất Việt Nam. Thế nên, ở Vinamilk, người ta như đang thấy có những đợt sóng ngầm khủng khiếp trên bề mặt tưởng chừng êm ả...

Ở Vinamilk, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) nắm giữ khoảng 40% cổ phần và được xem là cổ đông “to” nhất nhưng không phải là cổ đông quyết định. Bởi lẽ, cổ phần ở khối những nhà đầu tư nước ngoài lớn hơn, chiếm tới 49%. Công bằng mà nói, nhiều năm qua, ở vị trí cổ đông, SCIC đã hưởng lợi không nhỏ từ những thành quả mà Vinamilk đã “trầy da tróc vẩy” mới đạt được. Cổ tức bằng tiền mà SCIC nhận được từ Vinamilk luôn chiếm tỷ lệ lớn trong lợi nhuận ròng hằng năm của Tổng công ty.

Trong khi đó, SCIC không mất công sức trong điều hành, quản lý doanh nghiệp… Tuy nhiên, do là cổ đông “to” nhất nên mọi quyết sách trong quá trình điều hành, hoạt động của Vinamilk chỉ có thể được thực hiện một khi SCIC đồng ý. Và cũng vì điều này, không ít lần Vinamilk phải ngậm ngùi bỏ qua trong nuối tiếc những cơ hội vàng trong kinh doanh để thu về lợi nhuận cho cổ đông.

Cổ đông cho rằng, phải chăng vì muốn mình luôn là “nhạc trưởng”, nên ngay cả việc phát hành cổ phiếu ưu đãi cho người lao động ở Vinamilk (ESOP) mang đầy tính nhân văn, khoa học nhằm ưu đãi, giữ chân nhân tài của Vinamilk đã không còn do SCIC không muốn “pha loãng” thêm bất cứ % cổ phiếu đang nắm giữ (!?). Thế nên, ở ĐHĐCĐ vừa qua, nhận thấy vị thuyền trưởng tài năng Mai Kiều Liên sắp phải nghỉ hưu theo quy định, SCIC đã đề xuất… bầu thêm một thành viên độc lập vào HĐQT, trưởng ban kiểm soát phải làm việc chuyên trách tại công ty, sửa đổi điều lệ công ty. Ngay khi vấn đề này đưa ra, không nói không rằng, đa số cổ đông tại hội trường đều đồng loạt giơ cao phiếu phủ quyết!

Tại đây, một cổ đông cá nhân nói thẳng thừng ông không tán đồng việc đề xuất có thêm thành viên độc lập. Cổ đông này lý giải: Trước đây SCIC đã đề cử ông Hà Văn Thắm, nguyên Chủ tịch HĐQT Ngân hàng TMCP Đại Dương làm thành viên độc lập và được chấp thuận. Sau đó không lâu, ông Thắm tự động xin rút khỏi vị trí này. Cũng may là ông Thắm đã rút, chứ nếu đến tận khi bị bắt ông Thắm vẫn là thành viên HĐQT Vinamilk thì không biết các nhà đầu tư sẽ phản ứng thế nào với cổ phiếu trên sàn.

Lạ lùng hơn, dư luận còn bàn tán: Trước ĐHĐCĐ vài tuần, SCIC đã mời đại diện một số tổ chức nước ngoài đang sở hữu tỷ lệ lớn cổ phiếu Vinamilk ra Hà Nội họp. Những đại diện được mời thừa hiểu mình đang nắm giữ lượng cổ phần lớn có vai trò quan trọng trong việc quyết định thông qua các chỉ tiêu, quyết sách. Chỉ cần những cổ đông ngoại này nghiêng về 1 trong 2 bên thì chắc chắn trọng lượng biểu quyết các vấn đề có thể được quyết định. Thế nhưng, việc đa số cổ đông phủ quyết khiến không ít người tái mặt. Đề xuất tiếp theo của SCIC tiếp tục bị phủ quyết là: “Việc đương nhiên mất tư cách thành viên HĐQT, ban kiểm soát trong trường hợp thành viên đó không còn được cử làm đại diện của cổ đông tổ chức”.

Đề xuất này, cổ đông thừa hiểu liên quan đến bà Mai Kiều Liên, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Vinamilk. Bởi lẽ: bà Liên hiện đang đại diện cho phần vốn nhà nước, tức phần vốn mà SCIC quản lý. Năm 2016, khi đến tuổi nghỉ hưu bà Mai Kiều Liên sẽ không còn đại diện cho phần vốn nhà nước, đương nhiên SCIC sẽ cử người khác thay thế. Như vậy theo đề xuất của SCIC, bà Liên “đương nhiên mất tư cách thành viên HĐQT”.

Phải chăng như hiểu được “ẩn ý” này, hầu hết cổ đông đã đồng loạt không thông qua bởi đây là những vấn đề thuộc về quản trị doanh nghiệp; và sâu xa hơn, có lẽ cổ đông sợ một Vinamilk bất ổn khi không có vị thuyền trưởng Mai Kiều Liên. Lý giải sự phủ quyết các đề xuất mà SCIC đưa ra, một chuyên gia kinh tế cho biết: Nhà đầu tư thừa hiểu rằng, hiệu quả kinh doanh của một doanh nghiệp phụ thuộc dường như hoàn toàn vào ban lãnh đạo.

Nhà đầu tư nhìn thấy Vinamilk dưới sự lãnh đạo của bà Mai Kiều Liên và ban tổng giám đốc giúp công ty phát triển nhanh, bền vững trong suốt nhiều năm qua. Như năm 2014, nền kinh tế đang ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng và suy thoái nhưng Vinamilk đã đạt doanh thu tới 35.700 tỉ đồng, lợi nhuận sau thuế 6.068 tỉ đồng, vươn lên tầm cỡ khu vực. Quí 1/2015, lợi nhuận sau thuế tăng tới 10% so với cùng kỳ, nhảy lên 1.884 tỉ đồng, vượt qua cả lợi nhuận của những ngân hàng hàng đầu Việt Nam bảo sao họ không phủ quyết. Nhiều cổ đông cho rằng, SCIC đã bộc lộ sự “quan tâm quá đà” đến việc thay đổi quản trị doanh nghiệp và ban điều hành ở một công ty cổ phần (không phải doanh nghiệp nhà nước) tạo nên những đợt “sóng ngầm” không cần thiết? Thay vào đó, SCIC nên chăng chú ý hơn việc giúp đỡ, vực dậy các doanh nghiệp làm ăn không hiệu quả, thua lỗ mà mình đang vất vả quản lý....