Trung Quốc thúc đẩy liên minh Nhật Bản-Philippines

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe bắt tay Tổng thống Philippines B. Aquino.

Bên cạnh rất nhiều lý do kinh tế, Manila muốn mở rộng quan hệ đối tác chiến lược với Nhật Bản để làm đối trọng với Trung Quốc ở Biển Đông.

Được thiết lập năm 2011, quan hệ đối tác chiến lược Nhật Bản-Philippines lúc đầu nhằm mục đích thúc đẩy trao đổi hàng hoá, dịch vụ, nhân sự và đầu tư thông qua việc thực hiện Hiệp định đối tác kinh tế Nhật Bản-Philippines.

Tuy nhiên, kể từ khi Thủ tướng Shinzo Abe nhậm chức cuối năm ngoái, hợp tác an ninh hàng hải Nhật Bản-Philippines đã trở nên nổi bật. Thủ tướng Abe tái khẳng định việc Nhật Bản giúp Philippines tăng cường lực lượng Cảnh sát biển bằng cách cung cấp 10 tàu tuần tra, thông qua một thỏa thuận cho vay. Sự hỗ trợ này sẽ củng cố yêu sách lãnh thổ của Philippines trong tranh chấp với Trung Quốc ở Biển Đông.

Hợp tác hàng hải mạnh mẽ hơn với Nhật Bản là một phần quan trọng trong chiến lược rộng lớn hơn của Philippines, trong đó nhấn mạnh việc tăng cường hợp tác với các nước đồng minh để bù đắp khả năng quân sự hạn chế và cường tăng an ninh hàng hải. Đồng thời, Philippines cũng tìm cách quốc tế hóa tranh chấp Biển Đông và chống lại mưu đồ của Bắc Kinh giải quyết tranh chấp bằng đàm phán song phương chứ không phải là cơ chế đa phương.

Gần đây, Tổng thống Aquino tuyên bố rằng Mỹ và Nhật Bản sẽ được quyền truy cập căn cứ hải quân Subic, một căn cứ quân sự cũ của Mỹ đối diện với Biển Đông.

Các sáng kiến song phương Nhật Bản-Philippines nhằm ngăn chặn những hành động quyết đoán gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, trong đó có cuộc đối đầu ở bãi cạn Scarborough hồi năm ngoái. Tuy nhiên, sẽ là nhầm lẫn, nếu Philippines coi Nhật Bản là một đối trọng ngang tầm với Trung Quốc.

Việc có thêm một loạt các tàu tuần tra mới và cho phép Nhật Bản tiếp cận các căn cứ Philippines sẽ không thay đổi cán cân sức mạnh hải quân ở Biển Đông. Việc cho phép Mỹ sử dụng căn cứ Subic chắc chắn sẽ có tác động lớn hơn.

Có một điều chắc chắn là quan hệ đối tác chiến lược Nhật Bản-Philippines đang được thúc đẩy bởi khía cạnh kinh tế. Thủ tướng Abe và Tổng thống Aquino cũng cam kết sẽ tăng cường hợp tác kinh tế song phương, vào thời điểm cả nước đang trải qua một thời kỳ phục hưng kinh tế. Cả hai đều đã giành được niềm tin của đầu tư quốc tế, thông qua các chính sách kinh tế kết hợp kích thích tài chính với cải cách cơ cấu.

Sự phục hồi kinh tế của Nhật Bản có quan hệ với việc phát triển các mối liên kết nền kinh tế với khối ASEAN. Là nền kinh tế phát triển nhanh nhất trong khu vực, Philippines sẽ thu hút được nhiều doanh nghiệp Nhật Bản, thông qua các chính sách ưu đãi đầu tư và thị trường thân thiện.

Theo Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản, Philippines hiện đang được coi là trung tâm lợi nhuận hàng đầu cho các công ty Nhật Bản hoạt động trong khu vực.

Tổng thống Aquino cho biết Nhật Bản có thể là một động lực chính của tăng trưởng kinh tế Philippines trong tương lai. Chính quyền Aquino đang ngày càng dựa vào đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) để thúc đẩy và mở rộng sản xuất trong nước cũng như đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế toàn diện.

Trong năm 2012, Nhật Bản là đối tác thương mại hàng đầu của Philippines, với kim ngạch thương mại song phương khoảng 16 tỷ USD. Nhật Bản cũng nước đứng đầu trong việc cung cấp viện trợ phát triển ODA cho Philippines và đứng thứ hai về FDI.

Các nhà đầu tư Nhật Bản đang tích cực tìm cách có phần trong kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng đầy tham vọng của Tổng thống Aquino. Tokyo đã viện trợ đáng kể cho Mindanao, một khu vực giàu tài nguyên nhưng lại kém phát triển, nơi chính phủ Philippines đã đạt được một hiệp ước hòa bình với Mặt trận giải phóng Moro Hồi giáo.

Tổng thống Aquino đã không nêu quá khứ quân phiệt Nhật Bản xâm lược Philippines trong cuộc hồi đàm song phương với Thủ tướng Abe và thậm chí còn đề xuất bỏ qua quá khứ hướng tới tương lai trong quan hệ song phương. Chính phủ của ông trước đó đã tuyên bố ủng hộ Nhật Bản tái vũ trang để làm đối trọng với Trung Quốc trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.

Sự hội tụ lợi ích địa chiến lược và kinh tế đã giúp Nhật Bản-Philippines vượt qua những kỷ niệm cay đắng của quá khứ và xây dựng quan hệ đối tác chiến lược mới năng động. Kể từ khi kết thúc Chiến tranh thế giới thứ II, Nhật Bản-Philippines đã trở nên gần gũi hơn do quan hệ kinh tế mạnh mẽ và do hai bên cùng bị Trung Quốc đe dọa về an ninh và lợi ích quốc gia.