Nhiều luật sư, chuyên gia cho ý kiến về vụ việc ông Lý Phước Cang đứng tên mua đất ven biển Đà Nẵng giúp người khác đang gây xôn xao dư luận. Dưới đây là phần trao đổi với TS Đỗ Văn Đại - trưởng khoa Luật dân sự ĐH Luật TP HCM
Tại Việt Nam, theo luật về đất đai thì cá nhân, tổ chức không bị hạn chế về quyền chuyển nhượng, sử dụng đất được phép chuyển nhượng, sử dụng.
Như thế cá nhân, tổ chức có thể chuyển nhượng, sở hữu nhiều đất đai cả về diện tích và số lượng. Các nước như Anh, Mỹ, Pháp... họ không giới hạn người nước ngoài mua, sở hữu đất đai, nhà cửa trên lãnh thổ của họ.
Tuy nhiên, quy định pháp luật hiện nay không cho phép người nước ngoài mua đất tại Việt Nam. Vì thế, có tình trạng người nước ngoài nhờ người Việt đứng tên mua đất.
Nếu nghi ngờ, có dấu hiệu bất minh nguồn gốc tiền của người đứng tên mua giúp đất thì xử lý thế nào?
- Ở các nước quản lý tài chính tốt, họ hạn chế các giao dịch tiền mặt. Vì thế các giao dịch, mua bán, chi trả lớn... của cá nhân, tổ chức đều thông qua hệ thống ngân hàng.
Trường hợp các giao dịch mà nguồn tiền không rõ, không qua hệ thống quản lý của ngân hàng sẽ bị nhà nước xử lý đến trách nhiệm hình sự tương ứng vi phạm. Khi quản lý tài chính chặt chẽ như thế họ hạn chế được rất nhiều trường hợp nguồn tiền bất minh trong các giao dịch.
Tại Việt Nam, thói quen thanh toán tiền mặt sẽ khiến rất khó quản lý nhà nước về tài chính nói chung và nguồn tiền bất minh nói riêng. Nếu phát hiện có dấu hiệu về sự bất minh trong nguồn tiền giao dịch thì các cơ quan chức năng có thẩm quyền hoàn toàn có thể xác minh điều tra.
 |
| Tiến sĩ Đỗ Văn Đại. |
Trường hợp cá nhân, tổ chức đứng tên mua giúp đất cho người khác (có thể là người nước ngoài) thì giao dịch đó có hợp pháp?
- Tùy trường hợp mà giao dịch đó hợp pháp hoặc bị vô hiệu theo quy định tại điều 127 Bộ luật dân sự 2005.
Giao dịch dân sự vô hiệu có hai trường hợp: giao dịch đương nhiên vô hiệu và giao dịch dân sự vô hiệu theo đề nghị của người có quyền, lợi ích liên quan.
Nếu cá nhân, tổ chức đứng tên mua giúp đất cho người khác (hoặc người nước ngoài) thì họ sử dụng giao dịch giả tạo nhằm che giấu giao dịch khác.
Chẳng hạn như người Việt (A) mua bán đất với một người Việt (B) để hợp thức cho một giao dịch thật sự là người nước ngoài (C) mua thì giao dịch giả tạo giữa A và B đương nhiên vô hiệu và giao dịch giữa C và A hoặc B cũng đều đương nhiên vô hiệu.
Khi bị tuyên vô hiệu thì xử lý tài sản (đất) như thế nào?
- Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu được giải quyết theo điều 137 Bộ luật dân sự năm 2005, theo đó hợp đồng vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm xác lập.
Như thế, các bên khôi phục tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận; nếu không hoàn trả được bằng hiện vật thì phải hoàn trả bằng tiền, trừ trường hợp tài sản giao dịch, hoa lợi, lợi tức thu được bị tịch thu theo quy định của pháp luật. Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường.
Với giao dịch mua bán đất bị tuyên vô hiệu thì bên mua trả lại đất, bên bán trả lại tiền đã nhận.
Trốn thuế
Luật sư Tôn Thất Hồ Nghị (Đoàn luật sư TP.HCM) cho biết có tình trạng người có nhiều bất động sản nhưng để cho người khác đứng tên như ông, bà, cha, mẹ, người thân... để tránh thuế thu nhập cá nhân theo quy định hiện hành là 2% trên giá mua bán.
Tuy nhiên, pháp luật cũng quy định hành vi trốn thuế sẽ bị xử lý hành chính cho đến hình sự tùy theo tính chất, mức độ nên cũng hạn chế được các trường hợp lách luật trốn thuế như trên.
Chưa biết nguồn tiền từ đâu
Về việc ông Lý Phước Cang cho rằng ông đứng tên mua giúp cho một người 12 lô đất ven biển Đà Nẵng, luật sư Hà Hải (Đoàn luật sư TP.HCM) cho rằng có hai vấn đề được đặt ra ở đây.
Nếu người nhờ đứng tên mua đất là người nước ngoài thì sẽ gặp rủi ro vì luật pháp Việt Nam chưa cho phép ủy thác đầu tư - tức chưa công nhận việc đứng tên giùm người nước ngoài mua đất đai, nhà cửa.
Việt kiều hàng chục năm nay cũng vậy, do không được phép đứng tên mua nhà đất nên họ nhờ người thân, bạn bè đứng tên mua giùm và đã phát sinh rất nhiều rủi ro.
Chẳng hạn như có trường hợp người đứng tên giùm vì một lý do nào đó đã bán tài sản lấy tiền thì người nhờ đứng tên coi như mất trắng. Nếu đứng tên giùm cho người trong nước thì người nhờ đứng tên có thể ủy quyền (có công chứng) theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Còn nguồn tiền từ đâu để mua đất đai thì chỉ cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, xác minh mà thôi. Nếu người đứng tên lẫn người nhờ đứng tên không chứng minh được nguồn tiền “sạch” của mình thì cơ quan chức năng có thể khởi tố vụ án để điều tra làm rõ.
“Điều quan trọng ở đây là nguồn tiền mà ông Cang sử dụng để mua đất là nguồn tiền có hợp pháp hay không.
Tuy nhiên, hiện tại theo quy định thì ông Cang có quyền không tiết lộ nguồn tiền và tiền đó là của ai. Còn nếu cơ quan chức năng xác định được đó là tiền của một người khác thì cũng khó mà xử lý được.
Chỉ trường hợp người đưa tiền cho ông Cang mua thuộc diện đối tượng phải kê khai tài sản theo quy định của pháp luật hoặc thực hiện hành vi “vi phạm pháp luật” mà có thì mới có cơ sở để xử lý” - luật sư Lê Cao, giám đốc Công ty luật hợp doanh FDVN (Đà Nẵng), cho biết thêm.
Còn ông Lưu Đức Sáu, phó cục trưởng Cục Thuế TP Đà Nẵng, cho biết việc người này đứng tên sở hữu đất thay cho người khác thì Nhà nước không bị thất thoát tiền thuế khi các giao dịch bất động sản đó được chuyển nhượng, mua bán...
“Nếu anh có nhiều lô đất mà không muốn đứng tên hết tất cả các lô đất vì nhiều lý do, anh nhờ người khác đứng tên thay vài lô thì khi các lô đất do người đó đứng tên thay tiến hành chuyển nhượng, mua bán thì người đứng tên thay phải có nghĩa vụ nộp thuế cho Nhà nước” - ông Sáu nói.
Trong khi đó, một lãnh đạo Sở Tài nguyên - môi trường TP Đà Nẵng cho biết hiện tượng người này đứng tên quyền sở hữu đất đai giúp người khác hiện tại xảy ra rất nhiều.
Việc đứng tên giùm đất đai hiện nay pháp luật không cấm nên người dân có quyền. Vấn đề quan trọng ở đây là dòng tiền đó là từ nguồn nào thì chưa thể chứng minh được.
Theo Tuổi Trẻ