Sự thật và huyền thoại về Từ Đạo Hạnh

Từ Đạo Hạnh (1072 - 1116) tục gọi là Đức Thánh Láng, là một thiền sư nổi tiếng nước ta thời Lý.

Thiền sư Từ Đạo Hạnh, họ Từ tên Lộ, ở chùa Thiên Phúc, núi Phật Tích. Cha ông là Từ Vinh, làm chức tăng quan đô sát ở triều Lý, thường qua chơi làng An Lãng, lấy vợ tên là Lỗ Loan rồi ở lại đó.

Tương truyền, thời niên thiếu, Từ Đạo Hạnh tính tình phóng khoáng thích du ngoạn song lại có chí lớn. Hằng đêm, ông thường đọc sách đến khuya, ngày thì thổi sáo đánh cầu, chơi bời hơn người, khiến cha mẹ thường trách là trễ nải, lười biếng không có chí. Tuy nhiên, một đêm ghé qua khe cửa phòng Lộ thấy ngọn đèn gần tàn, sách vở chồng chất, Lộ đang gục xuống án mà ngủ, tay vẫn chưa rời khỏi sách, cha mẹ biết con mình là người hiếu học. Sau Lộ dự kỳ thi hương thì đỗ khoa Bạch Liên.

Một lần, cha của Lộ làm phật ý Diên Thành hầu, bị ông ta sai Đại Điên thiền sư dùng phép đánh chết, ném xác xuống sông Tô Lịch. Quá đau đớn, nhưng biết mình chưa đủ công lực, Từ Lộ bèn tìm đường sang chùa Ấn Độ học phép thuật để trả thù cha.

Khi qua đất Kim Sỉ (Răng vàng), ông thấy núi non quá hiểm trở bèn quay về, ẩn cư tại núi Phật Tích. Tại đây, Từ Lộ thường ngày đọc kinh Đại bi đà la tu luyện. Mải say sưa ngày đêm, ông đã đọc trọn mười vạn tám ngàn lần.

Đêm tối, Từ Lộ thấy thần nhân hiện đến trước mặt nói rằng: "Kẻ đệ tử tức là Trấn Thiện Vương, cảm phục thầy có công trì kinh môn lại đây để thầy sai khiến". Biết là đạo pháp của mình đã thành, Từ Lộ tới chỗ Đại Điên, nói: "Ngươi còn không nhớ chuyện ngày trước sao? Thù cha ta nay phải trả" biết ngày quả báo đã tới, Đại Điên dứng dậy chuẩn bị chống đỡ.

Khi hai người đối diện nhau Từ Lộ bèn tung phép thuật đánh liền một gậy. Một tiếng sét nổ vang, Đại Điên thấy ngực đau tức, kinh mạch rối loạn, mồm thổ huyết. Trở về nhà Điên phát bệnh rồi chết. Trả thù cha xong, hận xưa coi như rửa sạch, lòng trần đã nguôi dần, Từ Lộ bèn du ngoạn các miền rừng núi để tìm dấu Phật.

Mặc dù Đại Điên bị trúng phép thuật của Từ Lộ sau đó phát bệnh rồi chết nhưng trước khi chết Điên vẫn dùng mọi cách để hóa sinh nhằm báo thù Từ Lộ.