“Số phận an bài” sau chuyến thăm Nga của Tổng thống Assad?

Một sự kiện khiến dư luận thế giới không khỏi bất ngờ khi ngày 21/10, báo chí Nga đăng tải thông tin cho biết, Tổng thống Assad đã có chuyến thăm đến Moscow vào đêm 20/10.

Sở dĩ nói là bất ngờ bởi trước khi Điện Kremlin công bố thông tin trên báo chí, không ai biết về chuyến thăm này của ông Assad. Đây là lần đầu tiên Tổng thống Syria có chuyến công du nước ngoài kể từ năm 2011 khi các cuộc biểu tình “Mùa xuân Arập” nổ ra ở Syria. Hơn thế, địa điểm chuyến thăm được ông Assad lựa chọn cũng gây ra không ít ngạc nhiên bởi đó là Moscow chứ không phải Tehran – đồng minh khu vực có sự hậu thuẫn rất lớn đối với chính quyền Assad.

Cuộc họp cấp cao tại Moscow với sự tham dự của Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Dmitry Medvedev, Ngoại trưởng Sergei Lavrov và Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu với Tổng thống al-Assad đang làm dấy lên hai câu hỏi lớn là: Tại sao Nga giữ bí mật chuyến thăm này và những gì đã được thảo luận trong cuộc họp?

Ông Assad bí mật thăm Nga vì sợ đảo chính ở Syria

Theo các nhà phân tích, câu hỏi đầu tiên tương đối dễ trả lời. Theo đó một trong những lý do quan trọng nhất khiến ông Bashar al-Assad không rời Syria kể từ năm 2011 bởi không có gì đảm bảo rằng sẽ không có một cuộc đảo chính khi ông vắng mặt tại nước mình.

Hiện đã có rất nhiều suy đoán về một cuộc đảo chính đã được chuẩn bị sẵn tại Damascus và cách thức mà các quan chức quân sự hàng đầu của ông Assad có thể bỏ rơi ông này. Sau hơn 4 năm nội chiến ở Syria, vị thế của ông Assad được cho là rất "mong manh" không chỉ do sức ép của lực lượng đối lập mà còn do sự bất ổn trong chính nội bộ chính quyền của ông.

Kể từ khi Nga khởi động chiến dịch quân sự tại Syria ngày 30/9 vừa qua, rất nhiều những chuyến bay đã đến và đi từ Syria, trong đó đặc biệt là các chuyến bay kết nối Syria và Nga. Tất cả các chuyến bay này đều không khiến người ta nghi ngờ gì, đơn giản bởi đó là những chiếc máy bay thuộc Bộ Quốc phòng và Bộ Tình trạng Khẩn cấp Nga - xuất hiện hầu như hàng ngày tại Syria. Chính vì vậy, một trong những chiếc máy bay này đã được Tổng thống Syria al-Assad sử dụng để rời khỏi đất nước mà không gây sự chú ý.

Người ta chỉ có thể suy đoán điều gì sẽ xảy ra nếu phe nếu các nhóm nổi loại biết rằng ông al-Assad không có mặt tại Damascus vào ngày 20/10. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng chúng sẽ tiến hành một cuộc tấn công nhằm chiếm thủ đô. Chính vì vậy không phải trùng hợp ngẫu nhiên khi vợ ông Assad là bà Asma Assad cũng không có mặt tại Damascus vào ngày hôm đó. Bà đã đã đến thăm các binh sĩ Syria tại Jableh, một thị trấn chỉ cách căn cứ không quân của Nga tại Latakia vài cây số.

Một câu hỏi khó trả lời hơn và chính vì vậy cũng khiến dư luận hết sức tò mò: mục đích thực sự  chuyến thăm của Tổng thống Syria đến Moscow là gì? Theo thông báo từ Điện Kremlin, Nga là một trong những bên đề xuất cuộc họp này. Đây được xem là cuộc họp quan trọng nhất trong số hàng trăm cuộc họp mà các quan chức cấp cao hai nước tiến hành trong hơn 4 năm qua. Lần cuối cùng ông Assad đến Moscow đã hơn mười năm trước đây.

Nhiều nhà phân tích cho rằng, có hai điều mà Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Syria al-Assad có thể đã thảo luận tại Moscow.

Đầu tiên đó là kết quả của chiến dịch không kích của Nga tại Syria. Cho đến nay, mặc dù bước đầu đã thành công trong việc phá hủy một số căn cứ và tiêu diệt hàng chục tay súng thánh chiến IS, nhưng như vậy vẫn còn rất khiêm tốn. Chính vì vậy, chuyến thăm này có thể là một dấu hiệu cho thấy Damascus muốn có sự hiện diện mạnh mẽ hơn của Nga ở Syria bằng việc triển khai thêm các máy bay phản lực cũng như các binh sĩ tham chiến ở nước này.

Thứ hai, nhiều khả năng giai đoạn chuyển tiếp chính trị ở Syria vốn được đề cập đến trong những tuần qua có thể là chủ đề chính của cuộc hội đàm Putin - Assad.

Trong con mắt của các nhà chính trị phương Tây và chế độ quân chủ ở các nước vùng Vịnh, việc ông Assad nắm quyền vẫn là một trở ngại chính khiến việc đàm phán về tương lai chính trị tại Syria không thể diễn ra. Trong những tuần gần đây, Mỹ và một số nước châu Âu có vẻ như không còn coi vấn đề này là điều kiện tiên quyết, tuy nhiên Ả-rập Xê-út  vẫn giữ nguyên quan điểm của mình.

Trong khi đó, các quan chức Nga và bản thân Tổng thống Syria al-Assad đã nhiều lần nói rằng, ông Assad sẵn sàng ra đi nếu đó là ý muốn của nhân dân Syria. Tuy nhiên, có vẻ Moscow vẫn nỗ lực để bảo đảm cho trong giai đoạn chuyển tiếp ở Syria, ông Assad vẫn là một phần của quá trình này dù không nắm giữ quyền lực như hiện nay.

Chuyến thăm đầy mạo hiểm của ông Assad đến Nga có thể cho thấy một thỏa thuận khung về Syria đã đạt được và mục tiêu cá nhân của ông cũng được hiện thực hóa. Điều này có thể đúng nếu biết rằng ngay sau cuộc gặp này, ông Putin đã điện đàm với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan và Quốc vương Ả-rập Xê-út Salman bin Abdulazid al Saud - hai đối thủ lớn nhất của ông Assad - để nói về kế hoạch của ông đối với Syria.

Dù vậy, vẫn còn những hoài nghi về việc tại sao chuyến thăm bất ngờ của ông Assad được công bố công khai dù ban đầu đây được cho là cuộc gặp bí mật liên quan đến một chiến dịch quân sự đặc biệt.

Điều này có thể được lý giải rằng, bằng việc đưa tin về chuyến thăm của ông Assad và việc ông được chào đón tại Moscow, ông Putin muốn gửi thông điệp rõ ràng đến phương Tây và các nước vùng Vịnh rằng, chính phủ được quốc tế công nhận tại Syria không dễ gì bị gạt bỏ như ở Libya.

Về nguyên tắc có thể Tổng thống Nga đã chấp thuận rằng ông Assad cần phải lui về phía sau, nhưng vẫn muốn đảm bảo về tương lai của nhà lãnh đạo Syria. Ông Putin sẽ không chấp nhận việc ông Assad bị phân biệt đối xử bởi những kẻ muốn ông phải từ chức.