Theo trang Bình luận Quân sự Nga, so với các thành viên thường trực khác của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Trung Quốc triển khai đóng tàu ngầm hạt nhân tên lửa chiến lược khá muộn, nhưng phát triển rất nhanh chóng, dự kiến đến năm 2020 sẽ đạt trình độ hiện tại của lực lượng hạt nhân trên biển Hải quân Nga.
Trung Quốc bắt đầu đóng tàu ngầm hạt nhân chiến lược đầu tiên – Type 092 (NATO định danh là lớp Hạ) vào cuối những năm 1980. Type 092 được nghiên cứu trên nền tảng tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa hành trình Type 091 (lớp Hán), năm 1978 bắt đầu khởi công đóng tại nhà máy đóng tàu Hồ Lô Đảo và được hạ thủy vào tháng 4/1981. Nhưng do gặp khó khăn về kỹ thuật, đến năm 1987 mới có thể bàn giao sử dụng.
 |
Mất gần 10 năm mới hoàn thiện nhưng tàu ngầm Type 092 chủ yếu dùng để thử nghiệm.
|
Type 092 được trang bị 12 ống phóng có thể chứa và bắn tên lửa đạn đạo tầm trung Julang-1 (JL-1) có tầm phóng đến 1.700 km. Tên lửa này sử dụng đầu đạn hạt nhân đơn khối.
Sau khi tàu ngầm Type 092 đưa vào phục vụ, Trung Quốc đã cải tiến dần dần và dùng để thử nghiệm tên lửa đạn đạo JL-2 kiểu mới. Hiện nay, lớp tàu này chủ yếu dùng cho hoạt động thử nghiệm và huấn luyện.
Qua đó, có thể thấy rằng, tàu ngầm Type 092 không phải là thành công đặc biệt, trong suốt thời gian sử dụng không một lần trở thành tàu ngầm hạt nhân chiến lược thực hiện nhiệm vụ trực chiến đấu, chưa từng viễn chinh ra ngoài lãnh hải Trung Quốc. Nói cách khác, Type 092 là tàu để thí nghiệm, thử nghiệm vũ khí, do tính năng chiến thuật và kỹ thuật tương đối yếu, không thể đáp ứng đầy đủ yêu cầu khi tham gia vào răn đe hạt nhân. Nhưng Type 092 đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành lực lượng hạt nhân chiến lược trên biển của Trung Quốc, trở thành nền tảng huấn luyện, thử nghiệm và bồi dưỡng đặc biệt.
Sau thất bại Type 092, Trung Quốc đã nỗ lực phát triển thế hệ tàu ngầm hạt nhân chiến lược mới Type 094 (NATO định danh là lớp Tấn). Trong đó chiếc tàu đầu tiên đã chính thức biên chế năm 2004.
 |
Tàu ngầm hạt nhân chiến lược Type 094.
|
Hiện tại, Hải quân Trung Quốc ít nhất có 3 tàu ngầm hạt nhân tên lửa chiến lược Type 094. Căn cứ vào thông tin từ báo chí Trung Quốc, đã có chiếc Type 094 thứ 6 hạ thủy hồi tháng 3/2010. Cũng có thông tin cho rằng, tất cả tàu ngầm hạt nhân tên lửa chiến lược lớp Tấn kiểu 094 do hệ thống vũ khí vẫn chưa hoàn thành cho nên đã hoãn việc trang bị cho hải quân.
Căn cứ vào hình ảnh công bố, tàu ngầm Type 094 có kiểu dáng giống với tàu ngầm hạt nhân tên lửa chiến lược Project 667BDRM của Liên Xô. Type 094 trang bị hệ thống phóng thẳng đứng 12 ống chứa tên lửa đạn đạo liên lục địa JL-2 mang 4 đầu đạt hạt nhân dẫn hướng độc lập, tầm phóng đến 8.000km.
Dù xuất hiện đã lâu, nhưng Type 094 vẫn chưa một lần đi vào trực chiến thực thụ. Theo cơ quan tình báo Mỹ, Type 094 sẽ bắt đầu hoạt động tuần tra chiến đấu đầu tiên vào năm sau.
Trong khi dự án Type 094 vẫn còn nhiều dấu hỏi lớn thì đã có tin Trung Quốc đang nghiên cứu tàu ngầm hạt nhân chiến lược Type 096 (NATO định danh là lớp Đường), trang bị 24 tên lửa đạn đạo thế hệ mới (có thể là JL-3) đạt tầm bắn không dưới 11.000km.
 |
| Mô hình tàu ngầm Type 096 như là thiết kế mở rộng từ Type 094. |
Căn cứ vào xu thế tăng trưởng kinh tế Trung Quốc, có thể suy đoán được đến năm 2020 trong biên chế chiến đấu của Hải quân Trung Quốc sẽ có ít nhất 6 tàu ngầm hạt nhân tên lửa chiến lược Type 094 và Type 096, tổng cộng có thể mang được 80 quả tên lửa đạn đạo xuyên lục địa phóng ngầm, 250 đến 300 đầu đạn hạt nhân, tương đương với cấp độ của lực lượng hạt nhân trên biển hiện tại của Nga.
Trung Quốc có 3 căn cứ bảo trì và neo đậu tàu ngầm hạt nhân tên lửa chiến lược được xây dựng tại Thanh Đảo, Đại Liên và Tam Á, trong đó căn cứ tàu ngầm chuyên dụng số 1 tại Thanh Đảo.
Theo ảnh vệ tinh của Google Maps có thể thấy rõ tàu ngầm hạt nhân Type 092 neo đậu bên trong nhà máy đóng tàu tại căn cứ Thanh Đảo. Tiếp đến là căn cứ tàu ngầm Đại Liên, xây dựng các hầm đan xen nhau, có khả năng phòng vệ mạnh, thậm chí có thể tàu ngầm hạt nhân chiến lược Trung Quốc lưu lại khi bị tấn công hạt nhân.
Bằng Hữu