Trên sa mạc khô cằn của đế quốc Ba Tư, các kỹ sư cổ đại đã sáng tạo ra chiếc “tủ lạnh” không dùng điện có thể lưu trữ cả băng đá suốt mùa hè nắng nóng từ khoảng năm 400 trước Công nguyên, rất lâu trước khi điện ra đời, theo Vintage News.
Chiếc tủ lạnh đặc biệt giúp lưu trữ thực phẩm giữa mùa hè thiêu đốt có tên là Yakhchāl. Thiết bị làm mát thời xưa này có hình nón cao và rỗng ruột. Khoảng không bên trong yakhchāl được dùng để lưu giữ băng đá, thực phẩm và nhiều đồ dễ hỏng khác.
 |
| Yakhchāl có hình nón cao và rỗng ruột. |
Hệ thống làm mát bay hơi cho phép nhiệt độ bên trong yakhchāl giảm xuống một cách dễ dàng, mang lại cảm giác ớn lạnh như thể đang đứng bên trong một chiếc tủ lạnh lớn.
Phương pháp giữ lạnh hiệu quả giữa nền nhiệt độ cực cao tại sa mạc này rất đơn giản, ngay cả những gia đình nghèo khó vào thời đó cũng có thể sử dụng được.
Băng đá được thu thập từ các dãy núi gần đó trong suốt mùa đông và cất giữ trong yakhchāl. Phần lớn những chiếc "tủ lạnh" này có kênh nước ngầm riêng bên dưới để dẫn nước từ sông suối ở lân cận về.
Với chiều cao trung bình 18 m, yakhchāl là kiến trúc vòm làm từ bùn cao vọt lên so với mặt đất. Bên trong công trình là một khoảng không có sức chứa lên tới 5.000 m3 với tường dày ít nhất 2 mét.
 |
| Khoảng không bên trong yakhchāl có sức chứa 5.000 m3. |
Những bức tường xây từ loại vữa có tên sarooj là hỗn hợp của cát, đất sét, lòng trắng trứng, chanh, lông dê và tro. Toàn bộ các thành phần được trộn với nhau theo một tỷ lệ nhất định để tạo ra loại vữa có tác dụng cách nhiệt và thậm chí còn có khả năng chống nước hoàn toàn.
Chiếc tủ lạnh ngoài trời này có hệ thống thông gió riêng, nhằm duy trì nhiệt độ lạnh cho không gian bên trong vào mùa hè. Một số yakhchāl được xây từ hàng trăm năm trước vẫn còn đứng vững. Ngày nay, ở Iran, Afghanistan và Tajikistan, thuật ngữ "yakhchāl" vẫn được sử dụng để chỉ những chiếc tủ lạnh gia đình hiện đại.
Thảo Nguyên (Theo Thevintagenews)